Οταν το χρήμα μπαίνει ανάμεσα στο ζευγάρι...

Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο
Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος

Ορίζει σε μεγάλο βαθμό τα επίπεδα του άγχους μας, το επίπεδο της ζωής μας, τη διάθεσή μας. Δημιουργεί τις μεγαλύτερες διαμάχες, αιματηρές συγκρούσεις αλλά και ισχυρές συμμαχίες: Το χρήμα είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα των ημερών μας. Θα μπορούσε άραγε να αφήσει ανέγγιχτη την ποιότητα της σχέσης μας; Η απάντηση είναι πως φυσικά και όχι. Τα λεφτά, με διάφορους τρόπους, καταφέρνουν πάντα να μπουν ανάμεσα στο ζευγάρι προκαλώντας αναταράξεις και τριβή στη σχέση και αποτελώντας μια από τις συνηθέστερες αιτίες διαζυγίου ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια του γάμου.

Το περίεργο είναι ότι τα λεφτά αποτελούν πρόβλημα όχι μόνο στα ζευγάρια που έχουν οικονομικά προβλήματα αλλά σε όλα ανεξαιρέτως τα ζευγάρια, ανεξάρτητα από το ύψος του εισοδήματος ή το μέγεθος της περιουσίας των μελών του ζευγαριού. Στην πραγματικότητα μάλιστα, όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική άνεση του ζευγαριού, τόσο περισσότερες είναι και οι συγκρούσεις με αφορμή τα χρήματα. Το γεγονός αυτό βέβαια δεν είναι και τόσο παράδοξο αν ειδωθεί από την οπτική του ότι όταν υπάρχει έλλειψη χρημάτων το ζευγάρι αναγκαστικά θα είναι σε θέση να καλύψει τις βασικές μόνο ανάγκες οι οποίες (αν δεν υφίστανται θέματα εξαρτήσεων ή καταχρήσεων), δεν είναι διαπραγματεύσιμες. Αντίθετα, όσο αυξάνονται τα διαθέσιμα χρήματα τόσο αυξάνονται και οι επιλογές του πώς θα μπορούσε ενδεχομένως το ζευγάρι να διαχειριστεί τα χρήματά του.

Τι κρύβεται όμως πίσω από τις διαφωνίες σχετικά με τη διαχείριση των χρημάτων; Η εμπειρία μου με ζευγάρια που αντιμετωπίζουν συγκρούσεις οικονομικού χαρακτήρα με έχει διδάξει ότι συνήθως πίσω από τις φαινομενικά απλές διαφωνίες κρύβονται διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες ή βαθύτερες άλυτες συγκρούσεις που δεν έχουν να κάνουν με τα λεφτά αυτά καθαυτά. Το χρήμα άλλωστε εκτός από το να μας παρέχει τη δυνατότητα να αγοράζουμε υλικά αγαθά, είναι σε θέση να μας παρέχει και μια πληθώρα άυλων αγαθών όπως δύναμη, ασφάλεια, ελευθερία, έλεγχο, αυτοεκτίμηση.

Αυτά συνήθως είναι και τα θέματα που αναδύονται στη συμβουλευτική διαδικασία με ζευγάρια που καταφέρνουν να ξεπεράσουν τις διαφωνίες περί διαχείρισης και να εστιάσουν στη ρίζα του προβλήματος: Πίσω από το «είσαι σπάταλος» μπορεί να κρύβεται ένας σύντροφος που νιώθει ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο σε πράγματα που θεωρεί σημαντικά. Πίσω από το «είσαι τσιγκούνης» υπάρχει συνήθως ένας σύντροφος που νιώθει στερημένος από αγάπη και προσοχή. Η γυναίκα που λέει «νομίζεις ότι με ένα ακριβό δώρο θα τα ξεχάσω όλα;» είναι συνήθως μια γυναίκα που νιώθει αδύναμη και εγκλωβισμένη. Κάποιος που ξοδεύει διαρκώς χρήματα για τον άλλον και δεν μπορεί να πει όχι σε τίποτα, είναι συνήθως κάποιος που νιώθει ανεπαρκής σε άλλους σημαντικούς για τον ίδιο τομείς.

Το πρόβλημα με τα λεφτά είναι ότι επειδή ακριβώς είναι κάτι απτό και μετρήσιμο, τα άτομα μπορούν να προβάλλουν σε αυτό μια πληθώρα συναισθηματικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν και που τους είναι δύσκολο να συζητήσουν ευθέως.

Σε γενικές γραμμές οι άντρες και οι γυναίκες φαίνεται να έχουν διαφορετικές οπτικές σχετικά με τις ιδιότητες που αποδίδουν στο χρήμα: Για τις μεν γυναίκες το χρήμα είναι συνυφασμένο με την ασφάλεια και τη σταθερότητα και τους αρέσει να εξοικονομούν κάποια χρήματα για να υπάρχουν σε περίπτωση ανάγκης. Έλκονται από άντρες που νιώθουν ότι μπορούν να τους προσφέρουν οικονομική ασφάλεια και πολλές φορές κρατάνε κάποιο «κρυφό λογαριασμό». Οι άντρες αντίθετα έχουν την τάση να παίρνουν περισσότερα ρίσκα με τα χρήματα, να τα συνδέουν άμεσα με την προσωπική τους αξία και να θεωρούν την έλλειψή τους πλήγμα για την αυτοεκτίμησή τους. Ξοδεύουν χρήματα προκειμένου να είναι αρεστοί στις γυναίκες και συχνά λένε ψέματα σχετικά με τις οικονομικές τους απολαβές.

Είναι πολύ συχνό στην προσωπική ψυχοθεραπεία ή και στην θεραπεία ζεύγους να ξεδιπλώνονται τέτοιου είδους βαθύτεροι προβληματισμοί με αφορμή ζητήματα που έχουν να κάνουν με οικονομικές διαφωνίες. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι η επίλυση των συγκρούσεων αυτών θα παραμένει αδιέξοδη έως ότου φωτιστούν και επαναπροσδιοριστούν τα συναισθηματικού τύπου προβλήματα που είναι κρυμμένα πίσω τους.