Κινδυνεύουν τα γλυπτά στο Α Νεκροταφείο Αθηνών

Το Α' Νεκροταφείο της Αθήνας βρίσκεται στον κατάλογο των πολιτιστικών μνημείων σε κίνδυνο για το 2012 του προγράμματος «Watch» του Παγκόσμιου Ταμείου Μνημείων (World Monuments Fund).

Ο κατάλογος των μνημείων του προγράμματος «Watch» σκοπό έχει να στρέψει το ενδιαφέρον δωρητών και χορηγών στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάποια σημαντικά μνημεία.

Την αίτηση για ένταξη του Α' Νεκροταφείου, έκανε ο δήμος Αθηναίων, προκειμένου να δημοσιοποιήσει το πρόβλημα της φθοράς που υφίστανται τα μνημεία.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το πέρασμα του χρόνου και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια τους επάνω στα μνημεία του Κοιμητηρίου. Ο καθαρισμός και η συντήρηση των μνημείων είναι μία διαδικασία που απαιτεί υπέρογκο ποσό, το οποίο δυσκολεύεται να καλύψει ο δήμος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των φθορών που έχουν υποστεί τα μνημεία του Α' Νεκροταφείου αποτελεί το μαυσωλείο Ζωγράφου, που αντιμετωπίζει στατικά προβλήματα. Το μαυσωλείο, που δημιουργήθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και βρίσκεται στον τέταρτο τομέα του Κοιμητηρίου, έχει, λόγω του μεγάλου όγκου του, πολύ υψηλό κόστος συντήρησης και ανάπλασης.

Το Α' Νεκροταφείο είναι το παλαιότερο στην Αθήνα και χρονολογείται από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Η σύστασή του βασίστηκε στο Βασιλικό Διάταγμα της 28ης Μαρτίου/9ης Απριλίου 1834 «περί των νεκροταφείων και του ενταφιασμού των νεκρών». Σύμφωνα με αυτό απαγορεύτηκαν οι ταφές στις εκκλησίες και ανατέθηκε στη δικαιοδοσία των δήμων και των κοινοτήτων η ευθύνη των νεκροταφείων του κράτους.

Σημαντικοί δημιουργοί, όπως ο Τσίλερ, ο Χαλεπάς, ο Βιτσάρης, ο Φιλιππότης και ο Τόμπρος κατασκευάζουν και διακοσμούν ταφικά μνημεία από μάρμαρο και μέταλλο για τις σπουδαιότερες προσωπικότητες.

Το πιο γνωστό έργο που συναντά κανείς στο Α'Α Νεκροταφείο Αθηνών είναι η «Κοιμωμένη», του Γιαννούλη Χαλεπά (1878), που έχει τοποθετηθεί επάνω στον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, κόρης γνωστής οικογένειας της Κιμώλου, που πέθανε σε ηλικία 18 χρόνων από φυματίωση.

Το Νεκροταφείο Αθηνών κοσμεί και «Η μάνα της Κατοχής», έργο σε ορείχαλκο του Κώστα Βαλσάμη το 1979. Πρόκειται για ύπτια συμβολική μορφή μητέρας με παιδί, αφιερωμένη στους χιλιάδες νεκρούς από την πείνα στην Κατοχή. Το έργο πρόσφερε ο καλλιτέχνης στο δήμο Αθηναίων, που το τοποθέτησε στο Α'Α Νεκροταφείο.

Στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών βρίσκονται, επίσης, οι τάφοι και άλλων σπουδαίων προσωπικοτήτων, όπως του Αδαμάντιου Κοραή, του Κωνσταντίνου Κανάρη, του Ιωάννη Μακρυγιάννη, του Χαρίλαου Τρικούπη, του Γεώργιου Αβέρωφ, του Κωστή Παλαμά, του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Κώστα Βάρναλη, του Γεώργιου Σουρή, του Αλέξανδρου Παπάγου, του Γρηγόρη Λαμπράκη, της Μελίνας Μερκούρη, του Ζιλ Ντασέν, της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της Τζένης Καρέζη, της Μαρίκας Κοτοπούλη, της Κατίνα Παξινού, της Έλλης Λαμπέτη, του Δημήτρη Χορν, του Μάνου Κατράκη, του Νίκου Ξυλούρη και του Αλέξη Μινωτή.