Με αφορμή τον εμβολιασμό για την COVID-19

Ολόκληρο το άρθρο του Χρήστου Λιονή*:

«Ο εμβολιασμός για την COVID-19 αποτέλεσε θέμα συζήτησης σε όλο τον κόσμο. Αρκετή συζήτηση έγινε για τη διστακτικότητα ή και την άρνηση στον εμβολιασμό χωρίς όμως αυτή να λάβει τη διάσταση και το βάθος που απαιτούσε. Σήμερα, που η πανδημία βρίσκει τα συστήματα υγείας σε περίοδο ανάκαμψης αλλά και αναδιοργάνωσης, ο εμβολιασμός γενικά -και όχι μόνο έναντι της COVID-19- πρέπει να βρει τη φυσική του θέση μέσα σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση υγείας που θα πρέπει αναληφθεί από την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ). Μέσα από αυτή, το άτομο θα πρέπει να ενημερώνεται από τον προσωπικό ή οικογενειακό ιατρό και την ομάδα υγείας για τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία του και να εκπαιδεύεται για να αναλάβει την ευθύνη της διαχείρισής της.

Η συμμετοχή στον εμβολιασμό, όπως και σε ένα πρόγραμμα προσυμπτωματικής ανίχνευσης του καρκίνου ή εκτίμησης του καρδιαγγειακού κινδύνου, είναι θέμα τρόπου ζωής και συμπεριφοράς υγείας στην οποία το άτομο πρέπει να παρακινηθεί να την υιοθετήσει. Χρειάζεται, όμως, ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας υγείας που θα εκτιμήσει σωστά τον κίνδυνο, όπως τον αντιλαμβάνεται ο ασθενής του. Η αντίληψη του κινδύνου (risk perception) είναι σημαντικός προσδιοριστής της συμπεριφοράς υγείας και η επαρκής πληροφόρηση που μπορεί να δεχθεί από τα μέσα ενημέρωσης ή τις υπηρεσίες υγείας, αν και συχνά συμβάλει σημαντικά, δεν επαρκεί για την κινητοποίησή του.

Παράγοντες που έχουν να κάνουν με την κουλτούρα αλλά και πνευματικοί ή θρησκευτικοί λόγοι φαίνεται ότι συμμετέχουν σημαντικά και οφείλουν οι επαγγελματίες υγείας να τους αναζητούν και να τους εξετάζουν στον χρόνο που συστήνουν τον εμβολιασμό. Η εκπαίδευση όλων των επαγγελματιών υγείας και ιδιαίτερα αυτών που υπηρετούν τις υπηρεσίες ΠΦΥ σε δεξιότητες επικοινωνίας, ενθάρρυνσης και προτροπής του επισκέπτη τους, που θα λαμβάνει όμως υπόψη τις πεποιθήσεις, προσδοκίες και αξίες του, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για το σύστημα υγείας και τον προσωπικό ιατρό.

Η συμμετοχή του επαγγελματία υγείας στον σχεδιασμό προγραμμάτων και υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής της υγείας είναι στο επίκεντρο της συζήτησης και της πολιτικής υγείας στη χώρα μας - κι έχει ανάγκη από παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αλλαγή της συμπεριφοράς.

Εδώ είναι ο σημαντικός ρόλος της δημόσιας υγείας που θα πρέπει να βρει τις συνάψεις της με την ΠΦΥ. Η ανάγκη σχεδιασμού και εφαρμογής προγραμμάτων αλλαγής της συμπεριφοράς, με εστίαση στην έννοια του αντιλαμβανόμενου κινδύνου και στους μείζονες παράγοντες κινδύνου που θα συμπεριλάβουν και τους εμβολιασμούς και η μετεγγραφή τους σε προγράμματα εκπαίδευσης των επαγγελματιών ΠΦΥ, διαφαίνεται σήμερα ως πρόδηλος και επιτακτική. Η χώρα μας διαθέτει εφαρμογές και καλές πρακτικές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μια προσπάθεια ανάπτυξης περιφερειακών ή εθνικών δράσεων.

Πρόγραμμα για τη διακοπή του καπνίσματος, που αναπτύχθηκε στην Ιατρική Σχολή Κρήτης και περιλάμβανε την εκπαίδευση επαγγελματιών ΠΦΥ έδωσε ενθαρρυντικά αποτελέσματα και έδειξε τη δυνατότητα της εκπαίδευσης των υγειονομικών μέσω τεχνικών ενθάρρυνσης και προτροπής αλλαγής της συμπεριφοράς. Τεχνικές όπως αυτές της σύντομης συμβουλής (very brief advice) έχουν επίσης δοκιμαστεί στην ΠΦΥ στην Κρήτη με αισιόδοξα δημοσιευμένα αποτελέσματα θα μπορούσαν να δοκιμαστούν και να χρησιμοποιηθούν από τις υπηρεσίες υγείας.

Στοχευμένες δράσεις εκπαίδευσης των επαγγελματιών ΠΦΥ για τη μείωση της διστακτικότητας και της άρνησης στον εμβολιασμό έναντι της COVID-19 λοίμωξης είναι σε εξέλιξη στην Ιατρική Σχολή Κρήτης, ενώ η ανάπτυξης ενός διαδικτυακού τόπου με e-learning υλικό είναι σε πιλοτική εφαρμογή.

Η συνάντηση με τον ιατρό και τους επαγγελματίες υγείας στην ΠΦΥ δίνει ακόμη μια άλλη δυνατότητα στις υπηρεσίες υγείας. Εκτός από τις δράσεις πρόληψης και προαγωγής υγείας, ο ιατρός έχει τη δυνατότητα να εξετάσει τη λειτουργικότητα και την ευαλωτότητα του επισκέπτη αλλά και όλες τις καταστάσεις που συνδέονται με υψηλό κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης COVID-19 και να σχεδιάσει μαζί με τον ασθενή και τις άλλες υπηρεσίες του συστήματος τις απαραίτητες παρεμβάσεις. Η αναζήτηση πιθανών ψυχικών διαταραχών, που αποτελούν σήμερα μέρος αυτού που συζητάμε ως παγκόσμια ψυχική κρίση αλλά και συμπτωμάτων που δηλούν αυτό που ονομάζουμε long COVID-19, πρέπει να αποτελούν μέρος της λειτουργίας και της πρακτικής του ιατρού στην ΠΦΥ. Μια τέτοια λειτουργία που θα ακολουθήσει προγράμματα εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας θα μπορούσαν να οδηγήσουν και στην ανάπτυξη εθνικών αρχείων νοσηρότητας που θα συνέβαλαν σημαντικά στο σχεδιασμό των υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας».

* O Χρήστος Λιονής είναι Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τις Επενδύσεις στην Υγείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για τα Εμβόλια του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τα Εμβόλια

** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.


Ειδήσεις σήμερα:

Νίκος Δένδιας: «Είμαστε έτοιμοι για διάλογο με βάση το Διεθνές δίκαιο, αλλά και για όλα τα ενδεχόμενα»

Ιράν: «Πνίγει στο αίμα» τις διαδηλώσεις το καθεστώς - Τουλάχιστον 92 οι νεκροί - Δείτε βίντεο

Διπλό έγκλημα στην Καβάλα: «40 χρόνια ιατροδικαστής, σπάνια έχω δει να σκοτώσουν εν ψυχρώ 11 μηνών μωρό»