«Δεν λύθηκε το ζήτημα του χρέους της Ελλάδας»

Το ασφυκτικό δημοσιονομικό και εποπτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κληθεί η Ελλάδα να αντιμετωπίσει τα επίμονα οικονομικά και διαρθρωτικά της προβλήματα περιγράφουν τα μέλη του Γραφείου της Βουλής για την παρακολούθηση του Κρατικού Προϋπολογισμού στην ενδιάμεση έκθεση για τους νέους μηχανισμούς «εποπτείας και αλληλεγγύης» της ΕΕ μετά από το Μνημόνιο.

Οι συντάκτες επισημαίνουν τις δυσκολίες που θέτει το τροποποιημένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ιδιαίτερα για χώρες όπως η Ελλάδα που παρουσιάζουν δημόσιο χρέος σε δυσθεώρητα ύψη. Στην ουσία περιγράφουν την μόνιμη λειτουργία μιας «ευρωπαϊκής τρόικας» η οποία θα εγκρίνει τους εθνικούς προϋπολογισμούς, θα ελέγχει την εκτέλεσή τους και θα επιβάλλει μέτρα και κυρώσεις σε περίπτωση αποκλίσεων. Πέραν αυτών όμως τονίζουν και τις δυνατότητες και τους οικονομικούς πόρους για ανάπτυξη των χωρών σημειώνοντας ότι η Ελλάδα – υπο προϋποθέσεις – μπορεί να τους εκμεταλλευτεί. Προσθέτουν δε πως «η χώρα δεν θα μπορεί να αξιοποιήσει αυτές τις υπο εκκόλαψη δυνατότητες για δάνεια και βοήθεια αν αρνηθεί να ανταποκριθεί στους κανόνες και στις διαδικασίες της νέας οικονομικής διακυβέρνησης, και αν, σε ακραία περίπτωση, αποφασίσει μονομερώς διακοπή της εξυπηρέτησης του χρέους».

«Τυφλή λιτότητα»

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι «δεν λύθηκε το ζήτημα του χρέους της Ελλάδας, της Πορτογαλίας κ.α. Κράτη μέλη όπως η Ελλάδα (με το δημόσιο χρέος να παραμένει στα δυσθεώρητα ύψη του 170%) δεν έχουν την παραμικρή δυνατότητα να μειώσουν τα χρέη (σε απόλυτα μεγέθη και ως ποσοστό του ΑΕΠ) στο επίπεδο που απαιτούν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες αποκλειστικά μόνο με εθνικές προσπάθειες. Αν το επιχειρήσουν  θα πρέπει να εφαρμόσουν και στο μέλλον «τυφλή» λιτότητα που όμως θα επιδεινώσει την  κρίση χωρίς να λύσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης» και προσθέτουν «λογικό είναι να αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις».

Νέοι περιορισμοί

Συνοπτικά, οι νέοι περιορισμοί για την ελληνική δημοσιονομική πολιτική περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ότι:

-  Κάθε κράτος μέλος θεσμοθετεί και τηρεί τον κανόνα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού («χρυσός κανόνας»):  Τα κράτη μέλη πρέπει να υιοθετήσουν κανόνες αυξημένης (συνταγματικής) ισχύος  που περιορίζουν το διαρθρωτικό έλλειμμα των προϋπολογισμών στο 0,5% του ΑΕΠ (golden rule). Περιορίζει δηλαδή τη δυνατότητά  τους να αναλαμβάνουν νέα χρέη! Εισάγει επίσης υποχρεώσεις για τη μείωση των χρεών

-  Κάθε κράτος μέλος αποφασίζει μεσοπρόθεσμους στόχους (Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής τετραετούς διάρκειας, το οποίο όμως θα «επικαιροποιείται»)… Η Ελλάδα θα πρέπει να δημοσιοποιήσει το νέο Μεσοπρόθεσμο 2014-2016 μέχρι τα τέλη Απριλίου 2014.Θα πρέπει να περιλαμβάνει τα μέτρα που θα διασφαλίσουν τη δημοσιονομική ισορροπία για την περίοδο μετά το τρέχον Μνημόνιο. Θα γίνουν τότε φανερές οι δεσμεύσεις της  χώρας στο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

-  Ο προϋπολογισμός θα υπόκειται σε προληπτική εποπτεία/ έλεγχο μέσα από την πολύπλοκη διαδικασία του «ευρωπαϊκού εξαμήνου»

-  Αν η δημοσιονομική εξέλιξη αποκλίνει από τα όρια που έχουν συμφωνηθεί για την αύξηση των δημοσίων δαπανών σ’ ένα κράτος μέλος («expenditure benchmark»), το τελευταίο θα καλείται να υποβάλλει νέο σχέδιο δαπανών και σε περίπτωση που δεν γίνονται οι απαραίτητες διορθώσεις θα επιβάλλονται κυρώσεις.

-  Τα συμβαλλόμενα κράτη που υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα πρέπει να συμφωνούν με την Επιτροπή «πρόγραμμα δημοσιονομικής και οικονομικής εταιρικής σχέσης», που θα περιλαμβάνει και λεπτομερή προγράμματα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ώστε να διασφαλισθεί μια διαρκής μείωση υπερβολικών ελλειμμάτων.

-   Κάθε χώρα θα υπάγεται σε καθεστώς «ενισχυμένης εποπτείας» όταν προσφεύγει στη  χρηματοδοτική στήριξη του Ε.Μ.Σ.

-   Η νέα «αιρεσιμότητα» (conditionality) στα Διαρθρωτικά ταμεία. Η Ελλάδα αντλεί πολύτιμους πόρους από όλα τα διαρθρωτικά ταμεία ( ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΤΑ, ΕΓΤΑΑ, ΕΤΘ). Για την επόμενη περίοδο 2014-2020 υπολογίζεται ότι θα ανέλθουν χωρίς τους εθνικούς πόρους, σε τουλάχιστον 16,3 δισ. Ευρώ. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του υπουργείου και άλλων ανεξάρτητων φορέων η προστιθέμενη αξία στο ΑΕΠ (μαζί με τους εθνικούς πόρους που θα συμπληρώνουν τους κοινοτικούς) θα ανέλθει σε περίπου 48 δισ. Ευρώ και θα δημιουργηθούν 640 χιλ. νέες θέσεις εργασίας. Επομένως η συνεισφορά των διαρθρωτικών ταμείων στις προσπάθειες για ανάκαμψη (και, με δεδομένες τις προτεραιότητές τους, στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας) δεν πρέπει να υποτιμάται.  Η αξιοποίησή τους θα στηρίζεται στα Σύμφωνα Εταιρικής Σχέσης. Αλλά: (α) Σε περίπτωση που το κράτος μέλος λαμβάνει οικονομική ενίσχυση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (Ε.Μ.Σ.) σε σύνδεση με προγράμματα οικονομικής προσαρμογής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δύναται να αναθεωρεί τα Σ.Ε.Σ. και τα Επιχειρησιακά Προγράμματα χωρίς πρόταση των κρατών μελών, δηλαδή μονομερώς. (β) Η Επιτροπή θα έχει άμεση δυνατότητα συμμετοχής στη διαχείριση των προγραμμάτων χωρίς προηγούμενη συγκατάθεση των κρατών μελών, αν αυτά έχουν στηριχθεί από το Ε.Μ.Σ. Επίσης (γ) Η εκταμίευση θα εξαρτάται από την επίτευξη των στόχων των Εθνικών Προγραμμάτων Μεταρρυθμίσεων και από την εκπλήρωση όρων μακροοικονομικής πολιτικής (macroeconomic conditionality) που θα διαμορφώνονται στο πλαίσιο άλλων διαδικασιών (βλ. πιο πάνω). Η απόκλιση θα μπορεί να οδηγεί σε αναστολή ή ακύρωση της χρηματοδότησης. (δ) Η αποδέσμευση πόρων θα εξαρτάται από «εκ των προτέρων όρους» που θα πρέπει να εκπληρώνονται πριν από την πρώτη εκταμίευση για να εξασφαλισθεί η αποτελεσματική αξιοποίησή τους και «εκ των υστέρων όρους» δηλαδή από τις επιδόσεις κατά την εφαρμογή των Σ.Ε.Σ. από τις οποίες θα εξαρτώνται οι συμπληρωματικές εκταμιεύσεις. Τα παραπάνω ενισχύουν τις δυνατότητες της Επιτροπής να επιβάλλει τη συμμόρφωση των κρατών μελών σε κοινούς στόχους.

Οι απώλειες των μονομερών ενεργειών

Πάντως, παρά τις δυσκολίες που επιφέρει το νέο πλαίσιο, οι συντάκτες της έκθεσης εμφανίζονται αισιόδοξοι καθώς απαντών θετικό στο ερώτημα: ‘αν μπορεί η πολιτική μας να βελτιωθεί εντός αυτού». Σημειώνουν ότι το σύστημα της ΕΕ δεν λειτουργεί μόνον περιοριστικά, αλλά προσφέρει και ευκαιρίες για την αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης της χώρας, τη βελτίωση των υποδομών, τη χρηματοδότηση εξωστρεφών ΜΜΕ και τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος μέσω της ΕΚΤ. Επισημαίνουν ότι τα διαρθρωτικά ταμεία με βάση τα Σ.Ε.Σ. 2014-2020 θα διοχετεύουν πόρους τομείς επί τη βάσει των νέων προτεραιοτήτων τους και προσθέτουν ότι οι εισροές πόρων στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής θα ανέλθουν σε 4,2 δις ευρώ ( 2014-2020) με τους έλληνες αγρότες να λαμβάνουν την πέμπτη μεγαλύτερη επιδότηση ανά στρέμμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξηγούν τέλος ότι «Η χώρα δεν θα μπορεί να αξιοποιεί αυτές και τις υπό εκκόλαψη δυνατότητες για δάνεια και βοήθεια αν αρνηθεί να ανταποκριθεί στους κανόνες και στις διαδικασίες της νέας οικονομικής διακυβέρνησης, και αν, σε ακραία περίπτωση, αποφασίσει μονομερώς διακοπή της εξυπηρέτησης του χρέους» ενώ επισημαίνουν και την δέσμευση των εταίρων για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους υπο την προϋπόθεση ότι η χώρα θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.