Απαισιόδοξοι ακόμα και οι πλούσιοι Ελληνες…

Το ότι τα νοικοκυριά στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν πιο απαισιόδοξα από ό,τι στην Ευρώπη σε γενικές γραμμές το γνωρίζαμε. Αλλά το ότι στην χώρα μας οι κρίσεις απαισιοδοξίας αγγίζουν το ίδιο τους πλούσιους, αυτό ήταν όντως κάτι που δύσκολα μπορούσε να το φανταστεί κανείς, με δεδομένο και την συνεχώς διευρυνόμενη στην χώρα μας ψαλίδα των εισοδηματικών διαφορών.

Κι όμως το συγκεκριμένο συμπέρασμα είναι μεταξύ των βασικότερων που αναδεικνύονται από τη νέα μελέτη που δημοσιοποίησε την Πέμπτη το μεσημέρι η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG, εξέδωσε σήμερα το έκτο τεύχος του τέταρτου τόμου της περιοδικής έκδοσης Οικονομία και Αγορές. 

Στη μελέτη του οικονομολόγου Δρ. Κώστα Βορλόου με τίτλο: «Η Απαισιοδοξία των Ελληνικών Νοικοκυριών» επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση και οι ισχυρότατοι κλυδωνισμοί στην παγκόσμια οικονομία που ακολούθησαν την κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ Lehman Brothers (Σεπτέμβριος 2008)  έχουν οδηγήσει την ψυχολογία των καταναλωτών και, ευρύτερα  των νοικοκυριών τους, σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην χώρα μας όπου η ψυχολογία, όπως μετράται με την έρευνα της ΕτΚ, χαρακτηρίζεται από μεγάλη απαισιοδοξία, σημαντικά μεγαλύτερη από αυτή που επικρατεί στην Ευρωζώνη. Η αισιοδοξία ή απαισιοδοξία των νοικοκυριών είναι κρίσιμης σημασίας, ιδιαίτερα στην παρούσα φάση της κρίσης εφόσον επηρεάζει όλο το φάσμα της οικονομικής τους δραστηριότητας: κατανάλωση, επένδυση, αποταμίευση κλπ.

Επιπλέον, σε περιόδους σφοδρής πτώσης της ΕτΚ, η αρνητική ψυχολογία επηρεάζει, πέρα από τις οικονομικές, και τις πολιτικές εξελίξεις στις περισσότερες χώρες, οδηγώντας σε σημαντικές αλλαγές σε θέματα επιλογών οικονομικής και πολιτικής στρατηγικής, όπως έχουν δείξει διάφορες ακαδημαϊκές μελέτες.

Στη μελέτη τονίζεται ότι πλην ελαχίστων και συντομότατων χρονικά περιόδων από το 1985, τα απαισιόδοξα ελληνικά νοικοκυριά είναι περισσότερα (ποσοστιαία) από τα νοικοκυριά της Ευρωζώνης, παρά τους σταθερά ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα:

•  Τα ελληνικά νοικοκυριά εμφανίζονται ως πιο απαισιόδοξα. H ΕτΚ χαρακτηρίζεται από αρνητικές τιμές (απαισιοδοξία) ακόμη και στα πιο εύπορα νοικοκυριά στην Ελλάδα, γεγονός που δείχνει ότι η απογοήτευση δεν περιορίζεται μόνο στα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα στη χώρα μας.
• Η απαισιοδοξία αυξάνεται το ίδιο τόσο στους φτωχούς όσο και στους πλουσίους σε περιόδους κρίσεων στην Ελλάδα. Οι αναλογίες απαισιόδοξων προς αισιόδοξων νοικοκυριών τείνουν να είναι παρόμοιες και στα  φτωχά και πιο εύπορα ελληνικά νοικοκυριά. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το φαινόμενο που παρατηρείται στην Ευρωζώνη όπου υπάρχει σταθερή και  μεγάλη διαφορά  στην ΕτΚ μεταξύ των δύο αυτών κοινωνικοοικονομικών μονάδων, με αρκετά και εμφανώς πιο αισιόδοξα τα πιο εύπορα νοικοκυριά.
• Η απαισιοδοξία εμφανίζεται αυξανόμενη σε μακροχρόνια βάση. Σε περιόδους ισχυρών κρίσεων η ΕτΚ χαρακτηρίζεται από έντονες πτώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και την Ευρωζώνη αλλά μακροχρόνια, διαφαίνεται ότι αυξάνεται περισσότερο η απαισιοδοξία στη χώρα μας, με κορύφωσή της στην τρέχουσα περίοδο οικονομικής κρίσης.
• Υπάρχουν περίοδοι που μειώνονται τα απαισιόδοξα νοικοκυριά αλλά αυτό είναι παροδικό. Για σύντομες χρονικές περιόδους, η ΕτΚ βελτιώνεται στη χώρα μας αλλά σχεδόν ποτέ (με εξαίρεση το διάστημα Νοέμβριος 1993 – Απρίλιος 1994) δεν έχει ξεπεράσει αριθμητικά την ΕτΚ της Ευρωζώνης. Μεμονωμένα γεγονότα όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες ή περίοδοι οικονομικής ανάκαμψης έπειτα από επιβραδύνσεις στη παγκόσμια ανάπτυξη, φαίνεται ότι βοηθούν στη βελτίωση της ΕτΚ στη χώρα μας. Ωστόσο ποτέ δεν οδηγούν σε μόνιμα αποτελέσματα όσον αφορά την ψυχολογία των νοικοκυριών που είναι σταθερά περισσότερο απαισιόδοξα από αυτά της Ευρωζώνης, ανεξάρτητα από το επίπεδο εκπαίδευσης, την επαγγελματική ή και την εισοδηματική κατάσταση.
• Οι περίοδοι όπου αυξάνεται η απαισιοδοξία ή η αισιοδοξία των νοικοκυριών διαρκούν περίπου το ίδιο κατά μέσο όρο: σχεδόν δύο έτη. Ωστόσο, η μακρότερη περίοδος αύξησης της απαισιοδοξίας (που ακολούθησε χρονικά την παγκόσμια κρίση του 2001) κράτησε πάνω από 3 έτη. Η πρόσφατη όμως που διανύουμε ξεκινά σχεδόν ταυτόχρονα με την έναρξη της ύφεσης στις ΗΠΑ, στα τέλη του 2007. Συνεπώς, κοντεύει ήδη να συμπληρώσει μια διετία.

Αν λάβουμε υπόψη μας  την πρόσφατη σταθεροποίηση της ΕτΚ παγκοσμίως καθώς και την ανάκαμψη ορισμένων σημαντικών δεικτών της παγκόσμιας πραγματικής οικονομίας, ενδέχεται να ξεκινά ένας νέος κύκλος αισιοδοξίας για τα ελληνικά νοικοκυριά, συμπεραίνει ο δρ. Βορλόου

Ωστόσο, προσθέτει ο ίδιος, ότι αυτό θα εξαρτηθεί από τις ευρύτερες οικονομικές εξελίξεις, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό και, κυρίως, από το πώς θα αντιμετωπιστούν τα σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα του τόπου που, ασφαλώς, ευθύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό για την έλλειψη αισιοδοξίας που χαρακτηρίζει το ελληνικό νοικοκυριό.