Η σοφία των ηλικιωμένων πολύτιμος οδηγός στην κοινωνία

Κάθε νέα γενιά, τουλάχιστον στη Δύση, αισθάνεται την ανάγκη να αντιδράσει στο άκουσμα του πασίγνωστου ρητού «να ακούτε τους μεγαλύτερους, κάτι περισσότερο ξέρουν». Τώρα μια νέα αμερικανική έρευνα έρχεται να επιβεβαιώσει την αλήθεια αυτή, δείχνοντας ότι οι γηραιότεροι είναι όντως πιο σοφοί, με την έννοια ότι μαθαίνουν να αποδέχονται τις συνεχείς αλλαγές στη ζωή και μπορούν να τα βγάζουν πέρα καλύτερα με τις συγκρούσεις, όντας πιο συναινετικοί από τους νέους που τείνουν να επιδεινώνουν τα πράγματα με την επιθετική στάση τους.

Η έρευνα, υπό τον καθηγητή ψυχολογίας Ρίτσαρντ Νίσμπετ του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PNAS της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, διαπίστωσε ότι οι γηραιότεροι είναι πιο ικανοί σε σχέση με τους νέους ή ακόμα και από τους μεσήλικες να αναγνωρίσουν ότι οι αξίες και οι απόψεις των ανθρώπων διαφέρουν, άρα πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρχει ανοχή και αλληλοκατανόηση, ότι η ζωή είναι γεμάτη αναπόφευκτες αβεβαιότητες, ότι η αλλαγή στα πάντα είναι νόμος και ότι πρέπει κανείς να την αποδέχεται. Οι ηλικιωμένοι αναζητούν ευκολότερα ένα συμβιβασμό και είναι πιο πρόθυμοι να παραδεχτούν ότι υπάρχουν πράγματα που μπορεί να μην γνωρίζουν σε μια κατάσταση, μπαίνοντας πιο εύκολα στη θέση του άλλου.

Πρόκειται για μια σοφία που δεν έχει να κάνει τόσο με το πόσες πληροφορίες έχει αποκτήσει κάποιος στη ζωή του, πόση τυπική μόρφωση και πόσες επαγγελματικές ικανότητες έχει. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή η σοφία είναι πολύτιμη σε μια κοινωνία και μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων.

Το μήνυμα της έρευνας, σύμφωνα με τον Νίσμπετ, είναι ότι μπορεί ένας ηλικιωμένος να μην μπορεί να χειριστεί έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ούτε καν το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι άχρηστος για την κοινωνία, αλλά αντίθετα μπορεί να συνεισφέρει σε αυτήν με την σοφία του. Η «κοινωνική σοφία» του ηλικιωμένου, όπως προέκυψε από την έρευνα, ισχύει ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη που ανήκει, τις γνώσεις, το δείκτη νοημοσύνης του κλπ.

Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ερευνητές έδωσαν στους συμμετέχοντες, που ήταν χωρισμένοι σε ηλικιακές ομάδες (25-40 ετών, 41-59 και άνω των 60 ετών), να αξιολογήσουν διάφορες υποθετικές καταστάσεις που μπορούν να συμβούν σε μια χώρα, π.χ. συγκρούσεις μεταξύ του πληθυσμού λόγω της μαζικής μετανάστευσης κατοίκων από άλλη χώρα. Οι απαντήσεις αξιολογήθηκαν από πολλούς ακαδημαϊκούς, ψυχολόγους, κληρικούς κ.α., που δεν ήξεραν από τι ηλικίας άτομα προέρχονταν οι απαντήσεις και οι συμβουλές για το ξεπέρασμα της κρίσης στην υποθετική χώρα.

Οι ερευνητές εξεπλάγησαν από το βαθμό στον οποίο οι απαντήσεις των πιο ηλικιωμένων (όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων) υπερτερούσαν στη βαθμολογία που πήραν από τους τρίτους αξιολογητές, σε σχέση με τις απαντήσεις των πιο νέων. Οι γηραιότεροι σαφώς αποδείχτηκαν ικανότεροι στο να χρησιμοποιούν τη νοημοσύνη τους για το «κοινό καλό». Για παράδειγμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση της μετανάστευσης, η πιο σοφή συμβουλή των ηλικιωμένων ήταν αφενός μεν ότι όσοι μεταναστεύουν, πρέπει να φροντίσουν να ενσωματωθούν στην χώρα υποδοχής τους, ενώ οι κάτοικοι της τελευταίας πρέπει να δείξουν μεγαλύτερη ανεκτικότητα απέναντι στους μετανάστες, ειδικά σε όσους επιμένουν να κρατούν πεισματικά τις παραδόσεις που έφεραν μαζί τους από τις χώρες καταγωγής τους.

Η καθηγήτρια ψυχολογίας του πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά χαρακτήρισε την έρευνα «την καλύτερη μέχρι στιγμής απόδειξη της εδραιωμένης αντίληψης ότι η σοφία αυξάνει με την ηλικία». Πρόσθεσε ότι η έρευνα δείχνει πως οι ηλικιωμένοι πρέπει να παραμείνουν στους χώρους εργασίας για να συνεισφέρουν με την ανώτερη σοφία τους.

Ο Κόλιν Μίλνερ, επικεφαλής του Διεθνούς Συμβουλίου για την Ενεργό Γήρανση, σχολίασε ότι «στους ανατολικούς πολιτισμούς, οι γηραιότεροι γίνονται σεβαστοί για τις γνώσεις τους. Μόνο στο δυτικό πολιτισμό η αγορά δεν ενδιαφέρεται πια για τους ηλικιωμένους, είναι δυσκολότερο αυτοί να βρουν δουλειά, ενώ οι ίδιοι θέλουν συνήθως να συνταξιοδοτηθούν και να μην κάνουν τίποτε».