Ελληνοτουρκικές σχέσεις και απαντήσεις σε 20 κρίσιμες ερωτήσεις

Η βιβλιογραφία που μελετά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι εκτενής και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα που αφορά την ιστορία των ελληνοτουρκικών συγκρούσεων, τη νομική διάσταση των διαφορών αυτών, το ρόλο του τρίτου παράγοντα, το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο που ανήκουν οι δύο εμπλεκόμενοι δρώντες, αλλά και τις επιλογές της ελληνικής διπλωματίας.

Παρά την πλούσια βιβλιογραφία, ένα έργο το οποίο να προσδιορίζει τις βασικές στρατηγικές παραμέτρους των ελληνοτουρκικών σχέσεων (γεωγραφία/γεωπολιτικός προσαναταλισμός, ιστορία, οικονομία, στρατιωτική ισχύς, στρατιωτική τεχνολογία, συμμαχίες κ.ά), με ένα ευκρινές και σύντομο τρόπο απουσίαζε από την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Το βιβλίο απευθύνεται στο ευρύ κοινό, είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα και χρησιμεύει ως ένας οδηγός στρατηγικής για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Οι καθηγητές Αθανάσιος Πλατιάς και Κωνσταντίνος Κολιόπουλος, έχοντας προσφέρει σε προηγούμενο έργο τους (βλέπε Η Τέχνη της Στρατηγικής, Αθήνα, Εκδόσεις Δίαυλος, 2021) το εννοιολογικό πλαίσιο των 50 κανόνων της στρατηγικής, στο παρόν εφαρμόζουν τους κανόνες αυτούς στην περιπτωσιολογική μελέτη των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η μετάβαση από το θεωρητικό στο εμπειρικό, πραγματοποιείται σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο γίνεται με συνοπτικό, αλλά ευφυή τρόπο, η ανάλυση των κανόνων (η ανάλυση κάθε κανόνα δεν ξεπερνά εσκεμμένα σε έκταση την μία σελίδα).

Οι κανόνες αυτοί αποκωδικοποιούν τη λογική της στρατηγικής, τον τρόπο λειτουργίας της και βασίζονται σε μια βαθιά και ρεαλιστική θεώρηση των διεθνών σχέσεων, αλλά και σε μια ωμή ανάγνωση της ελληνοτουρκικής πραγματικότητας, όπως έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Βασιζόμενοι στα διδάγματα των κλασσικών - Θουκυδίδη, Σουν Τσου, Μακιαβέλλι και Κλαούζεβιτς - οι συγγραφείς σκιαγραφούν ένα στέρεο ερμηνευτικό πλαίσιο της στρατηγικής σκέψης. Οι κανόνες αφορούν μεταξύ άλλων, την ηγεσία, τη γεωγραφία, το ηθικό, την επιμελητεία, την πληροφόρηση, την οικονομία δυνάμεων, το ρίσκο και την παραπλάνηση. Οι κανόνες αποτυπώνουν αλήθειες οι οποίες δεν τεκμηριώνονται μόνο στο εργαστήριο της ιστορίας, αλλά και στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης.

Οι συγγραφείς, όμως, δεν περιορίζονται στη διατύπωση των 50 κανόνων, αλλά προχωρούν και στην ανάλυση καίριων ζητημάτων υπό την μορφή 20 ερωτο-απαντήσεων. Αν και ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν εδώ και δεκαετίες στο δημόσιο λόγο, οι συγγραφείς προσφέρουν ένα ορθολογικό πλαίσιο ανάλυσης και ερμηνείας βασιζόμενοι στην ιστορική εμπειρία τόσο από την ελληνοτουρκική, όσο και από τη διεθνή πρακτική.

Ο γεωπολιτικός προσανατολισμός της Τουρκίας, ο ρόλος των ΗΠΑ σε μια πιθανή ελληνοτουρκική κρίση/σύρραξη, η απομυθοποίηση του εξευρωπαϊσμού της Τουρκίας, η επιλογή του πρώτου πλήγματος, η ανάγκη για ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της στρατηγικής επικοινωνίας, η σημασία του αεροναυτικού ελέγχου, οι δημογραφικοί και οικονομικοί περιορισμοί της Ελλάδας, οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την υπολανθάνουσα πυρηνικοποίηση της Άγκυρας και η λογική της εξισορρόπησης μιας αναθεωρητικής Τουρκίας, είναι θέματα που απασχολούν εδώ και δεκαετίες την ελληνική πολιτική ζωή. Τέλος, την παραπάνω ανάλυση συνοδεύει ένα πλούσιο παράρτημα με 16 χάρτες που αποτυπώνουν τις τουρκικές διεκδικήσεις (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ, το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», το τουρκολιβυκό μνημόνιο που αφορά την άδεια εξερεύνησης υδρογονανθράκων, κ.ά).

Το βιβλίο αυτό δεν περιορίζεται σε εύκολες και δημοφιλείς ερμηνείες, αλλά θέτει σκληρά ερωτήματα υπό τη μορφή ζοφερών σεναρίων και προσφέρει εναλλακτικές προτάσεις. Συνδυάζοντας τη θεωρία με την πράξη, το βιβλίο αυτό, προσφέρει ένα γόνιμο προβληματισμό για τις στρατηγικές επιλογές της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας και αποτελεί ένα έργο αναφοράς στη σχετική βιβλιογραφία.

Ανδρέας Ν. Λιαρόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιώς