Από την Εμμανουέλα στο έπος του Joker: Οι ταινίες που έφεραν την αστυνομία

Ηταν Μάρτιος του 1975. Ηταν η Σίλβια Κριστέλ θεοτσίτσιδη. Αυτή η μικρή, μόλις 23 Ολλανδέζα, που μετά τον θρίαμβό της «εξαφανίστηκε» και δυστυχώς στα 60 της «εγκατέλειψε». Ηταν λοιπόν χιλιάδες να ξεροσταλιάζουν, σαν λιγούρια, σε δεκάδες αίθουσες. Και ήταν η πρώτη ημέρα προβολής. Που μόλις σε 15 αθηναϊκές αίθουσες είχαν κοπεί γύρω στις 50.000 εισιτήρια. Χαμός.

Εκείνη την εποχή όλες οι ταινίες περνούσαν από την Επιτροπή Λογοκρισίας, μια υπηρεσία που είχε καθιερωθεί στα χρόνια της χούντας. Και που ήλεγχε τις ταινίες για «προσβολή του έθνους, της θρησκείας και της οικογένειας».

Με᾿ αυτά τα γενικά κριτήρια, 8 στις 10 ταινίες επρεπε να είχαν απαγορευτεί. Πλην Μίκυ Μάους! Η «Εμμανουέλα» είχε περάσει τον έλεγχο της πρωτοβάθμιας επιτροπής και είχε λάβει τον χαρακτηρισμό «ακατάλληλη για νέες και νέους κάτω των 17». «Πλάκα μας κάνετε;», ρώτησαν ρητορικώς οι ταγοί της Εκκλησίας. Και εφόρμησαν. Στο εδώλιο οδηγήθηκαν ο μεγαλοεισαγωγέας Βίκτωρ Μιχαηλίδης μαζί με 11 ακόμη αιθουσάρχες. Συνήγορος υπεράσπισης ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος. Ο εισαγγελέας Λαμπρόπουλος ζήτησε αρχικά επανέλεγχο από τη δευτεροβάθμια επιτροπή. Τα μέλη της διχάστηκαν. Τόμπολα.

Οι μεν κατήγοροι -κραυγάζοντας- με το επιχείρημα: «Είναι ταινία πανηδονιστική και υπονομεύει τις υγιείς αντιλήψεις που διέπουν το ελληνικό κοινό για την έννοια της οικογένειας. Είναι επιβλαβής για τη νεότητα, δυσφημεί τη χώρα, προπαγανδίζει ανατρεπτικές θεωρίες, καθάπτεται της χριστιανικής θρησκείας και υπονομεύει τις υγιείς παραδόσεις του ελληνικού λαού».

Οι δε υπερασπιστές υποστήριζαν την καλλιτεχνική πλευρά της θεοτσίτσιδης Σίλβια Κριστέλ ως υπέρμαχοι της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης. Μεταξύ μας τώρα, η «Εμμανουέλα» ήταν ο πλήρης ορισμός του soft porno.

Στο μεταξύ -τρία χρόνια πριν- ήδη είχε εξέλθει στις ΗΠΑ, σε ειδικές αίθουσες το θρυλικό πορνό «Το βαθύ λαρύγγι» όπου η Λίντα Λάβλεϊς καταφεύγει σε γιατρό επειδή η κλειτορίδα της είχε ανέλθει και εγκατασταθεί στο λαρύγγι της. με αποτέλεσμα να επιδίδεται σε ακατάσχετη πεολείχια. Με όποιον έβρισκε μπροστά της!

Παρεμπιπτόντως ο Τζακ Νίκολσον, εξερχόμενος από την πρεμιέρα του «λαρυγγιού» δήλωσε χαμογελώντας «πρόκειται περί επαναστατικής πράξεως». Η δε Λίντα Σούζαν Μπόρμαν (το αληθινό όνομα της Λίντα Λάβλεϊς) εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο σχεδόν άφραγκη, μόλις σε ηλικία 53, από τροχαίο δυστύχημα!

Λόγω του εμφυλίου εντός των μελών της δευτεροβάθμιας επιτροπής ο εισαγγελέας Λαμπρόπουλος όρισε τριμελή επιτροπή για να εξετάσει την υπόθεση. Ενας εκ των οποίων ο καθηγητής της Φιλοσοφικής Αριστείδης Σκιαδάς. Καταπέλτης ο καθηγητής: «Αυτό που οδηγεί τον κόσμο να δει την ταινία δεν είναι η ποιότητά της, αλλά οι λεσβιακοί έρωτες, οι παρά φύσιν συνουσίες και άλλα σεξουαλικά όργια».

Τελικώς ο πρόεδρος του δικαστηρίου, ο εισαγγελέας και οι δικαστές για να σχηματίσουν ολοκληρωμένη άποψη είδαν την ταινία σε πριβέ προβολή στον κινηματογράφο «Ορφέας» και αφού την απόλαυσαν, στο τέλος την απαγόρευσαν!

Το υποκριτικό μεγαλείο της νεοελληνικής μούρλιας ολοκληρώνεται με την εξής εικόνα: μερικοί παμπόνηροι αιθουσάρχες για ξεκάρφωμα και ακολουθώντας τη μόδα του μαρξισμού-λενινισμού είχαν απλώσει πανό με τη ρήση του Λένιν «ο κινηματογράφος είναι η τέχνη του λαού».

«Αφήστε τα μίση και πιάστε το γ@@@ι»

Ομως εντός των αιθουσών έπεφταν βροχή σκηνές από σκληρά πορνό. Το hard core πήγαινε σύννεφο. Ταυτόχρονα οι τσιλιαδόροι σφύριζαν και προειδοποιούσαν όταν αντιλαμβάνονταν ύποπτες κινήσεις οργάνων της τάξεως. Τότε ο προβολατζής έκλεινε τον διακόπτη του πορνό και άνοιγε τον άλλο διακόπτη της δεύτερης μηχανής με φορτωμένη ταινία υπεράνω πάσης υποψίας. Και τότε τα αρσενικά πλήθη κραύγαζαν εν χορώ «αφήστε τα μίση και πιάστε το γ@@@ι». Ηταν η εποχή του Κώστα Γκουσγκούνη και άλλων γνωστών σοβαρών ονομάτων. Κυρίως θεάτρου. Τέλος πάντων. Περασμένα ξεχασμένα!

Τέτοια περιστατικά, ίσως και ακόμα πιο τραγελαφικά, διαδραματίστηκαν με την προβολή της αριστουργηματικής ταινίας του Πιέρ Πάολο Παζολίνι «Σαλό, 120 μέρες στα Σόδομα». Μια ιστορία ακραία και εντελώς αντιφασιστική που πρoκάλεσε το μένος των νεοφασιστών, με αποτέλεσμα τη φρικτή δολοφονία του Ιταλού στοχαστή, συγγραφέα, ποιητή και κινηματογραφιστή.










Εναντίον Σκορσέζε με κραυγές και ψαλίδια!

Μη βιάζεστε. Τα «σκάγια» θα πάρουν αργότερα και τα μέλη της εκλεκτής κυβερνητικής παρέας σοσιαλιστών (ΠΑΣΟΚ). Η μαρτυρία ενός 20χρονου φοιτητή του 1988 είναι άκρως αποκαλυπτική και χιουμοριστική:
«Πήγα στον κινηματογράφο “Οπερα”, στην Ακαδημίας, για να παρακολουθήσω την ταινία “Ο τελευταίος πειρασμός” του Μάρτιν Σκορσέζε.

Στρίβοντας όμως την Ιπποκράτους προς Ακαδημίας, αντίκρισα έκπληκτος, ένα αλαλάζoν πλήθος θρησκόληπτων, ηλικίας 40-50 και άνω, μαζί με αρκετούς παπάδες, με σταυρούς και λάβαρα, όπου φώναζαν συνθήματα εναντίον της ταινίας και του Καζαντζάκη! Ταυτόχρονα ανέβαινε την Ακαδημίας μια ομάδα αναρχικών από τα Εξάρχεια, με αστεία συνθήματα του στυλ “Είμαστε με τον Ιούδα” και τέτοια. Τραγελαφικά πράγματα.

Φυσικά παρούσα και η Αστυνομία. Ανάμεσα στο όλο μπάχαλο, κατάφερα, από κάποιους που είχαν πάει για να παρακολουθήσουν την προηγούμενη προβολή, να πληροφορηθώ πως παίχτηκε το εξής σκηνικό: οι θρησκόληπτοι είχαν πληρώσει κανονικά εισιτήριο, είχαν πάρει τις θέσεις τους στην αίθουσα και μόλις ξεκίνησε η προβολή, σηκώθηκαν με κραυγές και όρμηξαν, με μαχαίρια και ψαλίδια, προς την οθόνη, όπου και καταξέσχισαν το πανί για να μην πραγματοποιηθεί η προβολή επειδή δεν το ήθελαν αυτοί! Ηταν τέτοιο το μένος τους που κατέστρεφαν τα καθίσματα και ό,τι άλλο έβρισκαν μπροστά τους! Χριστιανικός βανδαλισμός».

Λάβρος και ο τότε επίσκοπος Δημητριάδος και κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος. Προτρέπει σε δυναμικές αντιδράσεις, φέρνοντας ως παράδειγμα τις πρακτικές του Ισλάμ: «Με την ταινία αυτή, σκηνές της οποίας περιγράφονται, καθυβρίζεται δημόσια και κακόβουλα η ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, προσβάλλονται το θρησκευτικό συναίσθημα και η πίστη των αιτούντων και επομένως η προσωπικότητά τους κατά την έννοια του άρθρου 57ΑΚ, παραβιάζονται το Σύνταγμα και τα χρηστά ήθη, κατά κατάχρηση του δικαιώματός της καθής η άσκησή του προφανώς υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του, προσβάλλεται, κατά το κοινό αίσθημα, η δημοσία αιδώς, λόγω των αναφερομένων ασέμνων σκηνών της, ενώ παράλληλα με την προβολή της προκαλούνται έντονες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και αποδοκιμασίες που απειλούν την τάξη και την ησυχία των πολιτών».

Να γελάς και να κλαις. Τελικά με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών απαγορεύτηκε η προβολή της ταινίας. Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, ως υπουργός Πολιτισμού, είχε εκφράσει τη θλίψη της και την απογοήτευσή της γι’ αυτή την απόφαση της Δικαιοσύνης. Τι να κάνει; Ελα ντε. Τριάντα χρόνια αργότερα το ίδιο συμβαίνει και με την κυρία Λίνα Μενδώνη και το «Joker». Ολα αλλάζουν για να παραμείνουν τα ίδια.




Μπλακ άουτ στην ΕΡΤ λόγω θηλασμού

Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, δηλαδή το 1984, την πρώτη τετραετία πράσινης «Αλλαγής», ακριβώς στις 28 Απριλίου 1984, οι θεατές της ΕΡΤ2 (νομίζω πως ακόμα είχε παραμείνει το ΥΕΝΕΔ) πέφτουν πάνω σε τηλεοπτικό μπλακ άουτ. Μαύρη, κατράμι η μικρή οθόνη. Τι έγινε, μπας και κόπηκε το ρεύμα; Μπας και μπήκαν οι Τούρκοι; Μπας και έγινε σαμποτάζ στη ΔΕΗ;

Τίποτα από όλα αυτά. Απλώς λόγω κάποιων διαμαρτυριών ο υπάλληλος βάρδιας, μέσα στην αμηχανία και το αδιέξοδό του, είχε τη φαεινή ιδέα να κατεβάσει τον γενικό διακόπτη. Ετσι κόπηκε στη μέση η μετάδοση της ταινίας του Νίκου Αλευρά «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι και ο τραυματισμένος καλλιτένης αναστενάζει».

Μα τι έδειχνε; Μήπως παρτούζα; Μήπως ομοφυλοφιλία; Μπα, ιδέα σου. Απλώς σε μία από τις σκηνές εμφανίζεται θεόγυμνος ο σκηνοθέτης Νίκος Αλευράς να τον θηλάζει η σύζυγός του! Ετσι για πλάκα. Την επομένη φιλοκυβερνητική εφημερίδα σε πρωτοσέλιδο με πηχυαίο τίτλο γράφει «Ω γλυκή μου ΕΡΤ».

Αποτέλεσμα; Μετά από εσωτερικές ανακρίσεις, πάπαλα ο διευθυντής, πάπαλα ο υπεύθυνος Προγράμματος και κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης. Κάπως έτσι διορίζεται και καταφθάνει ως αφεντικό της ΕΡΤ ο μακαρίτης Αναστάσιος Πεπονής.

Ο Καντιώτης μαστιγώνει το ποτάμι και τον Αγγελόπουλο!

Αφθονία παραδειγμάτων, όλων των πλευρών και όλων των μορφών. Οπως ο Αυγουστίνος Καντιώτης, πρώην μητροπολίτης Φλώρινας. Υποδειγματικός ελληνορθόδοξος φονταμενταλιστής που το φθινόπωρο του 1990 είχε ανοίξει ιερό πόλεμο εναντίον του «αντεθνικού και βλάσφημου» έργου του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» (μία από τις πιο αδιάφορες ταινίες του σκηνοθέτη).

Μάλιστα μέσα στο μένος του, τον είχε αφορίσει. Και λέγεται (αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί) πως είχε «μαστιγώσει» τον ποταμό Σακουλέβα. Επειδή, λέει, είχε μολυνθεί από αυτόν τον άπιστο και αντίχριστο μπολσεβίκο Θεόδωρο Αγγελόπουλο. Ιστορίες τρέλας.

Μια άλλη, πλάγια μορφή λογοκρισίας, έλαβε χώρα όταν ο τότε υπουργός Προεδρίας της κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή, το 1975, αρνήθηκε να παραχωρήσει άδεια επίσημης εκπροσώπησης στον «Θίασο» του Αγγελόπουλου, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην εκπροσωπηθεί επισήμως στις Κάννες, η ταινία να μην προβληθεί στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του φεστιβάλ και η χώρα να χάσει την ευκαιρία να διεκδικήσει τον Χρυσό Φοίνικα.

«Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» χωρίς τον αστυνομικό που φτιάχνει το μουστάκι του!

Ατελείωτο το χρονικό λογοκριτικών επεμβάσεων και απαγορεύσεων. Ιδιαιτέρως σε εκείνα τα αλησμόνητα χρόνια της χούντας. Το αριστουργηματικό «Los Olvidados» του Λουίς Μπουνιουέλ απαγορεύεται σε όλη την επικράτεια επειδή «στερείται παντελώς καλλιτεχνικής αξίας»! Αν είναι δυνατόν! Να πέφτεις χάμω από τα γέλια.

Ο «Τρελός Πιερό» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ χαρακτηρίζεται ως «αποκορύφωμα ασυναρτησίας». Δεν έχουν και άδικο. Η ταινία «Η κόρη μου η σοσιαλίστρια» για να προβληθεί ελεύθερα έπρεπε να της αφαιρεθεί η σκηνή όπου ο αστυνομικός φτιάχνει το μουστάκι του! Αυτό κι αν είναι ανέκδοτο ελληνικό.

Μεταξύ των θυμάτων η «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, το «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ροβήρου Μανθούλη, το «Μπλόκο» του Αδωνι Κύρου, το «Κιέριον» του Δήμου Θέου, το «Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης» και το «Η κυρά μας η μαμή» του Αλέκου Σακελλάριου, η «Ανοιχτή επιστολή» του Γιώργου Σταμπουλόπουλου, ο «Δράκος» και οι «Παράνομοι» του Νίκου Κούνδουρου, η ταινία «Το κανόνι και τ’ αηδόνι» των Γιώργου και Ιάκωβου Καμπανέλλη, η «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη, ο «Κλέφτης» του Παντελή Βούλγαρη, το «Ζ» του Κώστα Γαβρά και πάει λέγοντας. Οι αθεόφοβοι δεν άφησαν τίποτα.

Αλλά και στον «Ανθρωπο με το γαρύφαλλο» του Νίκου Τζήμα και του 1980 που έσκισε σε εισιτήρια, άνω του ενός εκατομμυρίου θεατών, έγιναν περικοπές. Ως εξής: Από την απολογία του Μπελογιάννη κόπηκαν οι σκηνές όταν εκείνος στην απολογία του λέει:

α) Οι κομμουνιστές έχουν προσφέρει εκατόμβες θυσιών στους πρόσφατους αγώνες του λαού μας για τη λευτεριά του.

β) Το να είσαι κομμουνιστής σήμαινε να είσαι πρώτος στους αγώνες, στις θυσίες, το να είσαι υποψήφιος για το εκτελεστικό απόσπασμα, καλή ώρα όπως τώρα.

γ) Τα ονόματα του Κατσαρέα στην Πελοπόννησο, του Σούρλα στη Θεσσαλία, του Τσαούς Αντών στη Μακεδονία φέρνουν αναμνήσεις φρίκης στον πολυβασανισμένο λαό της υπαίθρου μας. Επίσης δόθηκαν οι εξής οδηγίες:

δ) Η φράση «κομμουνιστικό κόμμα της Ελλάδος» να αντικατασταθεί με τη λέξη «εμείς».

ε) Η φράση «όχι κύριοι, είμαστε κομμουνιστές» να αντικατασταθεί με τη φράση «είμαστε Ελληνες».

ζ) Από τη σκηνή της εκτέλεσης να μη φαίνονται πυροβολισμοί, όπλα και περίστροφα να πυροβολούν και να μη φαίνονται αντιδράσεις των εκτελεσμένων που να προκαλούν τρόμο και φρίκη».

Οι λογοκριτές άλλαξαν και ξανασκηνοθέτησαν το «Γαρύφαλλο». Θα τρίζουν τα κόκκαλα του Μπελογιάννη. Αλλά ποιες είναι αυτές οι επιτροπές και ποιοι αυτοί οι άνθρωποι που κόβουν και ράβουν τις ταινίες;

Με τη χούντα οι «Επιτροπές Ελέγχου Κινηματογραφικών Ταινιών» αποτελούσαν συγκροτημένο μηχανισμό. Με τη δικαιοδοσία που διέθεταν μπορούσαν να απαγορεύσουν την προβολή μιας ταινίας και να αφαιρέσουν κάποιες σκηνές ή διαλόγους αν θεωρούσαν ότι η ταινία επιδρούσε «επιβλαβώς» στη νεολαία. Μέλη τους ήταν ανώτεροι υπάλληλοι του υφυπουργείου Τύπου, αξιωματικοί της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων και ένας εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ενωσης Κινηματογράφων.

Με τη Μεταπολίτευση η λογοκρισία απαγορεύτηκε, αλλά δεν εξαλείφθηκε. Οι επιτροπές διατηρήθηκαν και δεν σταμάτησαν να επιβάλλουν απαγορεύσεις σε ταινίες και προϊόντα του χώρου του θεάματος.

Κορίτσια, στο κρεβάτι, πάντα με σουτιέν!

Α, να μην ξεχάσω. Και στις ΗΠΑ, με το Χόλιγουντ, λειτουργούσε λογοκρισία. O θρυλικός «Kώδικας του Χέιζ». Οπου εκτός όλων των άλλων απαγορεύονταν σκηνές στο κρεβάτι με γυμνόστηθη την πρωταγωνίστρια. Επρεπε πάντα να κυκλοφορεί τουλάχιστον με σουτιέν. Θυμηθείτε τις σκηνές με την Τζάνετ Λι στο αριστουργηματικό «Ψυχώ» του Αλφρεντ Χίτσκοκ.

Και σήμερα; Α, σήμερα προχωρήσαμε λιγουλάκι. Οι επιτροπές δεν κόβουν, ούτε ράβουν, ούτε απαγορεύουν. Καθόλου μάλιστα. Σήμερα οι επιτροπές «ελέγχου» είναι τέσσερις. Καθεμία αποτελείται από πέντε μέλη. Υπάρχουν και πέντε αναπληρωματικά μέλη. Ουδείς εξ αυτών είναι αστυνομικός. Οι περισσότεροι άνθρωποι του επαγγέλματος (κριτικοί κινηματογράφου και εν γένει κινηματογραφιστές) καθώς και υπάλληλοι του υπουργείου Πολιτισμού.

Ουδέν κακόν αμιγές καλού, έλεγαν οι αρχαίοι ημών Στωικοί φιλόσοφοι. Απόδειξη; Οι λεβέντες που εφόρμησαν στις αίθουσες και άρπαξαν τα πιτσιρίκια από τ' αυτιά επειδή απολάμβαναν «Joker». Σιγά τα δύσκολα. Η ταινία τα «σπάει» στο Internet εδώ και μήνες και όποιος επιθυμεί μπορεί να την απολαύσει στο σπίτι του. Και κάπως έτσι με τις εφόδους και με τα όργανα η ταινία εξασφάλισε τζάμπα διαφήμιση. Τεράστια και διαρκή. Με αποτέλεσμα οι εγχώριοι διανομείς της εταιρείας Tanweer να ελπίζουν, να στοιχηματίζουν και να τρίβουν τα χέρια τους για ένα εκατομμύριο εισιτήρια και βάλε. Ρεκόρ δεκαετίας. Και μέσα στα πρώτα όλων των εποχών. Λίγο πιο κάτω από «Τιτανικό», «Αρχοντα των δαχτυλιδιών», «Χάρι Πότερ», «Λούφα και παραλλαγή» και «Safe Sex». Οσο περισσότερες καταγγελίες και εφόδους τόσο περισσότερα εισιτήρια και λεφτά για τους επιχειρηματίες. Απίστευτο. Κι όμως οι ανεγκέφαλοι ούτε που το σκέφτηκαν.

Σινέ -θρίαμβος

Για πολλά όσκαρ

Μερικά στοιχεία και δεδομένα σχετικά με το «Joker» αξίζουν κάποιας αναφοράς:

■ Η παραγωγή προέρχεται από τον σκληρό πυρήνα του Χόλιγουντ. Δηλαδή Warner και Village Roadshow. Μήπως τους ξέφυγε; Αστειεύεστε. Απλώς οσμίστηκαν «ωμό κρέας» και εφόρμησαν. Σιγά που θα έκαναν πίσω και δεν θα επένδυαν εκατομμύρια δολάρια.

■ Το στόρι αναφέρεται στο 1981. Κλασική περίπτωση αντιμετάθεσης. Συμβαίνει σε πλείστες ταινίες. Το παρελθόν στοιχειώνει το παρόν. Μιλάς για το 1981 αλλά στην πραγματικότητα το βλέμμα είναι στραμμένο στο σήμερα.

■ Η ατάκα του Χοακίν Φίνιξ περί περικοπών φαρμακευτικών δαπανών και κοινωνικών λειτουργών στρέφεται πλαγίως στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ.

■ Η οικογενειακή προέλευση του Αρθουρ Φλεκ (Joker) είναι γκρίζα ζώνη. Είτε υιοθετημένος, είτε από βίαιο one stand του ζάπλουτου Γουέιν, πατρός του Batman, με τη μητέρα του Φλεκ. Αρα νόθος. Αρα αδέσποτος. Αρα ορφανός. Περίπου...

■ Η δραματουργική ανάπτυξη του χαρακτήρα του Joker ακολουθεί επαγωγική λογική. Πρώτα κατεστραμμένος από οικογένεια. Επειτα κοινωνικός χλευασμός. Επειτα άνεργος. Επειτα οργισμένος. Επειτα δολοφόνος. Κατά βάθος «τελειωμένος».

■ Η μάσκα του Joker παραπέμπει στην ανωνυμία, δηλαδή στο πλήθος. Σε όλους τους απελπισμένους, κατεστραμμένους και ψaυχικά διαταραγμένους. Η μάσκα επίσης παραπέμπει στον κλόουν που τη μια στιγμή γελάει και την άλλη δακρύζει.

■ Το ακατάσχετο γέλιο από το οποίο πάσχει είναι άμυνα, προστασία, αντίδραση, σαρκασμός προς όλους και όλα. Και προς τον εαυτό του.

■ Πολιτικά, ιδεολογικά, κομματικά παντελώς αδιάφορος. Το λέει και διαρκώς το διατυμπανίζει.

■ Και ο χορός, το λίκνισμα, η φορεσιά, το σόου, όλα αυτά είναι της φαντασίας του. Επειδή θέλει να βλέπει τον εαυτό του ως περφόρμερ, ως παρουσιαστή, ως αρχιτελετάρχη μιας τελευταίας παράστασης, δηλαδή της μαζικής, τυφλής, άναρχης και ασύμμετρης εξέγερσης. Γι’ αυτό διαρκώς λέει «θα πάρεις αυτό που αξίζεις». Οπερ μεθερμηνευόμενον μάχαιραν έδωκες μάχαιραν θα λάβεις. Χάος έφερες, στο χάος θα πας.

■ Και κάτι τελευταίο. Από τώρα γνωρίζουμε όλα σχεδόν τα Οσκαρ. Οπως Καλύτερης Ταινίας, Σεναρίου, Σκηνοθεσίας, Ερμηνείας, Μουσικής, Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης στο «Joker». Αν δεν τα πάρει, τότε να σκίσουν τα πτυχία τους. Πρόκειται για τον θρίαμβο του κινηματογράφου. Εκ μέρους παραγωγών, διανομέων και όλων των καλλιτεχνών της εν λόγω ταινίας ένα απέραντο ευχαριστώ σε όλους αυτούς που είτε κάρφωσαν είτε όρμησαν με άγριες διαθέσεις εναντίον πιτσιρικαρίας!