Το δυσαναπλήρωτο κενό του Ντέιβιντ Λιντς

Ο Ντέιβιντ Λιντς έφυγε από τη ζωή πριν περίπου ένα μήνα, στις 15 Ιανουαρίου, πέντε ημέρες πριν κλείσει τα 79 του χρόνια. Θα μπορούσε άτυπα να ενταχθεί στη θλιβερή λίστα των θυμάτων από τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Λος Αντζελες, αφού λόγω των αποπνικτικών συνθηκών και της αναγκαστικής απομάκρυνσής του από το σπίτι του επιδεινώθηκε η ήδη επιβαρυμένη υγεία του. Τον περασμένο Αύγουστο είχε διαγνωστεί με εμφύσημα και τρεις μήνες αργότερα επιβεβαίωνε και ο ίδιος τα αναπνευστικά του προβλήματα: «Με δυσκολία μπορώ να περπατήσω στο δωμάτιο. Είναι σαν να έχω μια πλαστική σακούλα στο κεφάλι μου».

Στην πραγματικότητα, αυτό που τον σκότωσε ήταν το μεγάλο πάθος του. Ο Λιντς πέρασε τη ζωή του με ένα τσιγάρο σφηνωμένο ανάμεσα στα δάχτυλά του. Το κάπνισμα ήταν μέρος της καλλιτεχνικής του ταυτότητας, ο τρόπος να καλμάρει τα νεύρα του και να καθαρίζει τις σκέψεις του όταν δούλευε πάνω σε κάποιο πρότζεκτ - είτε ήταν ταινία είτε πίνακας είτε μουσικό κομμάτι. Και παρότι είχε επίγνωση των καταστροφικών επιπτώσεων της τόσο προσφιλούς του συνήθειας και κατά διαστήματα είχε επιχειρήσει να την κόψει, πάντα ξανακυλούσε. «Οταν τα πράγματα δυσκόλευαν, άναβα το πρώτο τσιγάρο και ήταν σαν ταξίδι χωρίς επιστροφή στον παράδεισο», περιέγραφε ποιητικά σε κάποια από τις αναρίθμητες συνεντεύξεις του. Και ορίστε τώρα, ο Λιντς κέρδισε το ταξίδι χωρίς επιστροφή.


Πίσω του δεν αφήνει μόνο αποτσίγαρα και στάχτες, αλλά μια εμβληματική φιλμογραφία, τρία μουσικά άλμπουμ, τρία βιβλία και ιδιότυπους πίνακες που φυλάσσονται -κάποιο μέρος τους έστω- στις συλλογές του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη και της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Πενσιλβάνια στη Φιλαδέλφεια. Ο Λιντς ήταν καλλιτεχνικά πολύπλευρος και πολυτάλαντος, ο «βασιλιάς του σουρεαλισμού», με ό,τι κι αν καταπιανόταν. Ως παιδί ονειρευόταν να γίνει ζωγράφος και να μαθητεύσει δίπλα στον σουρεαλιστή ζωγράφο Οσκαρ Κοκόσκα στην Αυστρία.

Τελικά συμβιβάστηκε με τις σπουδές ζωγραφικής στη Σχολή του Μουσείου Καλών Τεχνών στη Βοστόνη και αργότερα μετακόμισε στη Φιλαδέλφεια για να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσιλβάνια. Οι εμπειρίες που βίωσε στους κακόφημους δρόμους της βιομηχανικά παρηκμασμένης πόλης ήταν, όπως θα έλεγε ο ίδιος αργότερα, οι σπόροι έμπνευσης που μπόλιασαν το έργο του ως κινηματογραφιστή.

Από το πρώτο του δείγμα κινηματογραφικής γραφής, την ταινία «Eraserhead» το 1977, όπου υπέγραφε το σενάριο και τη σκηνοθεσία, ο Λιντς έδειξε ότι δεν είχε καμία διάθεση να σερβίρει μία από τα ίδια στους θεατές. «Ο μοναδικός τρόπος να ανακαλύψεις το καινούριο είναι να ξεκινήσεις διαφορετικά πράγματα και να δεις αν μπορεί να προκύψει κάτι πειραματικά», ήταν ένα από τα μότο του. Οι κόσμοι που έπλαθε ήταν ονειρικοί με αινιγματικούς ήρωες σε απρόσμενες καταστάσεις. Οι εικόνες του ξένιζαν, ενοχλούσαν ή σόκαραν κάποιους, αλλά κανείς δεν μπορούσε να αμφισβητήσει τη μεγαλοφυΐα τους.

Ο Λιντς βρέθηκε τέσσερις φορές υποψήφιος για Οσκαρ (για σενάριο και σκηνοθεσία στην ταινία «Ο άνθρωπος ελέφαντας» το 1981 και για σκηνοθεσία στο «Μπλε Βελούδο» το 1987 και στο «Mullholland Drive» το 2002) και τελικά κέρδισε ένα τιμητικό βραβείο το 2012 για τη συνολική προσφορά του. Εχει κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών για την «Ατίθαση καρδιά» (Wild at Heart) το 1996 και το 2001 μοιράστηκε με τον Τζόελ Κοέν το βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας - ο Λιντς για το «Mullholland Drive» και ο Κοέν για το «Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί».

Οι ταινίες του έχουν περίοπτη θέση στο πάνθεον της καλτ κουλτούρας, ακόμα και εκείνες που φλέρταραν με την αποτυχία, όπως το «Dune» το 1984, ωστόσο για εκείνον έργο ζωής ήταν μάλλον το χιλιοϋμνημένο «Ο ύποπτος κόσμος του Τουίν Πικς» (1990-1991), η σειρά που άλλαξε τα δεδομένα της μικρής οθόνης και κατά πολλούς θεωρείται η καλύτερη τηλεοπτική σειρά όλων των εποχών.

Η δολοφονία της Λόρα Πάλμερ και οι αλλόκοτοι ήρωες που εμπλέκονταν στη ζωή και τον θάνατό της -η υπόθεση του «Twin Peaks», δηλαδή, που ντυνόταν ιδανικά από τη συγκλονιστική μουσική του Αντζελο Μπανταλαμέντι- ήταν ένα θέμα στο οποίο ο Λιντς επέστρεψε αρκετές φορές με πρίκουελ, σίκουελ, φεστιβάλ, ακόμα και videogame, με τους φανατικούς θαυμαστές της αυθεντικής σειράς να αγκαλιάζουν κάθε επόμενο project. Δικαίως ή και όχι, το «Twin Peaks» θεωρείται το σήμα κατατεθέν του.

Ο ασυνήθιστος καλλιτέχνης υπήρξε και ασυνήθιστος άνθρωπος. Το αντίδοτο στις νευρώσεις και τις εμμονές του -εκτός από το τσιγάρο- ήταν ο υπερβατικός διαλογισμός, με τον οποίο συστήθηκε στις αρχές των 70s. «Εχω πει αυτή την ιστορία εκατό φορές, αλλά θα την πω άλλη μία. Ημουν σε ένα δωμάτιο με τη δασκάλα του διαλογισμού, η οποία μου έδωσε το μάντρα μου και μου είπε: “OK, κάτσε αναπαυτικά σε αυτή την καρέκλα, κλείσε τα μάτια, κάνε αυτό που σου έμαθα και ξεκίνα το μάντρα. Θα επιστρέψω σε 20 λεπτά», είχε διηγηθεί ο ίδιος γλαφυρά την πρώτη μέρα της καινούριας του ζωής σε συνέντευξή του στο «Rolling Stone». «Οπότε κάθισα αναπαυτικά στην καρέκλα, έκλεισα τα μάτια και ξεκίνησα το μάντρα.

Το έχω ξαναπεί, αλλά ήταν σαν να ήμουν μέσα σε ασανσέρ και κάποιος να είχε κόψει τα καλώδια. Και τότε ξαφνικά έγινε. Ενιωσα τέτοια ευδαιμονία που δεν το πίστευα. Σκεφτόμουν: Πού βρισκόταν αυτή η εμπειρία τόσο καιρό; Αυτό είναι η υπέρβαση της υπέρβασης». Εκτοτε ο Λιντς αναπαρήγαγε την εμπειρία δύο φορές ημερησίως, κάθε μέρα, μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 2005, μάλιστα, ξεκίνησε το David Lynch Foundation for Consciousness-Based Education and World Peace (ήτοι Ιδρυμα Ντέιβιντ Λιντς για την Εκπαίδευση που βασίζεται στη Συνείδηση και την Παγκόσμια Ειρήνη), για να μοιραστεί τα οφέλη του διαλογισμού με άσημους και διάσημους μαθητές του, ανάμεσά τους ο Χιου Τζάκμαν, η Οπρα Γουίνφρι, ο Τομ Χανκς, η Κέιτι Πέρι και η Ελεν ΝτεΤζενέρις.

Ο βίος του ήταν τόσο ενδιαφέρον όσο και η πολιτεία του. Εκανε τέσσερις γάμους, πήρε τρία διαζύγια και απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ωστόσο η πιο φωτογενής και ίσως πιο συναρπαστική σχέση του ήταν με την Ιζαμπέλα Ροσελίνι. «Τον συνάντησα στο δείπνο ενός κοινού φίλου στη Νέα Υόρκη», έχει πει η ίδια για την ημέρα της γνωριμίας τους. «Το πρώτο πράγμα που μου είπε ο Ντέιβιντ ήταν: “Ξέρεις, μοιάζεις σαν να είσαι η κόρη της Ινγκριντ Μπέργκμαν”. Και τότε κάποιος από την παρέα τού φώναξε: “Ανόητε, είναι η κόρη της Ινγκριντ Μπέργκμαν”». Εκείνη την περίοδο ο Λιντς αναζητούσε την πρωταγωνίστριά του για την επερχόμενη ταινία του «Μπλε Βελούδο» και πρότεινε τον ρόλο στη Ροσελίνι.

Ο έρωτάς τους γεννήθηκε μέσα στο πλατό, αλλά η σχέση τους γνωστοποιήθηκε μόνο αφότου επισημοποίησαν αμφότεροι τα διαζύγιά τους. Χώρισαν πέντε χρόνια αργότερα, το 1991. Εκείνη ενοχλούνταν από τις νευρώσεις του, εκείνος δεν άντεχε τη μυρωδιά από τα φαγητά που μαγείρευε. Η απόφαση ήταν τελικά δική του. Σύμφωνα με τη Ροσελίνι, μια μέρα ο Λιντς τής τηλεφώνησε και της ανακοίνωσε «δεν θέλω να σε ξαναδώ ποτέ». Χρόνια αργότερα, σε συνέντευξή του στο «Vulture», ο σουρεαλιστής καλλιτέχνης θα αμφισβητούσε ότι τη χώρισε με αυτό τον τρόπο. «Δεν θυμάμαι να της είπα κάτι τέτοιο, δεν ακούγεται ως φράση που θα έλεγα εγώ. Ωστόσο πάντα πίστευα ότι αν θέλεις να τελειώσεις με κάτι, πρέπει να το κόψεις μια κι έξω».

Το 2018 κυκλοφόρησε ένα είδος αυτοβιογραφίας του, το «Room to Dream», σε συνεργασία με την Κρίστιν ΜακΚένα. Στην ουσία ήταν ένα σουρεαλιστικό ανάγνωσμα αντάξιο των έργων του: τα βιογραφικά κομμάτια που είχε γράψει η ΜακΚένα εναλλάσσονταν με τις αναμνήσεις του Λιντς για τα αντίστοιχα γεγονότα. «Ξέρω ότι ο κόσμος θα διαβάσει το βιβλίο για να βρει στοιχεία. Αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με αυτό που έκανα εγώ. Ο μόνος λόγος που το έκανα ήταν γιατί είναι ενδιαφέρον να ανατρέχεις στη ζωή σου.

Υπάρχουν περισσότεροι από 7,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη και ο καθένας έχει διαφορετική ζωή. Βγαίνεις από τη μήτρα της μητέρας σου και ξεκινά η ζωή σου. Τόσα πράγματα μπορούν να συμβούν εκείνη την πρώτη ώρα. Για παράδειγμα, πώς καταλήγει κάποιος να γίνει επιστήμονας; Κάποιες συγκεκριμένες πόρτες είχαν ανοίξει για εκείνον. Το πώς καταλήγεις εκεί όπου κατέληξες είναι ενδιαφέρον». Ο Ντέιβιντ Λιντς κατέληξε να γίνει βασιλιάς στον δικό του ονειρικό κόσμο.