Η ρύπανση από τον υδράργυρο μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τον πλανήτη

Η ρύπανση του περιβάλλοντος με υδράργυρο, σε όλο τον κόσμο, αποτελεί ένα επιδεινούμενο πρόβλημα, με σημαντικές επιπτώσεις για την υγεία, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται στην τοξική ουσία. Μια νέα διεθνής έκθεση («Παγκόσμια Αξιολόγηση Υδραργύρου 2013») του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) αναδεικνύει το μέγεθος της απειλής, ενώ μια νέα ευρωπαϊκή επιστημονική μελέτη εστιάζει στη σοβαρότητα του προβλήματος στην ΕΕ.

Η έκθεση του ΟΗΕ, σύμφωνα με το BBC, αναφέρει ότι η ρύπανση είναι ακόμα μεγαλύτερη στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η αύξηση των εκπομπών υδραργύρου οφείλεται κυρίως στην εξορυκτική - μεταλλευτική δραστηριότητα και στην καύση του άνθρακα.

Το 2010, οι παγκόσμιες εκπομπές υδραργύρου στην ατμόσφαιρα, λόγω των διαφόρων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, υπολογίζονταν σε 1.960 τόνους. Ευτυχώς, η ζήτηση για υδράργυρο εμφανίζει διαχρονικά σταθερή πτωτική τάση, από τους περίπου 9.000 τόνους ετησίως που ήταν στη δεκαετία του ΄60.

Η διεθνής κοινότητα, η οποία αρχίζει μια νέα συνάντηση στη Γενεύη την άλλη εβδομάδα, σκοπεύει να θέσει ως στόχο, μέσω της υπογραφής δεσμευτικής συμφωνίας, την περαιτέρω μείωση της παγκόσμιας ζήτησης για υδράργυρο έως το 2015. Οι μισές εκπομπές υδραργύρου σήμερα προέρχονται από τη Νότια και Ανατολική Ασία, ενώ η ρύπανση από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ εμφανίζει σταδιακή μείωση.

Ο υδράργυρος είναι ένα βαρύ μέταλλο, που βρίσκεται σε υγρή μορφή σε θερμοκρασία δωματίου (γι’ αυτό, άλλωστε, χρησιμοποιείται και στα θερμόμετρα), ενώ εύκολα εξαερώνεται και διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Εκλύεται στο περιβάλλον μέσα από διάφορες βιομηχανικές διαδικασίες όπως η παραγωγή μετάλλων και τσιμέντου, αλλά και την καύση των ορυκτών καυσίμων (ο υδράργυρος είναι δεσμευμένος σε φυσική μορφή μέσα στα ασβεστολιθικά πετρώματα και στον άνθρακα, γι’ αυτό άλλωστε εκλύεται επίσης με τις εκρήξεις ηφαιστείων ή τις δασικές πυρκαγιές). Μεταξύ άλλων, ο υδράργυρος χρησιμοποιείται ως βοηθητικό μέσο για την εξαγωγή χρυσού από άλλα μέταλλα.

Από τη στιγμή που διαφεύγει στο περιβάλλον, μένει εκεί για πολύ καιρό, κυκλοφορώντας στον αέρα, το νερό, το έδαφος και τους έμβιους οργανισμούς. Η εξάπλωσή του γίνεται σε τεράστιες αποστάσεις από το σημείο της αρχικής ρύπανσης.

Οι επιπτώσεις του στην υγεία είναι διεθνώς αναγνωρισμένες εδώ και χρόνια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, «ο υδράργυρος είναι άκρως τοξικός για την υγεία των ανθρώπων, και συνιστά ιδιαίτερα απειλή για την ανάπτυξη του (αγέννητου) παιδιού και τα πρώτα στάδια της ζωής του. Η εισπνοή των ατμών υδραργύρου μπορεί να επιφέρει βλάβες στο νευρικό, το πεπτικό και το ανοσοποιητικό σύστημα, τους πνεύμονες και τα νεφρά, και να αποδειχτεί θανατηφόρα».

Σύμφωνα με τη νέα έκθεση της UNEP, η συγκέντρωση υδραργύρου στα ανώτερα 100 μέτρα των ωκεανών του πλανήτη έχει διπλασιαστεί κατά τον τελευταίο αιώνα, καθώς υπολογίζεται ότι 260 τόνοι του τοξικού μετάλλου έχουν καταλήξει στη θάλασσα μέσω των ποταμών. Ο υδράργυρος συσσωρεύεται σιγά - σιγά στον οργανισμό των ψαριών και, τελικά, των ανθρώπων που τρώνε τα ψάρια.

Εξάλλου, μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό για θέματα περιβαλλοντικής υγείας "Environmental Health", με επικεφαλής τον καθηγητή Φιλίπ Γκραντζιάν και με τη συμμετοχή της κύπριας χημικού Ανδρομάχης Κατσονούρη, αναφέρει ότι ο καθαρισμός της ρύπανσης του υδραργύρου και η μείωση της προγεννητικής έκθεσης στη νευροτοξίνη του μεθυλο-υδραργύρου (MeHg) μπορεί να εξοικονομήσει έως 10 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι Ευρωπαίοι επιστήμονες εκτιμούν ότι 1,5 έως 2 εκατομμύρια παιδιά στην Ε.Ε. γεννιούνται κάθε χρόνο έχοντας εκτεθεί σε επίπεδα μεθυλο-υδραργύρου πάνω από το όριο ασφαλείας των 0,58 μικρογραμμαρίων ανά γραμμάριο, ενώ 200.000 παιδιά εκτίθενται ετησίως σε επίπεδα πάνω από το μέγιστο όριο των 2,5 μικρογραμμαρίων ανά γραμμάριο που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Οι ερευνητές μελέτησαν σε 17 ευρωπαϊκές χώρες δείγματα τριχών κεφαλής από ζεύγη μητέρων - παιδιών και διαπίστωσαν ότι τα περισσότερο εκτεθειμένα παιδιά στον υδράργυρο είναι όσα γεννιούνται στην Πορτογαλία και την Ισπανία, ενώ τα λιγότερο εκτεθειμένα στην Ουγγαρία. Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι η αυξημένη ποσότητα υδραργύρου στον οργανισμό επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και στο δείκτη νοημοσύνης.