Τα παιδιά βλέπουν τη δικαιοσύνη "σοσιαλιστικά"

Όσο μεγαλώνουμε, αλλάζει το τι θεωρούμε δίκαιο. Τα παιδιά ξεκινούν με μια "σοσιαλιστική" διάθεση, αλλά όσο μεγαλώνουν, βλέπουν τα πράγματα με πιο αξιοκρατικό και λιγότερο εξισωτικό τρόπο, αποδεχόμενα όλο και περισσότερο την ανισότητα ως προϊόν διαφορετικών ικανοτήτων των ανθρώπων. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας νορβηγικής έρευνας, που διαπίστωσε ότι με το πέρασμα του χρόνου αλλάζουν η αίσθηση και τα κριτήρια δικαιοσύνης των ανθρώπων.

Η αλλαγή στην αντίληψη των παιδιών περί δικαιοσύνης λαμβάνει χώρα κυρίως στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και στις πρώτες του γυμνασίου. Η μεταβολή, κατά τους ερευνητές, οφείλεται τόσο στις αλλαγές στον εγκέφαλο που συμβαίνουν με την ωρίμανση, όσο και στην απόκτηση από τα νέα παιδιά νέων κοινωνικών εμπειριών, που τους μαθαίνουν να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στα ατομικά επιτεύγματα.

Η σχετική πειραματική επιβεβαίωση, που βασίστηκε σε πειράματα με 486 παιδιά ηλικίας 10 - 18 ετών από 20 σχολεία, έγινε από ερευνητές με επικεφαλής τον πειραματικό οικονομολόγο Αλεξάντερ Καπέλεν της Νορβηγικής Σχολής Οικονομικών και Διοίκησης Επιχειρήσεων στην πόλη Μπέργκεν και παρουσιάστηκε στο περιοδικό "Science", σύμφωνα με το "Science" και το "Live Science". Τα "πειραματικά οικονομικά" είναι ένας σχετικά νέος κλάδος που προσπαθεί να αποδείξει με πειράματα διάφορες οικονομικές και κοινωνικές θεωρίες.

Τα παιδιά, που είχαν χωριστεί σε ζευγάρια και προηγουμένως είχαν κερδίσει χρήματα μέσα από παιγνίδια με υπολογιστές, κλήθηκαν να μοιράσουν μεταξύ τους ως άτομα -όσο πιο δίκαια θεωρούσαν σωστό- τα χρήματα που είχαν κερδίσει από κοινού παίζοντας ως ζευγάρι. Όσο πιο μικρά ήσαν τα παιδιά, τόσο πιο ίσα μοίρασαν τα χρήματα. Περίπου δύο τρίτα των παιδιών ηλικίας 10-11 ετών μοίρασαν 50%-50% τα χρήματά τους, άσχετα με το πόσο το κάθε μέλος του ζευγαριού είχε από μόνο του συμβάλει στο συνολικό κέρδος που είχαν πετύχει σαν ζευγάρι.

Τα πιο μεγάλα παιδιά, αντίθετα, μοίρασαν τα χρήματα ανάλογα με τις ικανότητές που (θεωρούσαν ότι) είχε δείξει ο καθένας στο παιγνίδι και πόσο είχε συμβάλει στο να αποκτήσει το ζευγάρι τα χρήματα. Για παράδειγμα, από τους νέους ηλικίας 18 ετών μόνο το 22% μοίρασε 50%-50% τα χρήματα, ενώ το 43% κράτησε για τον εαυτό του τα περισσότερα χρήματα, θεωρώντας ότι τα δικαιούταν.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μελέτη τους εξηγεί γιατί οι κοινωνίες σε όλο τον κόσμο τείνουν να επιβραβεύουν με υψηλές αμοιβές όσους παρουσιάζουν υψηλές επιδόσεις με την αξία τους και, παράλληλα, μπορεί να βοηθήσει τους αρμόδιους για τα εκπαιδευτικά συστήματα να σχεδιάσουν καλύτερα κίνητρα για τους μαθητές, ώστε π.χ. το περιβάλλον στις τάξεις να γίνει πιο αρμονικό.

Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει πως οι περισσότεροι ενήλικοι θεωρούν ότι ορισμένες ανισότητες στα εισοδήματα των ανθρώπων είναι δικαιολογημένες με βάση τις ικανότητές τους.