Το Τσεκ-απ Σώζει Ζωές:τι πρέπει να κάνετε

Του Αντωνίου Δημητρακόπουλου
Διευθυντή Γ΄ Παθολογικού Τμήματος, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

Η ανά τακτά χρονικά διαστήματα προληπτική εκτίμηση της υγείας ενός ανθρώπου είναι το αντικείμενο της προληπτικής ιατρικής και αναφέρεται συχνά ως τσεκ-απ, σωστότερα όμως ως περιοδικός προληπτικός έλεγχος. 
Ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος αποτελεί θεμελιώδη ιατρική πρακτική εδώ και δεκαετίες και αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες ιατρικών επισκέψεων. Στο παρελθόν οι περισσότερες ιατρικές ενώσεις συνιστούσαν να γίνεται ετήσιος ιατρικός έλεγχος. Πλέον, η σύσταση για το περιοδικό τσεκ-απ στους υγιείς ενηλίκους είναι:
Για τις ηλικίες έως 49 ετών ανά 3 έτη
Για τις ηλικίες 50 ετών και άνω ανά 1 έτος

Γιατί το τσεκ-απ είναι σημαντικό;
1. Οι τακτικές εξετάσεις βοηθούν το γιατρό να ανιχνεύει έγκαιρα τα προβλήματα υγείας. Ειδικά στα σοβαρότερα από αυτά, η πρώιμη διάγνωση βελτιώνει σημαντικά τις πιθανότητές θεραπείας. 
Με τις κατάλληλες εξετάσεις και θεραπείες αυξάνουμε τόσο την ποιότητα όσο και το προσδόκιμο επιβίωσης. Η συχνότητα του τσεκ-απ εξαρτάται από την ηλικία, την κατάσταση της υγείας, το οικογενειακό ιστορικό και τις καθημερινές συνήθειες (πχ. Κάπνισμα, σωματική άσκηση, διατροφή).
2. Σχεδόν ένας στους 3 ασθενείς με κάποια χρόνια νόσο δεν γνωρίζει καν ότι πάσχει από αυτή. Η αύξηση στη συχνότητα των τσεκ-απ μπορεί να σώσει πολλές ζωές. Για παράδειγμα, ο διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορούν να διαγνωστούν με απλές εξετάσεις πριν αρχίσουν να επηρεάζουν την υγεία.
3. Σήμερα ακόμα και η σκέψη της αμοιβής του γιατρού αρκεί για να αναβάλουμε ένα τσεκ-απ. Τα τακτικά τσεκ-απ ωστόσο εξοικονομούν χρήματα σε βάθος χρόνου. Αυτό συμβαίνει γιατί μία σοβαρή ασθένεια ή ένα χειρουργείο ενδεχομένως να κοστίζει πολύ ακριβότερα. Το τσεκ-απ προστατεύει από ενδεχομένως απειλητικές για τη ζωή ασθένειες, από χειρουργικές επεμβάσεις και περιττά ιατρικά έξοδα.

Σκοπός του περιοδικού προληπτικού ελέγχου είναι:
Η πρωτογενής πρόληψη (ανίχνευση παθήσεων που δεν έχουν εμφανή συμπτώματα)
Η ανίχνευση παραγόντων κινδύνου για συνήθεις χρόνιες ασθένειες
Η δευτερογενής πρόληψη (πρόληψη επιπλοκών διεγνωσμένων παθήσεων)
Η τριτογενής πρόληψη (παρακολούθηση ήδη υφιστάμενων παθήσεων)
Η προώθηση των κανόνων υγιεινής συμπεριφοράς.
Η ενημέρωση του ιατρικού φακέλου.

Τι περιλαμβάνεται στο προληπτικό τσεκ-απ;
1. Λήψη Ιατρικού Ιστορικού:

Ασθένειες του παρελθόντος, ιατρικές επεμβάσεις και λήψη φαρμάκων
Οικογενειακό ιστορικό ασθενειών
Αποτελέσματα και ημερομηνίες προηγουμένων προληπτικών ελέγχων (λ.χ. προηγηθέντες εμβολιασμοί, καταγραφές αρτηριακής πίεσης, αποτελέσματα τεστ Παπανικολάου, μαστογραφιών, τιμών χοληστερόλης κ.λπ.)
Συνήθειες όπως η σωματική άσκηση και έξεις όπως η κατανάλωση αλκοόλ και καπνού
Διατροφικές συνήθειες καθώς και μια διερεύνηση της περιεκτικότητας της δίαιτας σε φρούτα, λαχανικά, σιτηρά και λίπη
Πληροφορίες για τον τόπο και τη μορφή της εργασίας, καθώς και των συνθηκών διαβίωσης
Συλλογή πληροφοριών για τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, όπως ο ύπνος, η όραση, η ακοή, η λειτουργία του πεπτικού, του ουροποιητικού και του αναπνευστικού συστήματος

2. Κλινική Εξέταση:

Ο αριθμός και το είδος των κλινικών διαγνωστικών χειρισμών, στους οποίους θα υποβληθείτε, εξαρτώνται από το φύλο, την ηλικία και τις πληροφορίες που του δώσατε κατά τη λήψη του ιστορικού. 
Πιο συγκεκριμένα, η κλινική εξέταση μπορεί να συμπεριλαμβάνει:

Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης
Μέτρηση του ύψους και του βάρους (υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος)
Επισκόπηση του δέρματος και των βλεννογόνων 
Ακρόαση των πνευμόνων και της καρδιάς
Ψηλάφηση της κοιλιακής χώρας
Ψηλάφηση των μαστών (γυναίκες)
Αδρή νευρολογική εξέταση
Εξέταση του μυοσκελετικού συστήματος και μέτρηση οστικής πυκνότητας

3. Εργαστηριακές Εξετάσεις:

Γενική αίματος: ελέγχει την ύπαρξη αιματολογικών διαταραχών όπως αναιμία, διαταραχές των λευκών αιμοσφαιρίων (ανοσοποιητικό σύστημα) και των αιμοπεταλίων (πήξη του αίματος)
Σάκχαρο (έλεγχος για σακχαρώδη διαβήτη)
Ουρία και Κρεατινίνη (έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας)
Τρανσαμινάσες, γGT (έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας)
Χοληστερόλη, HDL, LDL, Τριγλυκερίδια (έλεγχος λιπιδαιμικού προφίλ)
Ουρικό οξύ (έλεγχος υπερουριχαιμίας)
Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο-PSA (έλεγχος κάθε 2-4 χρόνια στον προστάτη αδένα ανδρών ηλικίας άνω των 50 ετών μόνο αν κρίνεται απαραίτητο)
Γενική Ούρων (έλεγχος παθήσεων του ουροποιητικού συστήματος)
Ηλεκτροκαρδιογράφημα (αδρός έλεγχος καρδιακής λειτουργίας)
Μαστογραφία (κάθε 2 χρόνια έλεγχος για κακοήθεια του μαστού στις γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών)
Τεστ Παπανικολάου κάθε 3 χρόνια ή Τεστ Παπανικολάου ΚΑΙ έλεγχος για HPV κάθε 5 χρόνια (για κακοήθεια του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες)
Κολονοσκόπηση (έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου μετά τη συμπλήρωση του 50ου έτους)
Έλεγχος για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα σε σεξουαλικώς ενεργούς ασθενείς
Ακτινογραφία θώρακος ετησίως σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα

Θα πρέπει να τονιστεί ότι, το είδος και ο αριθμός των εργαστηριακών εξετάσεων που θα ζητήσει ο γιατρός στο πλαίσιο του προληπτικού περιοδικού ελέγχου της υγείας, πρέπει να είναι απόλυτα εξατομικευμένος ανάλογα με το οικογενειακό και κλινικό ιστορικό του ασθενούς και βεβαίως τα ευρήματα από την κλινική εξέταση. Έτσι, μπορεί να υπερβαίνουν κατά πολύ σε αριθμό αυτές που αναφέρουμε, οι οποίες αποτελούν τον βασικό εργαστηριακό έλεγχο ενός τσεκ-απ.
Ο γιατρός σας είναι αυτός που θα κρίνει ποια άλλη παρακλινική εξέταση πρέπει να κάνετε για να έχει μια ολοκληρωμένη άποψη για την κατάσταση της υγείας σας και να σας προφυλάξει από μελλοντικούς κινδύνους.