Το χρονικό της ασθένειας

Κανείς δεν φανταζόταν ότι η εισαγωγή του Αρχιεπισκόπου στο «Αρεταίειο» το Σάββατο 9 Ιουνίου προοιωνιζόταν το ξεκίνημα της πιο δύσκολης περιπέτειας στη ζωή του. Οτι σήμαινε το έναυσμα για την πιο μεγάλη μάχη που θα έδινε. Τη μάχη για την ίδια του τη ζωή.

Τετάρτη 13 Ιουνίου. «Ο Αρχιεπίσκοπος υποβλήθηκε επιτυχώς σε χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της στένωσης του αυλού του εντέρου», ανακοινώνει ο επικεφαλής της χειρουργικής ομάδας, καθηγητής κ. Διονύσιος Βώρος. Η οξεία απόφραξη του παχέος εντέρου (ειλεός)  που διεγνώσθη και που επέβαλε απεικονιστικό έλεγχο στον ασθενή ήταν η κορυφή του παγόβουνου των προβλημάτων υγείας του Αρχιεπισκόπου, όπως αποδείχθηκε. Στη συνέχεια γνωστοποιείται ότι τμήμα του εντέρου που αφαιρέθηκε έχει σταλεί για βιοψία και ότι υπάρχουν ενδείξεις για σοβαρό χρόνιο πρόβλημα στο ήπαρ.  

Ο Αρχιεπίσκοπος παραμένει επί 21 ημέρες στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Δεκατρείς ημέρες έπειτα από την εισαγωγή του στο «Αρεταίειο», η ομάδα των θεραπόντων γιατρών, ακολουθώντας τις εντολές του ασθενή, δίδει λεπτομερή αναφορά της κατάστασης της υγείας του. «Εντοπίστηκε μόρφωμα στο ήπαρ. Το νεόπλασμα δεν είναι μετάσταση του νεοπλάσματος του παχέος εντέρου, αλλά έχει δημιουργηθεί από χρόνια ηπατοπάθεια».

Την ίδια ώρα οι συνεργάτες του μακαριστού Χριστόδουλου έξω από τη ΜΕΘ έχουν χωριστεί σε «στρατόπεδα». Οι μεν  υποστηρίζουν ότι πρέπει να μεταβεί στο εξωτερικό, οι δε διαφωνούν και θεωρούν ότι είναι καλύτερο να αναρρώσει και στη συνέχεια να εξεταστεί το ενδεχόμενο της μετάβασής του σε κέντρο μεταμόσχευσης των Ηνωμένων Πολιτειών ή της Ευρώπης.

Σε «στρατόπεδα» έχουν μοιραστεί όμως και οι πανεπιστημιακοί γιατροί. Οι παροικούντες το «Αρεταίειο» γνωρίζουν ότι οι «εχθροπραξίες» γίνονται για την έδρα της Χειρουργικής. Ο κ. Βώρος, ο επικεφαλής της ομάδας που πραγματοποίησε την επέμβαση στον Αρχιεπίσκοπο, βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα. Την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, κι ενώ οι παρασκηνιακές μάχες των λειτουργών του Ιπποκράτη  μαίνονται , φθάνουν στο «Αρεταίειο», έπειτα από πρωτοβουλία του πρώην υφυπουργού Υγείας κ. Αθανάσιου Γιαννόπουλου, δύο διακεκριμένοι Γερμανοί επιστήμονες, οι κύριοι Κρίστοφ Μπρελς και Μπάρκους Μπίχλερ.

Η άφιξη του Ελληνα χειρουργού κ. Ανδρέα Τζάκη στα μέσα Ιουλίου γίνεται αφορμή για να βγουν τα… νυστέρια μιαν ακόμη φορά. Πλέον το θέμα έχει μετατοπιστεί στο αν πρέπει να γίνει ή όχι μεταμόσχευση ήπατος. Ο διακεκριμένος γιατρός εμφανίζεται αισιόδοξος. Εκτιμά ότι τα προβλήματα υγείας που ταλαιπωρούν τον ασθενή δεν αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες. «Το πρόβλημα του παχέος εντέρου έχει εξαλειφθεί, ο διαβήτης ελέγχεται, η ηπατίτιδα δεν είναι ενεργός, η ηλικία δεν είναι αντένδειξη», αποκρούει τα επιχειρήματα όσων εναντιώνονται στη μεταμόσχευση.

Την Παρασκευή 20 Ιουλίου 2007, έπειτα από 41 ημέρες παραμονής στο «Αρεταίειο», ο Αρχιεπίσκοπος  επιστρέφει στην οικία του. «Είμαι ο Χριστόδουλός σας, που τον αγαπάτε», δηλώνει συγκινημένος στην τηλεοπτική κάμερα που καταγράφει την αναχώρησή του από το νοσοκομείο.

Εναν περίπου μήνα αργότερα (Σάββατο 18 Αυγούστου), αναχωρεί για το Μαϊάμι. Από το διαμέρισμα όπου φιλοξενείται δεν βγαίνει συχνά. Περιμένει περισσότερες από 50 ημέρες να βρεθεί μόσχευμα – έχουν βρεθεί σε δύο περιπτώσεις, αλλά δεν εμφανίζουν συμβατότητα με τον οργανισμό του.

Ξημέρωμα Δευτέρας, 7 Οκτωβρίου 2007. Ο μακαριστός Χριστόδουλος  μπαίνει στο χειρουργείο. Το πολυπόθητο μόσχευμα έχει βρεθεί, αλλά οι εξελίξεις είναι δραματικά απρόσμενες. «Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της επέμβασης ευρέθησαν νεοπλασίες εκ μεταστάσεως στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Ως εκ τούτου, η μεταμόσχευση κρίνεται απαγορευτική», αναφέρεται στο λακωνικό δελτίο Τύπου που εκδίδεται από την Αρχιεπισκοπή.

Την Παρασκευή 26 Οκτωβρίου ο μακαριστός επιστρέφει στην «Ιθάκη» του. Χαμογελαστός και συγκινημένος, ευχαριστεί όλους όσοι είναι στο αεροδρόμιο και τον περιμένουν και όλους όσοι τον έχουν περιβάλει με την αγάπη τους αυτό το διάστημα. Λίγες ημέρες αργότερα ξεκινά τη θεραπευτική αγωγή που έχουν από κοινού αποφασίσει οι Ελληνες γιατροί με τον δρα Τζάκη. Ταλαιπωρείται πολύ από τις απευκταίες μεν, αναμενόμενες δε παρενέργειες της χημειοθεραπείας.

Εκτός από τις ελάχιστες εξόδους για προγραμματισμένες εξετάσεις στο νοσοκομείο, περνά τις ημέρες του στην αρχιεπισκοπική κατοικία, όπου και συναντά σχεδόν καθημερινά πολιτικούς και ιεράρχες. Εκεί παρέμεινε ως το τέλος, αρνούμενος να μεταφερθεί σε νοσοκομείο – μια επιθυμία την οποία σεβάστηκαν τόσο οι θεράποντες ιατροί όσο και οι οικείοι του.

Στις 16 Νοεμβρίου τον επισκέπτεται ο πρωθυπουργός κ. Κώστας  Καραμανλής. Στις 21 Νοεμβρίου, το κατώφλι της αρχιεπισκοπικής κατοικίας περνά ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Γιώργος Παπανδρέου. Ακολουθεί, στις 23 Νοεμβρίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας.

Ο Αρχιεπίσκοπος περνάει μια περίοδο που βλέπει ακατάπαυστα κόσμο. Τα πρώτα έντονα σημάδια κατάπτωσης εμφανίστηκαν λίγο πριν από τα Χριστούγεννα. Οι θεράποντες ιατροί υποδεικνύουν να μειωθούν οι επισκέψεις. Ούτως ή άλλως, και για τον ίδιο δεν είναι πλέον ευχάριστες οι συναντήσεις – εκτός από την κατάπτωση και την ατονία έχουν εμφανιστεί και οι ισχυροί πόνοι. Η χορήγηση παυσίπονων μπαίνει στην ημερήσια διάταξη σε ό,τι αφορά τη φαρμακευτική αγωγή. Εξαιτίας των δυνατών παυσίπονων ο ασθενής βρίσκεται σε λήθαργο (βυθιότητα) αρκετές ώρες της ημέρας.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αισθάνεται ότι έχει ανακτήσει ελαφρώς τις δυνάμεις του. Επιθυμεί -και οι οικείοι του δεν του το αρνούνται- να ακούσει τα κάλαντα αλλά και να δεχθεί τους συντάκτες που καλύπτουν το εκκλησιαστικό ρεπορτάζ, οι οποίοι για ολόκληρες εβδομάδες έχουν καταλύσει στο πεζοδρόμιο έξω από την οδό Εθνάρχου Μακαρίου 5.

Λίγες μέρες αργότερα όμως οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν πλήρως. Καταβεβλημένος, παραμένει πια κλινήρης σχεδόν όλες τις ώρες της ημέρας. Αφήνεται ολοένα περισσότερο στη φροντίδα των νοσηλευτών που βρίσκονται νυχθημερόν σε βάρδιες στην αρχιεπισκοπική κατοικία αλλά και των τριών διακόνων του -πρόκειται για τους Ιωαννίκιο, Επιφάνειο, Ανθιμο-, που μαζί με τον μητροπολίτη Βρεσθένης κ. Θεόκλητο Κουμαριανό και τον πρωτοσύγκελο της Αρχιεπισκοπής κ. Θωμά Συνοδινό δεν φεύγουν λεπτό από κοντά του.

Οι θεράποντες ιατροί εκτιμούν ότι η μετάβαση στο νοσοκομείο θα βοηθούσε να αποσαφηνιστεί η κατάσταση του ασθενή σε ό,τι αφορά τυχόν μεταστάσεις του καρκίνου. Ο ίδιος όμως αρνείται και ζητά η επιθυμία  του να γίνει σεβαστή από όλους.

Στο τελευταίο ιατρικό ανακοινωθέν που εξεδόθη στις 14 Ιανουαρίου οι θεράποντες ιατροί αναφέρονται στην «περαιτέρω επιδείνωση» της υγείας του και ανακοινώνουν την αναστολή της χημειοθεραπείας. Στην πολύμηνη μάχη του Αρχιεπισκόπου με τον καρκίνο αναδείχθηκε ο «νικητής». Επειτα από αναμέτρηση οκτώ μηνών, η ασθένεια έδωσε ένα δυνατό χτύπημα στον Αρχιεπίσκοπο, φέρνοντάς τον στο κατώφλι της οριστικής «παράδοσης». Ξημερώματα Δευτέρας 28 Ιανουαρίου γράφεται ο επίλογος. Ωρα 5.15 ο Αρχιεπίσκοπος εκοιμήθη.