«Κόκκινα» δάνεια: Από τις 80.000 ευρώ αξία οι πλειστηριασμοί

«Τορπίλη» στην προστασία της πρώτης κατοικίας των φτωχών και μεσαίων νοικοκυριών βάζει η τρόικα και απορρίπτει τις προτάσεις της κυβέρνησης για ήπιες παρεμβάσεις προκειμένου να προστατεύονται από κατασχέσεις και τα σπίτια της μεσαίας τάξης. 

Το πρώτο μέτωπο αφορά στον νόμο Κατσέλη, που προστατεύει τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά από τον πλειστηριασμό της πρώτης κατοικίας και αποτελεί ένα από τα αγκάθια της διαπραγμάτευσης. Οι δανειστές πιέζουν για δραστικές αλλαγές, με την υιοθέτηση πολύ χαμηλών ορίων εισοδήματος και αξίας του ακινήτου, τα οποία θα έχουν ως αποτέλεσμα να προστατεύεται από τους πλειστηριασμούς η πρώτη κατοικία μόνο για τα πολύ φτωχά νοικοκυριά που βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας ή κοντά σε αυτά. Η κυβέρνηση, αντίθετα, δίνει μάχη για να κρατήσει τον πήχη της προστασίας σε επίπεδα που θα προστατεύουν και τα μεσαία νοικοκυριά, τα οποία είχαν πάρει στεγαστικό δάνειο τις «καλές εποχές», αλλά πλέον λόγω της κρίσης και της μείωσης των εισοδημάτων αδυνατούν να πληρώσουν τις δόσεις. 

Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, στόχος της κυβέρνησης είναι να προστατευτεί η πρώτη κατοικία και για δανειολήπτες με μεσαία εισοδήματα, όπως μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι οι οποίοι είχαν πάρει δάνειο και ακίνητο με βάση τα παλιά εισοδήματά τους, αλλά σήμερα δεν μπορούν να το πληρώσουν, έτσι ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα και ο χρόνος να ορθοποδήσουν. Οι δανειστές, όμως, έχουν την άποψη ότι οι δανειολήπτες αυτής της κατηγορίας θα πρέπει να χάσουν το σπίτι τους και να μετακομίσουν σε άλλο, χαμηλότερης αξίας, σε φθηνότερη περιοχή και στο πλαίσιο αυτό πιέζουν για ρυθμίσεις που θα απελευθερώσουν τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας για ευρύτατα λαϊκά στρώματα, κατά κανόνα φτωχά και μεσαία νοικοκυριά. Για να πετύχουν τον στόχο τους απαιτούν αφενός να γίνουν πολύ αυστηρότερες οι προϋποθέσεις για την προστασία από τον πλειστηριασμό με βάση τον νόμο Κατσέλη, ώστε να μείνουν εκτός τα περισσότερα νοικοκυριά. 

Επίσης, ζητούν να ανοίξει ο δρόμος για μεταβίβαση κάποιων κόκκινων δανείων σε εταιρείες-κοράκια (hedge funds, distress funds), οι οποίες ειδικεύονται στην εκμετάλλευση πτωχευμένων επιχειρήσεων και νοικοκυριών και αναλαμβάνουν να εισπράξουν τα δάνεια ή να οδηγήσουν τα ακίνητα σε πλειστηριασμό. 

Η κυβέρνηση δίνει μάχη για να κρατήσει εκτός μεταβίβασης τα στεγαστικά δάνεια ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος τους, καθώς εάν υπαχθούν σε τέτοιες διαδικασίες υπάρχει κίνδυνος για μαζικούς πλειστηριασμούς. Η αντιπρόταση είναι να δημιουργηθεί ένας ειδικός φορέας με συμμετοχή τραπεζών και Δημοσίου ο οποίος θα αναλάβει τα κόκκινα στεγαστικά και θα τα διαχειριστεί με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια.

Σχολιάζοντας σήμερα το ζήτημα των πλειστηριασμών η Ολγα Γεροβασίλη τόνισε πως δεν θα γίνουν πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας, εκτός αν πρόκειται για κατοικίες αντικειμενικής αξίας ενός εκατομμυρίου, ενώ ανέφερε χαρακτηριστικά ότι την πρώτη κατοικία χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων «δεν θα την αγγίξει η κυβέρνηση».

Νομικοί και οικονομικοί παράγοντες που παρακολουθούν το θέμα τόνιζαν ότι οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας μπορεί να γίνουν η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι, καθώς είναι αμφίβολο αν η κοινωνία συνεχίσει να δέχεται παθητικά τα μέτρα στην περίπτωση που απειληθεί και το τελευταίο οχυρό, δηλαδή η κατοικία, στην οποία συμπυκνώνονται οι αποταμιεύσεις, οι προσδοκίες αλλά και το αίσθημα ασφάλειας του μέσου Ελληνα.  «Πρέπει να σκεφτούν ότι όλα τα έμβια όντα αντιδρούν όταν τους πειράξεις τη φωλιά τους», έλεγε έμπειρος νομικός που ασχολείται με τα κόκκινα δάνεια. 

Ενδεικτικό των άγριων διαθέσεων των δανειστών είναι ότι για τον νόμο Κατσέλη ξεκινούν τη συζήτηση ζητώντας να χαμηλώσει το όριο της αξίας του ακινήτου που προστατεύεται περίπου στα 70.000-80.000 ευρώ, από 250.000 ευρώ που είναι σήμερα για έναν άγαμο. Απαιτούν δηλαδή να κατέβει το όριο σχεδόν στο 1/3, τη στιγμή που η κυβέρνηση προσπαθεί να το διατηρήσει ή έστω να δεχτεί μεν μια μικρή μείωση, αλλά το βασικό όριο για τον άγαμο να μην υποχωρήσει κάτω από τα 200.000 ευρώ. Αντίστοιχα θα αναπροσαρμοστούν τα όρια και για τις άλλες κατηγορίες δανειοληπτών, όπως το όριο για το έγγαμο ζευγάρι που σήμερα είναι 375.000 ευρώ. 

Επίσης, οι δανειστές πιέζουν να τεθεί ένα όριο εισοδήματος πάνω από το οποίο ο δανειολήπτης δεν θα δικαιούται προστασία από τον πλειστηριασμό για την πρώτη κατοικία και ξεκινούν από πολύ χαμηλή βάση.  Σήμερα δεν υπάρχει όριο εισοδήματος στον νόμο Κατσέλη, αλλά η πρόβλεψη ότι ο δανειολήπτης πρέπει να βρίσκεται σε «πραγματική αδυναμία πληρωμής». Μάλιστα, οι δανειστές επιχειρούν να ορίσουν ως σημείο αναφοράς για τα όρια του εισοδήματος ή της αξίας του ακινήτου το στατιστικό όριο της φτώχειας.
 
Το πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα στεγαστικά έχουν ληφθεί από μεσαία και λαϊκά νοικοκυριά τα οποία όμως δεν βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας. 

Είναι ενδεικτικό ότι το 2013 ο νόμος που προέβλεπε την προστασία της πρώτης κατοικίας (ανεξάρτητα από τον νόμο Κατσέλη, χωρίς δηλαδή προσφυγή σε δικαστήριο) είχε ως όριο το ετήσιο εισόδημα των 30.000 ευρώ και τελικά υπήχθησαν σε αυτόν μόνο πολύ λίγα νοικοκυριά, όχι περισσότερα από 5.000-6.000, αριθμός ελάχιστος σε σχέση με τα περίπου 300.000 νοικοκυριά που υπολογίζεται ότι δυσκολεύονται να πληρώσουν το στεγαστικό τους. 

Ο νόμος Κατσέλη προβλέπει ότι εφόσον το δικαστήριο κρίνει ότι ο δανειολήπτης βρίσκεται σε πραγματική αδυναμία αποπληρωμής τότε μπορεί να διατάξει τη ρευστοποίηση όλων των άλλων ακινήτων, εκτός από την πρώτη κατοικία, και να «κουρέψει» το δάνειο έτσι ώστε ο δανειολήπτης να το εξοφλήσει εντός τριετίας ανάλογα με τις δυνατότητές του. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι εάν δεν πληρούνται τα κριτήρια για την προστασία της πρώτης κατοικίας αυτή μπορεί να οδηγηθεί σε πλειστηριασμό, αλλά εάν με το ποσό που θα εισπραχθεί δεν εξοφλείται τελείως το δάνειο, το δικαστήριο μπορεί να «κουρέψει» το υπόλοιπο για να εξοφληθεί εντός τριετίας, ανάλογα με τις δυνατότητες του δανειολήπτη. 

Διότι χωρίς τέτοια προστασία υπάρχει ο κίνδυνος πολλοί δανειολήπτες όχι μόνο να χάσουν τα σπίτια τους, αλλά να παραμείνουν και εγκλωβισμένοι σε χρέη τα οποία θα ανακυκλώνονται χωρίς τέλος.