Εύθραυστη η συμφωνία του Ιουνίου, σπαρμένος με «αγκάθια» ο δρόμος έως το 2019

Εύθραυστη όσο και τα πιθανά οφέλη της εμφανίζεται η συμφωνία του Ιουνίου με τους δανειστές για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και την ελάφρυνση του χρέους. Τα σύννεφα που πυκνώνουν πάνω από Ισπανία και Πορτογαλία, το ενδεχόμενο Brexit, η κατάσταση στη διεθνή οικονομία, αλλά κυρίως η εφαρμογή του προγράμματος θα καθορίσουν τις ευνοϊκές ή μη εξελίξεις για τη χώρα μας.
 
Η παρουσίαση των προοπτικών χθες στη Βουλή από τον διοικητή της ΤτΕ, κ. Γιάννη Στουρνάρα, ρίχνει νέο φως στη συμφωνία με τους δανειστές. Οι αβεβαιότητες είναι ισχυρές και το μόνο σίγουρο που έχει στα χέρια της η Αθήνα είναι η υποχρέωση για μεταρρυθμίσεις-εξπρές, ακόμα και στις πλέον ιδεώδεις συνθήκες.
 
Οπως επισήμανε χθες ο Ελληνας κεντρικός τραπεζίτης:
- τα μέτρα που περιλαμβάνει η ανακοίνωση του Eurogroup δεν έχουν ακόμη εξειδικευθεί και ποσοτικοποιηθεί
- οι οριστικές αποφάσεις για το χρέος μετατίθενται για επανεξέταση μετά το τέλος του προγράμματος
- οι αποφάσεις υπόκεινται:

(α) στη θετική συνολική αξιολόγηση του προγράμματος και
(β) στα πορίσματα μιας νέας ανάλυσης βιωσιμότητας του χρέους, η οποία θα γίνει το 2018.

Η Τράπεζα της Ελλάδος κρίνει ότι υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για άμεσες ενέργειες ελάφρυνσης του χρέους. Επιλέγοντας προσεκτικά τις λέξεις που χρησιμοποίησε, ο κ. Στουρνάρας τόνισε ότι:
• «η τυχόν ελάφρυνση του χρέους θα μπορούσε να είναι επωφελέστερη για την Ελλάδα αν γίνει σήμερα παρά μετά από μερικά χρόνια, όταν τα επιτόκια παγκοσμίως ενδεχομένως θα είναι υψηλότερα».
• «η ελάφρυνση του χρέους, εάν εφαρμοστεί τώρα, θα συμβάλει στη βελτίωση της εμπιστοσύνης των διεθνών επενδυτών προς τη χώρα, με αποτέλεσμα μείωση των ασφαλίστρων κινδύνου, μείωση του κόστους χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και ενίσχυση των επενδύσεων και των προοπτικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας».
 
Τα εύλογα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν, όπως εκτιμά ο ίδιος:
(α) μετάθεση των λήξεων πληρωμής των δανείων,
(β) διαχρονική εξομάλυνση των πληρωμών τόκων,
(γ) επανέναρξη της απόδοσης των κερδών της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος από τα χαρτοφυλάκια ελληνικών ομολόγων (ANFA και SMP) και
(δ) ανταλλαγή των δανείων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με δάνεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.
 
ΤτΕ: Ελάφρυνση στόχων
Παρά τις συστάσεις Ντάισελμπλουμ να αποφεύγει να πάρει θέση, πάντως, ο κύριος Στουρνάρας επανέφερε την πρότασή του, σύμφωνα με την οποία τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους θα πρέπει να συνοδευθούν και από ελάφρυνση του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου. Δηλαδή, ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης από 3,5% του ΑΕΠ να μειωθεί σε 2% του ΑΕΠ μετά το 2018, ώστε να καταστεί δυνατή η ταχύτερη επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε βιώσιμους και σχετικά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης.
 
Σημαντικό επιχείρημα για αυτή την άποψη της Τράπεζας της Ελλάδος αποτελεί η διαπίστωση ότι σήμερα, όπως διαμορφώνεται η δυναμική του δημόσιου χρέους, μία εκατοστιαία μονάδα υψηλότερης ανάπτυξης έχει 80% μεγαλύτερη αξία για τη μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ από μία εκατοστιαία μονάδα του ΑΕΠ υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα.
 
Σενάρια βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους που επεξεργάστηκαν τα στελέχη της Τράπεζας της Ελλάδος υποδηλώνουν ότι πρωτογενή πλεονάσματα 2% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά είναι συνεπή με βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, αρκεί:
(α) να μετατεθούν περαιτέρω οι λήξεις των δανείων κατά 20 έτη και
(β) να εξομαλυνθούν οι πληρωμές των τόκων που μεταφέρονται και κεφαλαιοποιούνται σε μια περίοδο 20 ετών.

Ταυτόχρονα, η υιοθέτηση χαμηλότερων δημοσιονομικών στόχων θα δώσει τη δυνατότητα για μείωση της φορολογίας. Αυτό θα έχει ως συνέπεια ηπιότερες επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία και κατ’ επέκταση υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης μεσομακροπρόθεσμα, γεγονός που θα καταστήσει ταχύτερη την αποκλιμάκωση του δημόσιου χρέους.

Προοπτικές
Το 2016 αναµένεται µικρή µείωση του ΑΕΠ, της τάξεως του 0,3%, και ανάπτυξη 2,5% και 3% για το 2017 και 2018 αντίστοιχα. Οι προβλέψεις βασίζονται στην υπόθεση ότι:
- η ολοκλήρωση της αξιολόγησης το πρώτο εξάµηνο του 2016 θα επιφέρει, από το δεύτερο εξάµηνο του 2016 και µετά, σηµαντικές θετικές επιδράσεις στη ρευστότητα του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, στη µείωση της αβεβαιότητας και στη βελτίωση του οικονοµικού κλίµατος
- θα συνεχιστεί η διευκολυντική νοµισµατική πολιτική από την ΕΚΤ.
 
Ωστόσο στην καθημερινή ζωή των Ελλήνων οι δυσκολίες είναι ακόμα μεγάλες:
- προβλέπεται ότι η καθοδική πορεία των τιµών θα ανακοπεί το 2016 και θα υπάρξει σταδιακή αύξηση τιμών το 2017 και το 2018. Το 2016 χαρακτηρίστηκε από την ευνοϊκή για τους Έλληνες πτώση των τιμών του πετρελαίου αλλά για το 2017 και το 2018 αναµένεται ελαφρά άνοδος των τιμών, ως αποτέλεσµα της αναµενόµενης ανόδου των τιµών του πετρελαίου, της σταδιακής ανάκαµψης της ζήτησης και λόγω φυσικά της επίπτωσης των έµµεσων φόρων.
- η τάση αποκλιµάκωσης της ανεργίας αναµένεται να συνεχιστεί µε βραδύτερους ρυθµούς στη διάρκεια του 2016. Επιστροφή στην ανάπτυξη την περίοδο 2017-2018 προβλέπεται να συμβάλλει σε ταχύτερη αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας.
Ωστόσο διανοίγονται και άλλοι κίνδυνοι για την πορεία της ελληνικής οικονομίας:
- Τυχόν καθυστέρηση στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων που προβλέπονται στο πρόγραμμα θα έχει  σαν αποτέλεσμα την αναζωπύρωση της αβεβαιότητας, υπονόμευση του κλίματος εμπιστοσύνης και εξασθένηση των προοπτικών οριστικής εξόδου από την κρίση.

- Τυχόν επιδείνωση της προσφυγικής κρίσης θα μπορούσε να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό και το εμπόριο, επιβραδύνοντας την ανάκαμψη της οικονομίας.

Παράλληλα, εξακολουθούν να υφίστανται κίνδυνοι και αβεβαιότητες όσον αφορά την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας οι οποίοι οφείλονται, μεταξύ άλλων, στην προοπτική εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης δημιουργεί θετικές προοπτικές για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας το β΄ εξάμηνο του 2016. Παράλληλα, η δέσμευση των Ευρωπαίων εταίρων για ανάληψη δράσεων με στόχο τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους σε βραχυπρόθεσμο και μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα είναι ένα θετικό βήμα.

Η Τράπεζα της Ελλάδος κρίνει αναγκαία την εξειδίκευση, ποσοτικοποίηση και εμπροσθοβαρή ενεργοποίηση των προβλεπόμενων μέτρων διαχείρισης του δημόσιου χρέους. Κάτι τέτοιο θα είχε ως συνέπεια την ενίσχυση της αξιοπιστίας και της αποδοχής των ακολουθούμενων πολιτικών, που θα συντελούσαν, ώστε να βελτιωθεί περαιτέρω το κλίμα εμπιστοσύνης και να ενδυναμωθεί η ανάκαμψη της οικονομίας.

Φυγή κεφαλαίων
Ο κύριος Στουρνάρας τόνισε πως η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος και η αυξημένη αβεβαιότητα στο πρώτο εξάμηνο του 2015 οδήγησαν σε εκτεταμένες εκροές καταθέσεων (περίπου 45 δισ. ευρώ). Οι εκροές αυτές αφορούσαν κατά προσέγγιση: κατά 1/3 αυξημένες αναλήψεις τραπεζογραμματίων (τα οποία κατέληξαν στα «στρώματα»), κατά 1/3 μεταφορά κεφαλαίων σε πιστωτικά ιδρύματα εξωτερικού και κατά 1/3 επενδύσεις σε προϊόντα της χρηματαγοράς (money market) εξωτερικού.

Χαλάρωση των κεφαλαιακών περιορισμών 
Εχθές πάντως υποβλήθηκε στους θεσμούς πρόταση με τα νέα μέτρα απελευθέρωσης από τους περιορισμούς.
Ενδεικτικά, τα νέα μέτρα χαλάρωσης περιλαμβάνουν:
• Αρση της απαγόρευσης ανάληψης μετρητών όταν προέρχονται από νέες καταθέσεις σε μετρητά (νέο χρήμα).
• Πλήρης άρση της απαγόρευσης αποπληρωμής δανείων.
• Αύξηση του ποσοστού  ανάληψης μετρητών από 10% σε 30% των ελεύθερων κεφαλαίων  που προέρχονται από το εξωτερικό.
• Δυνατότητα ανάληψης μετρητών έως 840 ευρώ ανά δύο εβδομάδες.
Στα μέτρα που εξετάζονται είναι και η αύξηση  των ορίων στη χρήση των καρτών στο εξωτερικό και παράλληλα το άνοιγμα, μέσω internet, πολλών international sites του συνόλου σχεδόν των διαδικτυακών αγορών, γεγονός που θα διευκολύνει τις συναλλαγές τόσο των νομικών όσο και των φυσικών προσώπων με αντισυμβαλλόμενους του εξωτερικού.
 
Υπενθυμίζεται ότι από την έναρξη επιβολής των Capital Controls, δεν επιτρέπονται οι αγορές και πληρωμές από το εξωτερικό για ιδιώτες από καταστήματα ηλεκτρονικών και άλλων ειδών (επιτρέπονται όμως πχ για αγορές βιβλίων). Με βάση τις προτάσεις αυτές, θα μπορούν να γίνουν ξανά και αγορές από site όπως το ebay.