"Συνταγές με ιστορία" από τη Μαρίκα Μητσοτάκη

Η τελετουργική αναζήτηση των γεύσεων στο «άβατο» της κουζίνας, η ευωδιά που σκορπίζει το άνοιγμα της κατσαρόλας και το τσούγκρισμα των ποτηριών στο στρωμένο οικογενειακό τραπέζι σημάδεψαν τη ζωή της. Μια ζωή γεμάτη, που ξετυλίγεται στις σελίδες ενός βιβλίου μαγειρικής αναμειγνύοντας την ιστορία με μυρωδιές και νοστιμεύοντας την πολιτική με μπαχάρια και βότανα.

Για την κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη οι «Συνταγές με…ιστορία», από τις εκδόσεις Λιβάνη, που παρουσιάζονται τη Δευτέρα 28 Νοεμβρίου- παραμονή των 81ων γενεθλίων της, δεν αποτελούν απλά ένα χρήσιμο εγχειρίδιο γαστρονομίας. Είναι η αποτύπωση στο χαρτί της σχέσης ζωής που διατηρεί με την μαγειρική, με τα σημάδια της τελευταίας να είναι ανεξίτηλα χαραγμένα στην προσωπική πορεία της και τη διαδρομή της οικογένειάς της στο χρόνο.

Πρόκειται ουσιαστικά για την αυτοβιογραφία της «πασπαλισμένη» με μπόλικες αναμνήσεις μίας νοσταλγικής εποχής που αν και προκάλεσε πόνο η αυθεντικότητά της της χαρίζει ξεχωριστό χρώμα. Ερωτες, χαρές, λύπες, πόνος, πάθη, πολιτικές φιλοδοξίες, μεγάλοι ηγέτες, αξιώματα, ιστορικά γεγονότα, παρασκήνιο και συνεχείς ανατροπές ανακατεύονται με μαεστρία από την «κουτάλα» της κυρίας Μητσοτάκη μαζί με ντολμαδάκια, χουνκιάρ μπεγιεντί, μουσακάδες και καλτσούνια.

Το εύγευστο πιάτο που σερβίρεται στον αναγνώστη θα προσθέσει παραδοσιακές πινελιές στα σύγχρονα νοικοκυριά και σίγουρα αλατοπίπερο στην ελληνική πολιτική ζωή των τελευταίων δεκαετιών.

H πολιομυελίτιδα

Γόνος γνωστής αστικής οικογένειας της μεσοπολεμικής Αθήνας με μεγάλη οικονομική επιφάνεια η Μαρίκα Γιαννούκου μεγαλώνει σε ένα ιδανικά προστατευμένο περιβάλλον. Φοιτά στα καλύτερα σχολεία της εποχής, παρακολουθεί μαθήματα ξένων γλωσσών και χορού και τις παρέχονται όλα τα εφόδια για ένα λαμπρό μέλλον. Η εκμάθηση κολύμβησης όμως στιγματίζει τη ζωή της καθώς στο κολυμβητήριο έρχεται σε επαφή με το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας. Είναι μόλις το τρίτο περιστατικό στην Ελλάδα και η ίδια στα εννιά της χρόνια. Ψήνεται στον πυρετό. Οι πιο γνωστοί γιατροί στην χώρα μας δεν της δίνουν ελπίδες ότι θα περπατήσει ξανά.

Η αρρώστια σακατεύει την σπονδυλική της στήλη και η καθημερινότητά της γίνεται αφόρητη. Ο θείος της στην Ουάσιγκτον της εξασφαλίζει την πολυπόθητη βίζα. «Κατάφερε μάλιστα να την αποκτήσει τελικά μέσω του ίδιου του Ρούζβελτ, που είχε ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα, καθώς είχε πάθει και ο ίδιος την αρρώστια. Γι’ αυτό και μας έδωσε την άδεια…».

H Μαρίκα υποβάλλεται στην πρώτη εγχείρηση και μένει στην απόλυτη ακινησία του γύψου για έξι μήνες. Στο δεύτερο ταξίδι της στην Αμερική στα 17ης πληροφορείται για μία πρωτοποριακή χειρουργική επέμβαση με μεγάλο ρίσκο. «Μαρίκα, είσαι νέα κοπέλα, όμορφη, η ζωή είναι μπροστά σου, θα ερωτευθείς έναν ωραίο άντρα, αξίζει να το κάνεις», της λέει ο γιατρός της και μετέπειτα κουμπάρος της στο γάμος της με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Πέντε ακόμα μήνες στο γύψο και μία χαραμάδα αισιοδοξίας ξεπροβάλλει…

Η γνωριμία με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη

Έχοντας αφήσει πίσω της την σοβαρή περιπέτεια υγείας η Μαρίκα Μητσοτάκη επιστρέφει από τις ΗΠΑ. Είναι δεκαοκτώ ετών, γεμάτη όνειρα. Απολαμβάνει τις πρώτες χαρούμενες διακοπές στην Ελλάδα μετά από πολύ καιρό και τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα δεν αργούν να χτυπήσουν την πόρτα της καρδιά της. Εχουν μάλιστα και ονοματεπώνυμο. «Τελείωσα το σχολείο και όταν άρχισαν οι διακοπές, πήρα μια μέρα μια φίλη μου και πήγαμε στη Βουλή, έτσι για να δούμε πώς ήταν. Στις πρώτες σειρές καθόταν ο Μητσοτάκης, ο οποίος μου τράβηξε αμέσως την προσοχή». Το βλέμμα της επίμονο και ο νεανικός ενθουσιασμός καταιγιστικός. Μαθαίνει τα πάντα για τον Κρητικό φέρελπι βουλευτή.

«Ο Κώστας τότε ήταν σχεδόν τριάντα ετών – και η αλήθεια είναι ότι, από την πρώτη στιγμή, τον έβαλα στο μάτι!». Μεσολαβούν δύο χρόνια για να χορέψουν τον πρώτο τους χορό. «Ένα βράδυ, έβαλα ένα ωραίο φουστάνι και πήγα στο χορό που είχε διοργανώσει ο Ερυθρός Σταυρός, προς τιμήν της Νταίζης Μαυράκη, η οποία είχε εκλεγεί τότε σταρ Ελλάς – σπουδαίο γεγονός για την εποχή! Να τος λοιπόν μπροστά μου ο Κώστας! Εγώ στεκόμουν πίσω από τον πάγκο με τα ποτά, καθώς, ως μέλος της Επιτροπής του χορού, είχα αναλάβει καθήκοντα να περιποιηθώ τους καλεσμένους. Πλησιάζει λοιπόν εκείνος, ψηλός, ωραίος και μου λέει: ‘‘Θέλω, παρακαλώ, ουίσκι με πάγο’’.‘‘Ένα ποτήρι;’’ ρωτάω εγώ.‘‘Όχι’’, απαντά εκείνος, ‘‘δύο ποτήρια! Ένα για μένα κι ένα για σας’’»...

Ο ρομαντικός αρραβώνας στη Νέα Υόρκη

Πολλά λόγια δεν χρειαζόντουσαν και ένα φλογερό ειδύλλιο είχε μόλις αρχίσει. Τα μπουκέτα με τα κόκκινα τριαντάφυλλα καταφθάνουν το ένα μετά το άλλο στην πατρική κατοικία της δεσποινίδος Γιαννούκου στον αριθμό 32 της οδού Βουκουρεστίου. Η μητέρα της για να την απομακρύνει από τον «άγνωστο κίνδυνο» την στέλνει να περάσει τα Χριστούγεννα στους θείους της στην Αμερική. Ο νεαρός βουλευτής την συνοδεύει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Αρραβωνιάζονται σε ένα ρομαντικό ουγγαρέζικο κέντρο την επομένη των Χριστουγέννων με τον θείο της να λέει για τον κ. Μητσοτάκη, «This is a wonderful gentlemen, θα είναι πολύ καλός σύζυγος για τη Μαρίκα» και τους γονείς της στην Ελλάδα να φωνάζουν: «Πού πήγε και βρήκε αυτόν τον Κρητικό;».

Η πεθερά και η «ιπτάμενη» συναγρίδα

Τα πρώτα χρόνια του έγγαμου βίου της Μαρίκας Μητσοτάκη στο πλευρά του βουλευτή Χανίων είναι δύσκολα. Κατεβαίνουν κάθε Σαββατοκύριακο στο πατρικό του στην Κρήτη, «ένα σπίτι χωρίς θέρμανση και με ελάχιστο ζεστό νερό». Δύσκολες συνθήκες για την καλομαθημένη Αθηναία, όπως την θεωρούσαν οι συγγενείς του γαμπρού, παρότι «φόρεσα φανελένια νυχτικιά που δεν είχα βάλει ποτέ στη ζωή μου». Όμως, «ένα πράγμα που δεν άντεχα στο σπίτι της πεθεράς μου ήταν το φαγητό. Μια
μέρα λοιπόν, με περίσσιο θράσος, της λέω:‘‘Μητέρα, θέλω να σας πω κάτι: το φαΐ σας είναι απαίσιο! Μαγειρεύετε χω-
ρίς βούτυρο, χωρίς καρυκεύματα, δεν βάζετε μουστάρδα, πιπέρι…’’». Η αντίδραση της μητέρας του κ. Μητσοτάκη μάλλον την αιφνιδιάζει. «Περιπεράστε, μαντάμ!». Από τότε «ανέλαβα σιγά σιγά να μαγειρεύω τα δικά μου φαγητά και άφηνα εκείνους να φτιάχνουν τα …νεροπίλαφα!».

Η κυρία Μητσοτάκη ακόμα και σήμερα δεν ξεχνά την μαγειρική εμπειρία που είχε με μία συναγρίδα. «Γυρίζω στο σπίτι γύρω στις 10 και βάζω στην κατσαρόλα τη συναγρίδα με λίγο πράσο και τίποτε άλλο. Δεν ήξερα ούτε αλάτι να προσθέσω!». Ετοιμάζει όμως τη μαγιονέζα  «σ’ ένα καταπληκτικό αμερικάνικο μίξερ –από τα περίφημα kitchen aid– που μου είχε δώσει η μητέρα μου». Αφού σερβίρισε το σύζυγό της, «δοκιμάζω και… τι ήταν αυτό! Ένα σκέτο άχυρο το ψάρι, χωρίς αλάτι, χωρίς λάδι, χωρίς γεύση, δεν τρωγόταν! Αρπάζω την πιατέλα, κομμάτι από ένα ωραιότατο πορσελάνινο σερβίτσιο, και πάω στην άκρη της πλαγιάς… Φεύγει λοιπόν η ‘‘πιάτα’’ στο κενό, πάει…».

Τα ντολμαδάκια του ‘89

Ο πολιτικός μύθος θέλει τους πολιτικούς ηγέτες της οικουμενικής κυβέρνησης του 1989 να συμφώνησαν στο σχηματισμό της απολαμβάνοντας τα ονομαστά ντολμαδάκια της συζύγου του τότε αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας. Η ίδια 22 χρόνια μετά καταρρίπτει τον μύθο αυτό αποκαλύπτοντας το μενού της ιστορικής αυτής συνάντησης, που καταγράφηκε ως «Τα ντολμαδάκια της Μαρίκας». Χαρίλαος Φλωράκης, Λεωνίδας Κύρκος και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης συναντιούνται στο σπίτι του τελευταίου στην Γλυφάδα.

«Δεν ήταν καν δείπνο, αλλά μια απλή συνάντηση, με εξίσου απλό κέρασμα, καφέ και γλυκό». Το κορυφαίο πολιτικό ραντεβού τραβά, όπως ήταν φυσικό, το φώτα της δημοσιότητας. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την επόμενη μέρα φιγουράρει η ονομαστή συνταγή της κυρίας Μητσοτάκη. Μετά από χρόνια ο Χαρίλαος Φλωράκης συναντά τον κ. Μητσοτάκη και του λέει με την χιουμοριστική διάθεση που τον διέκρινε: «Τι θα γίνει; Δεν θα μας καλέσεις επιτέλους να φάμε εκείνα τα περίφημα
ντολμαδάκια της γυναίκας σου;».

Το ελαιόλαδο του Μπους και ο λιχούδης Κολ

Ηταν καλοκαίρι του 1991 όταν ο τότε Αμερικανός πρόεδρος, Τζωρτζ Μπους με τη σύζυγό του Μπάρμπαρα επισκέπτονται το σπίτι του Ελληνα πρωθυπουργού την εποχή εκείνη στα Χανιά. Η οικοδέσποινα έχει ετοιμάσει αστακό, πίτες και κολοκυθάκια γεμιστά. Το προεδρικό ζεύγος εντυπωσιάζεται από τις μαγειρικές επιδόσεις της κυρίας Μαρίκας Μητσοτάκη, η οποία, εκτός της φιλοξενίας, είχε να αντιμετωπίσει και τους άντρες ασφαλείας του Τζωρτζ Μπους. «Δεκαπέντε μέρες πριν είχαν κάνει επιδρομή στο σπίτι μας και έψαξαν τα πάντα, μέχρι και τις πρίζες!». Την παραμονή δε της άφιξης του υψηλού προσκεκλημένου «οι φρουροί του άρχισαν να ανοίγουν τις κατσαρόλες και να δοκιμάζουν τα πάντα, για να σιγουρευτούν ότι δεν θα δηλητηριαστεί ο πρόεδρος. Όλο το βράδυ, δε, είχαν βάλει έναν ειδικό σωματοφύλακα να φυλάει τα…ψυγεία!».

    Ο Αμερικανός πρόεδρος δοκιμάζει τις σαλάτες και ξετρελαίνεται με το κρητικό ελαιόλαδο. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης βγάζει δύο τενεκέδες από το κελάρι του με το ελληνικό παραδοσιακό προϊόν για πεσκέσι. Οι τενεκέδες με το λάδι δεν μπορούν να ταξιδέψουν με το προεδρικό αεροσκάφος, Air Force 1, για λόγους ασφαλείας και για τη μεταφορά τους επιστρατεύεται η ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον.

Έξι μήνες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος συναντά την κυρία Ντόρα Μπακογιάννη στο Παρίσι και κατά τη διάρκεια ομιλίας του πρώην προέδρου της Σοβιετικής Ενωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, της λέει όλο απορία: «Το λάδι που θα μου στέλνατε δεν έχει φτάσει ακόμα σε μας»! Ο αμερικανικός οργανισμός τροφίμων απαγόρευε την εισαγωγή του λαδιού στον Λευκό Οίκο επειδή στην ετικέτα έγραφε «παρθένο ελαιόλαδο» ενώ επέτρεψε στον πλανητάρχη να γευτεί το κρητικό προϊόν μόνο αφού άλλαξε την ετικέτα βάζοντας την ένδειξη «μόνο για εξωτερική χρήση»!

Στο μεταξύ, «περιπετειώδης» ήταν και η επίσκεψη του πρώην Καγκελαρίου της Γερμανίας, Χέλμουτ Κολ, στην κατοικία της οικογένειας Μητσοτάκη στην Κρήτη τον Μάιο της ίδιας χρονιάς. Όπως θυμάται η κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη, «ένας ανοιχτόκαρδος άνθρωπος και γνωστός καλοφαγάς…ξετρελάθηκε κυριολεκτικά με την ελληνική φιλοξενία και μετά έλεγε στον Κώστα ‘‘μακάρι να είχα κι εγώ στη Γερμανία τέτοια περιποίηση…’’. Ήταν όμως και μεγάλος
λιχούδης!».  Λίγο πριν κατέβει στα Χανιά ο Γερμανός Καγκελάριος είχε επισκεφτεί ένα εξειδικευμένο αυστριακό κέντρο για να ελέγξει το βάρος του, χάνοντας αρκετά κιλά ύστερα από εξαντλητική δίαιτα. «Τη δεύτερη μέρα στην Κρήτη, μετά το μεσημεριανό φαγητό, αποσύρθηκε για να ξεκουραστεί λίγο. Κατά τις 4.30 μ.μ., ντάλα ήλιος ακόμη, τον βλέπουμε ξαφνικά να βγαίνει από το δωμάτιό του στον κήπο και να κατευθύνεται στο υπόστεγο με τα ψυγεία, εκεί όπου διατηρούσαμε τα παγωτά για τα παιδιά. Νόμιζε ο έρημος πως δεν τον έβλεπε κανείς και πήγε να φάει στα κρυφά, να γλυκαθεί!»

Οι αγγινάρες του Μητσοτάκη, ο μπαμπάς του Καραμανλή και η γουρουνοκεφαλή του Ωνάση

Πάνω από 60 χρόνια στο πλευρό του Μητσοτάκη, η Μαρίκα Μητσοτάκη δεν κατόρθωσε να αλλάξει διατροφικές συνήθειες στο σύζυγό της, ο οποίος επιμένει παραδοσιακά. «Ο Κώστας ξεκινά τη μέρα του λιτά, και συγκεκριμένα: το πρωινό του περιλαμβάνει πάντα μια κουταλιά μέλι με ένα ποτήρι κρύο νερό, στη συνέχεια χυμό από ένα πορτοκάλι, ένα γκρέιπφρουτ και ένα λεμόνι, μια σούπα με κουάκερ και, όταν είναι η εποχή της, μία ωμή, κομμένη αγκινάρα με λίγο αλάτι και λεμόνι. Επίσης πίνει κι ένα ελληνικό καφεδάκι σκέτο, καθώς αποφεύγει τη ζάχαρη». Όπως λέει ο ίδιος, «τρώω πολύ αργά, μασάω είκοσι τριάντα φορές κάθε μπουκιά, ακόμη και το μέλι, με το οποίο ξεκινάω την ημέρα μου».

Παραδοσιακός ήταν και  διατροφικός προσανατολισμός του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος συνήθιζε να επισκέπτεται  την κατοικία της οικογένειας Μητσοτάκη όταν βρισκόταν στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση στην μακεδονική πίτα, τη φέτα και όλα τα ελληνικά μαγειρευτά. «Το αγαπημένο του γλυκό ήταν ο μπαμπάς με το ρούμι. Επινε μόνο κόκκινο κρασί, προς μεγάλη απελπισία των Γάλλων σομελιέ, το έπινε ακόμη και με το ψάρι-βάζοντας μάλιστα μέσα παγάκια!».

Στο μεταξύ, η επίσκεψη του Αριστοτέλη Ωνάση στο σπίτι τους στη Γλυφάδα τον Μάιο του 1966 για να ευχηθεί στον σύζυγό της μάλλον έχει μείνει αξέχαστη στην κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη. «Μαρικάκι, έχεις τίποτα να φάω; Πεινάω!», είπε ο Ελληνας μεγιστάνας. Αφού τον κοίταξε καλά καλά του είπε με τόλμη: «Δεν ντρέπεσαι; Ανθρωπος με τόσα καλά, να μην έχεις στο σπίτι σου κάτι να φας το βράδυ;». Τελικώς, το μενού που του πρότεινε μάλλον δεν τον αποθάρρυνε. «Εχω μία γουρουνοκεφαλή, αν θέλεις, φά’την! Και έκατσε ο Ωνάσης και την έφαγε».

Η Μαρίκα Μητσοτάκη στο protothema.gr

«Η Μαρίκα θα είναι πάντα Μαρίκα!»

Πενηνταοκτώ χρόνια έγγαμης συμβίωσης, τέσσερα παιδιά, δεκατρία εγγόνια και πέντε δισέγγονα συμπληρώνουν το παζλ της οικογενειακής της ευτυχίας. Έντονα συναισθήματα, προσωπικές περιπέτειες υγείας, ιστορικά γεγονότα και αναπάντεχες καταστάσεις-όχι πάντα ευχάριστες- σημάδεψαν τη ζωή της. Όλα αυτά τα χρόνια το οικογενειακό τραπέζι παραμένει αμετακίνητο σημείο αναφοράς της διαδρομής της. Η κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη αποκαλύπτει» στα νέα ζευγάρια, μέσω του protothema.gr, τη δική της «συνταγή» συζυγικής και οικογενειακής ευτυχίας συμβουλεύοντας τα να την δοκιμάσουν για ένα επιτυχημένο γάμο.

Βασικός παράγοντας ισορροπίας αλλά και προστασίας της σχέσης είναι η αρετή της υπομονής. Όταν δεν υπάρχει είναι απαραίτητο να καλλιεργηθεί γιατί η απουσία της δημιουργεί ανυπέρβλητα εμπόδια επικοινωνίας και συνύπαρξης. «Να συνειδητοποιήσετε ότι χωρίς υπομονή, δεν γίνεται». Μέσα στο γάμο το «εγώ» δίνει τη θέση του στο «εμείς», οι εγωισμοί μπαίνουν στην άκρη και ο συμβιβασμός γίνεται μέρος της καθημερινότητας ώστε να μην διαταραχτεί η οικογενειακή αρμονία, η οποία βρίσκεται πέρα και πάνω από όλα. «Να συνειδητοποιήσετε ότι χωρίς συμβιβασμούς δεν γίνεται. Καμιά φορά μεγάλους. Να τους κάνετε και να μην το συζητάτε μετά».

Η αντιμετώπιση των καταστάσεων και των προβλημάτων που ανακύπτουν μέσα στη σχέση είναι εφικτή όταν ο καθένας έχει πραγματική εικόνα για τον οικογενειακό μικρόκοσμό του. Στην περίπτωση αυτή τα αντανακλαστικά είναι πιο οξυμένα και η ταχύτητα αντίδρασης είναι σίγουρα καλύτερη. «Να ξέρεις τι γίνεται μέσα στην οικογένειά σου, για να πιάσεις το πρόβλημα στην αρχή και να το λύσεις. Μην το αφήσεις να σέρνεται».

Οι δυσκολίες είναι μέσα στη ζωή. Ο τρόπος υπέρβασής τους όμως είναι αυτός που καθορίζει τελικά τον αντίκτυπο που θα έχουν μέσα στην οικογενειακή στέγη. Η κοινή στάση, η καλή ψυχολογία και το βλέμμα εμπρός συμβάλλουν στο να αφήσουμε πίσω μας πιο γρήγορα αυτά που μας πληγώνουν. «Να αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες που πάντα θα υπάρχουν όλοι μαζί, όρθιοι, ντυμένοι και στολισμένοι, αξιοπρεπείς, χωρίς να κλαίγεστε γι αυτό που συνέβη». Κάθε συνταγή θέλει και το κατιτί της. Κάθε φαγητό έχει και τα μπαχαρικά του που του δίνουν γεύση. Ετσι και η συζυγική συμβίωση χρειάζεται στοργή και τρυφερότητα. «Να …αγκαλιάζονται τα ζευγάρια το βράδυ».

Όσο για την τελευταία συμβουλή της κυρίας Μαρίκας Μητσοτάκη…«Η Μαρίκα θα είναι πάντα Μαρίκα!».