Πέντε νεανικά κείμενα της Τζέην Ώστεν για τον έρωτα και την φιλία

Ο κόσμος της Τζέην Ώστεν έρχεται από τις αρχές του 19ου αιώνα στην Αγγλία, όταν οι γυναίκες ήταν απόλυτα εξαρτημένες από το θεσμό του γάμου: μόνο ένας καλός γάμος μπορούσε να εγγυηθεί την κοινωνική τους αξιοπιστία, να τις διασφαλίσει οικονομικά και να τους προσφέρει έναν ισορροπημένο οικογενειακό βίο.

Η Ώστεν φιλοτέχνησε αυτόν τον κόσμο με έναν ευέλικτο και εξαιρετικά πνευματώδη ρεαλισμό, ο οποίος την έκανε πολύ αγαπητή μετά τον θάνατό της στο αναγνωστικό κοινό, συγκεντρώνοντας από την άλλη μεριά και την προσοχή της ακαδημαϊκής κοινότητας, που ασχολείται εδώ και πάνω από έναν αιώνα συστηματικά με το έργο της.

Το βιβλίο «Έρωτας και φιλία», που κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς από τις εκδόσεις «Σμίλη» σε μετάφραση Ανδρέα Παπά, περιλαμβάνει πέντε νεανικά κείμενα της Ώστεν, τα οποία γράφτηκαν μεταξύ 1790 και 1794 (όταν βάδιζε από τα δεκαπέντε στα δεκαεννιά της χρόνια) και ξαναδουλεύτηκαν μεταξύ 1805 και 1811.

Παρουσιάζοντας μια εκπληκτική ωριμότητα, η Ώστεν καταπιάνεται στα πρωτόλειά της με όλα τα μοτίβα τα οποία θα την απασχολήσουν στα κατοπινά της μυθιστορήματα. Ο έρωτας, το κυνήγι του γάμου και της περιουσίας, αλλά και η γυναικεία φιλία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της θεματογραφίας της και αναδεικνύονται με έναν σχεδόν συναρπαστικό τρόπο, ακόμα κι όταν φανερώνονται αμέσως οι αδυναμίες ολοκλήρωσης της πλοκής ή τα προβλήματα της σύνθεσης στο επίπεδο της ψυχολογίας και των χαρακτήρων. Αν όμως κάτι τέτοιο γίνεται με τα κομμάτια «Κάθριν ή Η πέργκολα», «Οι τρεις αδελφές», «Επιστολές» και «Έρωτας και φιλία», δεν συμβαίνει το ίδιο με τη «Λαίδη Σούζαν», που αποτελεί το εκτενέστερο κείμενο του βιβλίου, έχει επιστολική μορφή και είναι μια καλοχτισμένη, χωρίς το παραμικρό ψεγάδι νουβέλα.

Κεντρικό ρόλο στη «Λαίδη Σούζαν» αναλαμβάνει μια δαιμόνια χήρα, που παίζει στα δάχτυλα την τέχνη του φλερτ κι έχει την ικανότητα να ποδηγετεί τους πάντες στον αγώνα της για έναν επιφανή γάμο: ξέρει πώς να ασκεί μονίμως γοητεία τόσο στους παλαιούς όσο και στους επίδοξους εραστές της και καταφέρνει να ξεπεράσει χωρίς να σκοντάψει σε κανένα εμπόδιο τις ανταγωνίστριές της στο ερωτικό τερέν (της κόρης της συμπεριλαμβανομένης). Με ένα χιούμορ που εμφιλοχωρεί σε κάθε αράδα της αφήγησης, με έναν μεγάλο αριθμό προσώπων, τα οποία συντονίζονται λειτουργικά σε όλο το μήκος της δράσης, όπως και με έναν μύθο γεμάτο με τα πιο απροσδόκητα συμβάντα, η Ώστεν κατορθώνει να δώσει στη «Λαίδη Σούζαν» έναν εξαιρετικά γρήγορο και σύγχρονο ρυθμό. Τίποτε δεν δείχνει εδώ παλιό και γερασμένο και όλα αποκτούν μια χαριτωμένη ένταση.

Η ηρωίδα αποδεικνύεται μια γυναίκα δεμένη σφιχτά στο άρμα των φιλοδοξιών της, που θα δοκιμάσει ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντά της, αλλά η συγγραφέας δεν θα μας παροτρύνει να την αντιπαθήσουμε: η προσωπικότητά της συνιστά προϊόν των κοινωνικών επιταγών της εποχής της και ο κυνισμός της (ο οποίος στο κάτω-κάτω δεν θα προκαλέσει ανήκεστες βλάβες) αποκαλύπτει την παθολογία του καθημερινού της περιβάλλοντος. Απαλλαγμένη από την οποιαδήποτε ηθικολογία και μεμψιμοιρία, η Ώστεν θα εικονογραφήσει με σπαρταριστές λεπτομέρειες ό,τι αντιμετωπίζει και η πρωταγωνίστριά της: την αμείλικτη πραγματικότητα μιας κοινωνίας που μαθαίνει στα μέλη της πώς να επιβιώνουν πάση θυσία.

Info

Η Τζέην Ώστεν γεννήθηκε το 1775 στο Στήβεντον της Αγγλίας και ήταν το έβδομο από τα οκτώ παιδιά του αιδεσιμώτατου Τζωρτζ Ώστεν και της γυναίκας του Κασσάνδρας Λη. Η Τζέην πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη γενέτειρά της (για ένα διάστημα έμεινε στο Μπαθ και το Σαουθάμπτον), κοντά στην αδελφή της Κασσάνδρα, και πέθανε το 1817. Έγραψε, μεταξύ άλλων, τα μυθιστορήματα «Λογική και ευαισθησία» (1811), «Υπερηφάνεια και προκατάληψη» (1813), «Μάνσφηλντ Παρκ» (1814) και «Έμμα» (1815). Όλα τα βιβλία της κυκλοφόρησαν αρχικά χωρίς το όνομά της και αγνοήθηκαν από την κριτική. Η αξία του έργου της άρχισε να αναγνωρίζεται μόνο προς το τέλος του 19ου αιώνα.