Greek art funds, η επένδυση στους Έλληνες ζωγράφους

Τον πρώτο λόγο στις δημοπρασίες έργων τέχνης και πινάκων ζωγραφικής έχουν συνήθως οι νεόπλουτοι και γενικώς όσοι θέλουν να επιδείξουν τον πλούτο τους. Στην Ελλάδα, μια νέα αγορά ανοίγει τη δυνατότητα όχι απλώς να γίνουν διεθνώς γνωστοί οι Ελληνες ζωγράφοι, αλλά να κερδίζουν και οι «μικρότεροι» επενδυτές. 

Εχοντας την εμπειρία της καλής μικρής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης στην οποία επένδυσαν οι ξένοι, η «Merit ΑΧΕΠΕΥ» ξεκινά τον Σεπτέμβριο τρία funds τέχνης και τα οποία σχεδόν έχουν καλύψει 9 εκατ. ευρώ από κεφάλαια ιδιωτών και ξένων επενδυτικών εταιρειών. Οι αποδόσεις ενός fund έργων τέχνης φθάνουν έως και 19% ετησίως, ξεπερνώντας ακόμη και διεθνείς δείκτες μετοχών, όπως ο MSCI ή ο δικός μας Γενικός Δείκτης.

Ηδη η «Merit» προχώρησε στις σχετικές επαφές με ξένες επενδυτικές εταιρείες και εύπορους ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι βλέπουν με καλό μάτι τις υπεραξίες από ένα χαρτοφυλάκιο με έργα ζωγραφικής. Η φιλοδοξία, όμως, της εταιρείας, όπως επισημαίνει ο αντιπρόεδρός της κ. Διονύσης Λευτάκης, είναι να συμμετάσχουν στο ένα από τα funds και επενδυτές χαμηλότερων εισοδημάτων οι οποίοι θα τοποθετούν κεφάλαια ακριβώς όπως αγοράζουν τα μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων, δίνοντας ποσά από 5.000 έως 10.000 ευρώ.

Ετήσιες αποδόσεις έως 19%

Γιατί, όμως, επελέγη η συγκεκριμένη χρονική στιγμή για τη δημιουργία των art funds, όταν μόνο ο βρετανικός οίκος Bonhams είχε διενεργήσει 12 δημοπρασίες ελληνικών έργων μέχρι τις αρχές Μαΐου;

Σύμφωνα με τον διεθνή Arts Return Index -τον οποίο αποδέχονται οι ξένοι οίκοι δημοπρασιών-, στο διάστημα 1999-2007 η απόδοση κεφαλαίων του ήταν διπλάσια σε σύγκριση με τους δείκτες μετοχών MSCI - ASE και ομολόγων, όπως φαίνεται από το γράφημα. Η ετήσια απόδοση του μεσοσταθμικού δείκτη τέχνης έφθασε έως και 19% το 2007, ξεπερνώντας τις αποδόσεις των κλασικών δεκαετών ομόλογων, αλλά και μετοχών που απαρτίζουν είτε τον ελληνικό Γενικό Δείκτη είτε τον Δείκτη της Morgan Stanley (MSCI).

Η δε ετήσια επιστροφή κερδών του Art Index είναι 7,56%, έναντι 7,34% του Γενικού Δείκτη. Ο Δείκτης Art Index ακόμη και τις άσχημες χρονιές (2000-2001) φαίνεται να διατηρεί τη δυναμική του, σημειώνοντας τις μικρότερες απώλειες.

Από τη γιαπωνέζικη «φούσκα» στις υπεραποδόσεις του Art Index

Οπως μας εξηγεί ο κ. Λευτάκης, η σημερινή πορεία του δείκτη δεν περιλαμβάνει την πρώτη περίοδο (1988-1999) και ειδικότερα τη χρονιά του 1990, όπου στην Ιαπωνία σημειώθηκε η απόλυτη «φούσκα» στα έργα τέχνης.

Τότε, όπως περιγράφει στο βιβλίο του «Η άνοδος και η πτώση των χρηματιστηρίων» ο Edward Chancellor, ένας πίνακας του Πάμπλο Πικάσο, «Οι αρραβώνες της Πιερέτ», πωλήθηκε αντί 51,4 εκατ. δολαρίων στον Ιάπωνα επιδειξιομανή έμπορο αυτοκινήτων Τομομόρι Τσουρουμάκι. Ενας άλλος πίνακας του Ρενουάρ, «Το μήλο της Πωλέτ», πωλήθηκε για 78 εκατ. δολάρια. Μερικούς μήνες αργότερα, ένας άλλος Ιάπωνας, βιομήχανος χάρτου, προσέφερε 82,5 εκατ. δολάρια για το «Πορτρέτο του δόκτορος Γκασέ» του Βαν Γκογκ. Ηταν η εποχή του καπιταλισμού-καμικάζι στην Ιαπωνία, όπου τις συνέπειές του τις πληρώνουν ακόμη στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Εκείνες, όμως, οι εξωφρενικές τιμές που πρόσφεραν οι ιαπωνικές χρηματιστηριακές και βιομήχανοι δεν έχουν προσφερθεί έως σήμερα στην αγορά τέχνης. Μάλιστα, όπως προσθέτει ο κ. Λευτάκης, εάν υπολογίσει κανείς ισοτιμίες - επιτόκια – πληθωρισμό, τότε τα 78 εκατ. δολάρια για τον πίνακα του Ρενουάρ είναι σημερινά 130 - 140 εκατ. δολάρια!

Την περίοδο της φούσκας στην αγορά τέχνης διαδέχθηκε η διετία 1998 - 1999, όπου -όπως φαίνεται και από τον δείκτη- οι αγοραστές σε πίνακες ζωγραφικής ήταν κυρίως νεόπλουτοι, εφοπλιστές κ.ά.

Αυτήν την περίοδο, όμως, τη διαδέχθηκε ένα διάστημα -μέχρι σήμερα- στο οποίο οι επενδύσεις στην τέχνη αποτελούν ένα εργαλείο εναλλακτικής επένδυσης με το οποίο ακόμη και οι επαγγελματίες αντισταθμίζουν του κινδύνους τους από άλλες μορφές επενδύσεων.

Υστερα, όμως, από την απόλυτη «φούσκα» των τελευταίων 150 χρόνων, δόθηκε η ευκαιρία στους κυρίους Μανώλη Βάρσο (πρόεδρο της «Μerit») και Διονύση Λευτάκη να αγοράσουν τον Δείκτη Art Index σε επίπεδα 50% χαμηλότερα.

ΤΑ «ΒΑΡΙΑ ΧΑΡΤΙΑ» ΤΩΝ 3 GREEK ART FUNDS

Ομως, οι χρηματιστές κύριοι Μανώλης Βάρσος και Διονύσης Λευτάκης έχουν σπαταλήσει ατελείωτες ώρες και μήνες σε ατελιέ σύγχρονων και παλαιότερων Ελλήνων ζωγράφων, προκειμένου τα funds που θα συσταθούν να αγοράζουν τους πίνακές τους. Ο κατάλογος των ζωγράφων στους οποίους θα στοχεύουν τα funds είναι μακρύς, καθώς αφορά ζωγράφους τόσο του 19ου αιώνα όσο και του 20ού αιώνα: Παναγιώτης Τέτσης, Νίκος Κεσσανλής, Αλέξης Ακριθάκης, Αλέκος Κοντόπουλος, Πάρις Πρέκας, Χρήστος Αντωναρόπουλος, Κωστής Γεωργίου, Κώστας Τσόκλης, Αλέκος Φασιανός, Δημήτρης Μυταράς, Βλάσσης Κανιάρης, Παύλος Διονυσόπουλος, Παύλος Μαθιόπουλος, Θεόδωρος Βρυζάκης, Γιώργος Καραγιώργης, Αιμίλιος Προσαλέντης, Περικλής Πανταζής, Βασίλειος Χαντζής, Νίκος Νικολαΐδης, Σπυρίδων Βικάτος, Νικηφόρος Λύτρας Πολυχρόνης Λεμπέσης, Αχιλλέας Δρούγκας, Παναγιώτης Μπελτέκος, Σ. Βασιλείου, Μαρία Φιλοπούλου, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Νίκος Εγγονόπουλος, Γεώργιος Μπουζιάνης.

Σαν τους παραπεταμένους πίνακες του Γουόρχολ

Στην τέχνη, όμως, όπως και σε κάθε έκφανση της ζωής, δίπλα στο αληθινό υπάρχει και το ψεύτικο ή, καλύτερα, η απομίμηση ενός αληθινού έργου. Επίσης, δίπλα στα έργα τα οποία συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον στις δημοπρασίες των οίκων Sotheby’s και Βonhams κυκλοφορούν και έργα «μικρότερων» Ελλήνων καλλιτεχνών, τα οποία διοχετεύονται σε γκαλερί που βρίσκονται στις παρυφές της Bond Street.

Κατά τη γνώμη του κ. Λευτάκη, «από ιδρύσεως της αγοράς τέχνης, η διαδικασία, ο μηχανισμός της αγοράς τέχνης και η επικοινωνία της ως αξίας, η αποτίμηση, η πώληση, όλα αυτά είναι η πιο ρευστή διαδικασία που μπορεί να συναντήσει κανείς από οποιαδήποτε άλλη αξία».

Ο ίδιος θυμίζει άλλωστε ότι πολλά έργα του Αντι Γουόρχολ που είχαν φτιαχτεί υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών ή αλκοόλ, αργότερα βρέθηκαν στο καλάθι των αχρήστων. Χάρη σε ορισμένους ιδιώτες γκαλερίστες ήλθαν στο φως, αποτιμήθηκαν και απέκτησαν τεράστια καλλιτεχνική και εμπορική αξία. «Στη ζωγραφική -όπως και γενικότερα στην τέχνη- πολλά θέματα είναι υποκειμενικά», λέει ο κ Λευτάκης, ο οποίος υπενθυμίζει ότι χρειάζονται εξαιρετική επιμονή, υπομονή αλλά και το κατάλληλο timing για να αναδειχθεί ένα έργο. 

Ανάρπαστοι οι Ελληνες ζωγράφοι σε Christie’s, Bonhams, Sotheby’s

Οπως ακριβώς οι πίνακες του Γουόρχολ κείτονταν παραπεταμένοι σε κάποιες σκονισμένες γκαλερί προτού αποκτήσουν την τεράστια τους αξία, έτσι και οι πίνακες αρκετών παλαιότερων αλλά και σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων απέκτησαν αξία πρωταγωνιστώντας στις ελληνικές δημοπρασίες των ξένων οίκων Christie’s, Sotheby’s, Bonhams.

Ενας λόγος για τον οποίο οι Ελληνες ζωγράφοι έχουν έλθει στο «χρηματιστηριακό» προσκήνιο είναι και το ότι τα τελευταία δύο χρόνια καταγράφεται αυξημένη ζήτηση από συγκεκριμένη μερίδα πελατών-επενδυτών: εφοπλιστές και επιχειρηματίες. Οι πίνακες του Λύτρα, του Εγγονόπουλου και του Τέτση γίνονται ανάρπαστοι. Η ζήτηση, όμως, για πίνακες ζωγραφικής Ελλήνων δεν αφορά μόνο τους πιο προβεβλημένους.

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του πίνακα του Μάριου Πράσινου, ο οποίος έφθασε τις 120.000 βρετανικές λίρες, ενώ ανάλογο ποσό δόθηκε και για έναν πίνακα του Θανάση Τσίγκου.

Εγγονόπουλος - Τέτσης, όπως λέμε εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης

Η «Merit ΑΧΕΠΕΥ» θεωρεί -και έχει γι’ αυτό βάσιμες ενδείξεις- ότι η αγορά των Ελλήνων ζωγράφων θα λειτουργήσει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο οι ξένοι επενδυτές γνώρισαν τις καλές εταιρείες της μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Στην αρχή κανείς δεν πίστευε στις δυνατότητες των εταιρειών. Στη συνέχεια, είδαν την επέκτασή τους και τις μετοχικές αποδόσεις και τους εμπιστεύθηκαν τα κεφάλαιά τους.

Μια άλλη πτυχή όμως που αποδεικνύει τη διαφορά δυναμικής της αγοράς της τέχνης σε σύγκριση με τις υπόλοιπες αγορές είναι λ.χ. οι προμήθειες που δίδονται στην αγορά μετοχών και στην αγορά πινάκων ζωγραφικής.

Από το 1988 μέχρι σήμερα οι προμήθειες επί της αξίας των πωληθέντων έργων έχουν αυξηθεί κατά 18%. Αντίθετα, στην αγορά των μετοχών τη διετία 1987-1988 η προμήθεια για αγορά μετοχών ήταν 7% και τώρα διαμορφώνεται στο 0,25%. 

ΤΑ «BLUE CHIPS» ΤΟΥ BONHAMS GREEK SALE

1 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ (1852-1932) «Το κορίτσι που διαβάζει»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 150.000 λίρες Αγγλίας

2 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΥΖΗΣ (1842-1901) «Κεφαλή ανδρός με γενειάδα»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 90.000 λίρες Αγγλίας

3 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΘΕΝΗΣ (1878-1967) «Τοπίο»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 70.000 λίρες Αγγλίας

4 ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ (1906-1994) «Πειρατής»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 72.000 λίρες Αγγλίας

5 ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ (1910-1985) «Κλεοπάτρα»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 80.000 λίρες Αγγλίας

6 ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ (1935-) «Heavenly»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 23.000 λίρες Αγγλίας

6^α ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ (1935-) «Ο περιύμνητος άνδρας της παραλίας»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 100.000 λίρες Αγγλίας

7 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΕΤΣΗΣ (1925-) «Τραπέζι στο μπαλκόνι»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 19.000 λίρες Αγγλίας

8 ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ (1867-1034) «Καραϊσκάκης»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 180.000 λίρες Αγγλίας

9 ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ(1849-1884) «Mauvaise recette»
ΠΟΥΛΗΘΗΚΕ 300.000 λίρες Αγγλίας