Πότε θα έχουμε διπλό νόμισμα και ποιος ο ρόλος της Τράπεζας της Ελλάδος

Η διαχείριση του νέου νομίσματος θα γίνεται από την Τράπεζα της Ελλάδος—με τη σύμφωνη γνώμη της ΕΚΤ— η οποία θα πρέπει να θέσει συγκεκριμένο επίπεδο υποτίμησης έναντι του ευρώ κατά τη διάρκεια ενός διετούς χρονικού ορίζοντα και να το κάνει αξιόπιστο με την προσφορά προθεσμιακών συμβολαίων για την ανταλλαγή του νέου νομίσματος σε ευρώ. 

Θα μπορούσε να προφέρεται και “γύρο”,  αλλά  “Geuro” το έχουν ονομάσει οι διεθνείς παρατηρητές και αναλυτές το νέο παράλληλο νόμισμα που θα έχει η Ελλάδα σε περίπτωση που δεν επιβεβαιωθούν τα σενάρια για συμφωνία με τους δανειστές. Το ενδεχόμενο υιοθέτησης διπλού νομίσματος δεν είναι κάτι καινούργιο, καθώς και στην κρίση του 2012 είχε προκύψει ως ιδέα, κάτι που επανήλθε εξαιτίας των διαρροών για προτάσεις προς την ελληνική κυβέρνηση. Ουσιαστικά, είναι η εισαγωγή ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος, χωρίς έξοδο από την Ευρωζώνη, αλλά επιτρέποντας στη χώρα την υιοθέτηση ενός εθνικού νομίσματος σε βάθος χρόνου, για όλες τις εγχώριες συναλλαγές, ώστε να χαλαρώσουν θεωρητικά οι όροι της λιτότητας, λόγω και εσωτερικής υποτίμησης. Το ευρώ θα ήταν μόνο για το χρέος, αφού το 80%  βρίσκεται πλέον στα χέρια των μελών της Ευρωζώνης.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, σε ερώτηση για το δημοσίευμα της Handelsblatt που κάνει λόγο για παρουσίαση πρότασης προς τον πρωθυπουργό για διπλό νόμισμα ο κ. Σακελλαρίδης δεν αρνήθηκε ότι γίνονται προτάσεις και απάντησε ότι «ο πρωθυπουργός δέχεται και κάνει συζητήσεις με οικονομολόγους αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι συμμερίζεται τις απόψεις που ακούει. Από την πλευρά της κυβέρνησης δεν τίθεται θέμα παράλληλου νομίσματος».

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank Τόμας Μάγιερ εκτιμά πως ένα ενδεχόμενο «σχέδιο Β» για την Ελλάδα, σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία με τους δανειστές, είναι η εισαγωγή ενός παράλληλου, δεύτερου νομίσματος. Από την πλευρά του, ο Νικολάους Χέινεν αναλυτής της Deutsche Bank  τοποθετήθηκε πρόσφατα στο θέμα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Εκτιμά ότι το ενδεχόμενοι της δραχμής που αναφύεται συνεχώς ως πιθανό σενάριο δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Επισημαίνει συγκεκριμένα: «Οι χώρες με ισχυρό νόμισμα δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν με ένα πιο αδύναμο. Με άλλα λόγια, η δραχμή δεν θα είναι αρκετά ισχυρή για να ανταγωνιστεί το ευρώ. Λαμβάνοντας υπόψη τις μη υγιείς δημοσιονομικές πολιτικές και τους σοβαρούς πολιτικούς κινδύνους, η Ελλάδα θα συνεχίσει να είναι ένα ''αποτυχημένο κράτος'' για το προβλεπτό μέλλον, και αυτό αναμένεται να κρατήσει τους εταίρους της σε αγωνία».

Έτσι, το διπλό νόμισμα ακούγεται ως η πιο λογική λύση σε περίπτωση ενός “ατυχήματος”. 

Πότε μπορεί να γίνει αυτό;

Σύμφωνα με αναλυτές της UBS, η πίεση του χρόνου για την Ελλάδα είναι τεράστια αφού το αδιέξοδο αναθεώρηση του τρέχοντος προγράμματος της Τρόικα πρέπει να έχει τελειώσει μέχρι το τέλος του Ιουνίου. Ένα νέο πρόγραμμα θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή πριν η Ελλάδα κληθεί τον Ιούλιο – Αύγουστο να ανταποκριθεί στις υψηλές υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές της. Εκτιμά δε πως μια μη επίτευξη συμφωνίας κατά τις προσεχείς εβδομάδες θα σήμαινε πιθανόν χρεοκοπία και μπορεί να θέσει την Ελλάδα σε έναν ολισθηρό δρόμο που ίσως να οδηγήσει σε Grexit. Στο σενάριο, λοιπόν, που οι συνομιλίες θα καταρρεύσουν μεταξύ Ελλάδας και πιστωτών, αυτό θα οδηγήσει σε χρεοκοπία, διακοπή ρευστότητας από την ΕΚΤ και γρήγορα σε ένα Grexit. Στη συνέχεια, εκτιμάται ότι η ελληνική κυβέρνηση εκδίδει το IOUs 9(i owe you, υπογεγραμμένο έγγραφο με το οποίο ένα πρόσωπο αναγνωρίζει ένα χρέος), το οποίο θα είναι ένα παράλληλο νόμισμα και η σταδιακή μετάβαση ας αυτό. 


Πώς θα λειτουργεί;

Προτείνεται η εισαγωγή κρατικών εγγεγραμμένων σημειωμάτων οφειλής (IOUs) για τη διευθέτηση του χρέους μεταξύ της κυβέρνησης και των πιστωτών της, με τα εν λόγω σημειώματα οφειλής να κυκλοφορούν σε ένα τοπικό νόμισμα.  Με απλά λόγια, η Ελλάδα θα συνέχισε τις δανειακές υποχρεώσεις μεταφρασμένες σε ευρώ, όμως οι μισθοί και οι συντάξεις  και οι εσωτερικές οφειλές, θα καταβάλλονταν με τη μορφή χρεογράφων – τα «geuro». Σύμφωνα με τους αναλυτές, λόγω της αβεβαιότητας που θα έφερνε μία μη συμφωνία, το εν λόγω νόμισμα θα  δραματικά την αξία του, τουλάχιστον κατά 50% σε σχέση με το ευρώ. Από την άλλη, θα αυξάνονταν οι εξαγωγές λόγω της χαμηλής τιμής τους, ενώ το κόστος εργασίας θα ήταν ελκυστικά χαμηλό για ξένους επενδυτές να ιδρύσουν επιχειρήσεις στην Ελλάδα.

Σε έκθεσή του το Ινστιτούτο  Levy το Φεβρουάριο του 2014 για τις “Προοπτικές και εναλλακτικές πολιτικές για την ελληνική οικονομία” εξηγούσε τι σημαίνει το παράλληλο νόμισμα. Τονίζει ότι η  προσωρινή καθιέρωση ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος έχει προταθεί από άτομα που πιστεύουν ότι η έξοδος από το ευρώ, αν δεν είναι καλά συντονισμένη, θα προκαλέσει μια μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση στην Ευρωζώνη και στο υπόλοιπο κόσμο. Το επιχείρημα αυτό στηρίζεται στην ιδέα ότι αν η έξοδος από το ευρώ είναι αποτέλεσμα δημοκρατικής κοινοβουλευτικής διαβούλευσης, οι καταθέτες θα μεταβιβάσουν εγκαίρως τα κεφάλαια τους στο εξωτερικό  δημιουργώντας μια εγχώρια οικονομική κρίση και άνιση αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου. 

Οι αναλυτές αναφέρουν ότι η εισαγωγή ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ελλάδα δεν θα πρέπει να αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στην αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας των τιμών, αλλά (α) στην αποκατάσταση της ρευστότητας στην εγχώρια αγορά, επιτρέποντας εκ νέου την κανονική λειτουργία των κερδοφόρων επιχειρήσεων και την αναζωογόνηση των επενδύσεων, και (β) στην παροχή ρευστότητας για επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, χωρίς έξοδο από το ευρώ, και τη διατήρηση των υφιστάμενων συμφωνιών για το ελληνικό δημόσιο χρέος.

Τα νέα ομόλογα θα πρέπει να είναι μετατρέψιμα μόνο προς μία κατεύθυνση, από ευρώ σε Geuro για να αποφευχθούν κερδοσκοπικές επιθέσεις και να περιοριστεί η χρήση τους μόνο στις εγχώριες αγορές, όπως και για να μειωθεί η πιθανότητα μεταφορών καταθέσεων σε ευρώ εκτός της χώρας. Η διαδικασία αυτή αποτελεί στην ουσία την αρχή ενός νέου νομίσματος.

Σε αυτό το σενάριο, το Geuro θα είναι μια νέα μορφή ρευστής κρατικής υποχρέωσης και, καθώς το ευρώ θα παραμείνει σε κυκλοφορία, οι υφιστάμενες συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα δεν θα χρειαστεί να εκφράζονται σε Geuro παρόλο που οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι μπορεί να συμφωνήσουν μεταξύ τους για το αν θα στρέψουν μέρος ή το σύνολο των μισθών τους στο Geuro. Σύμφωνα με το Ινστιιτούτο Λεωυ, δεδομένου ότι το Geuro δεν θα είναι μετατρέψιμο, όλες οι συναλλαγές εξωτε-ρικού εμπορίου θα εξακολουθούν να απαιτούν ευρώ και, συνεπώς, ο αντίκτυπος στις εισαγωγές από την αύξηση των εισοδημάτων εκφρασμένα σε Geuro θα περιοριστεί εφόσον το Geuro και το ευρώ συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται για τις εγχώριες και ξένες συναλλαγές, αντίστοιχα, οπότε δεν θα θεωρούνται τέλεια υποκατάστατα. 14 Στο τρέχον σενάριο, η εισαγωγή του Geuro δεν συνδέ- εται με μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, την οποία θα καλύψουμε στο επόμενο σενάριο. Αντ’ αυτού, υποθέτουμε ότι η κυβέρνηση εισάγει το Geuro προκειμένου (α) να καλύψει το χρέος προς τον εγχώριο τομέα, (β) να καταβάλει τα επιδόματα ανεργίας και (γ) να καλύψει ένα μέρος των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση θα ανακοινώσει ότι, αρχής γενομένης από το επόμενο οικονομικό έτος, ένα ποσοστό του μεριδίου των προσωπικών φόρων και των κοινωνικών εισφορών θα καταβάλλεται σε Geuro.


Τι θα γίνει με τις καταθέσεις; 

Αναλυτές αναφέρουν ότι η εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος θα είναι μια προσωρινή πολιτική, που αποσκοπεί στην επίτευξη της επιστροφής στο ευρώ μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μία από τις βασικές παραδοχές για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ότι τα υπάρχοντα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, όπως οι τραπεζικές καταθέσεις, δεν θα επανεκφραστούν στο νέο νόμισμα. Η διαχείριση του νέου νομίσματος θα γίνεται από την Τράπεζα της Ελλάδος—με τη σύμφωνη γνώμη της ΕΚΤ— η οποία θα πρέπει να θέσει συγκεκριμένο επίπεδο υποτίμησης έναντι του ευρώ κατά τη διάρκεια ενός διετούς χρονικού ορίζοντα και να το κάνει αξιόπιστο με την προσφορά προθεσμιακών συμβολαίων για την ανταλλαγή του νέου νομίσματος σε ευρώ στο πλαίσιο του επιπέδου ισοτιμίας που έθεσε.

Οι αναλύσεις από τα ερευνητικά κέντρα των ιδιωτικών τραπεζών τείνουν να υπερτονίζουν τα προβλήματα που συνδέονται με οποιαδήποτε αλλαγή στις τρέχουσες ρυθμίσεις της Ευρωζώνης. Αυτή είναι η περίπτωση με τον William Porter (2010), ο οποίος αναφέρει σε έκθεση της Credit Suisse ότι «το μέλος της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης που θα προσπαθούσε να επανεκφράσει [τις υποχρεώσεις του] σε νέο νόμισμα θα προκαλούσε απαγορευτική ζημιά στον εαυτό του και σε άλλα μέλη». 

Θα πρέπει να είναι το νέο νόμισμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε ευρώ;

Οι οικονομολόγοι αναφέρουν ότι τα πλεονεκτήματα σε αυτό είναι: Ένα μετατρέψιμο νόμισμα είναι πιο αξιόπιστο και ως εκ τούτου η ζήτηση για το νέο νόμισμα αναμένεται να σταθεροποιηθεί. Μειονεκτήματα: η μετατρεψιμότητα μπορεί να οδηγήσει σε φυγή κεφαλαίων και στην αναποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής υπό το καθεστώς του νέου νομίσματος. 

Θα μετατραπεί το εξωτερικό χρέος στο νέο νόμισμα; 

Είναι στη εξουσία του κυρίαρχου κράτους να αλλάξει το νόμισμα στο οποίο εκφράζονται οι συμβάσεις που έχουν υπογραφεί σύμφωνα με το δίκαιο της εκδίδουσας χώρας, ακόμη και όταν αφορούν ξένους πιστωτές. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού χρέους της Ελλάδας έχει εκδοθεί σύμφωνα με το βρετανικό δίκαιο και όποια προσπάθεια για μετατροπή θα φέρει στην επιφάνεια σύνθετα νομικά προβλήματα. Μια μετατροπή θα απαιτούσε μια διεθνή συμφωνία προκειμένου να αποφευχθεί μια πλήρης χρεοκοπία στο υφιστάμενο εξωτερικό χρέος.