Ελληνο-ολλανδική γέφυρα φιλίας με ένα… πινέλο και έναν καμβά

Δεν υπάρχει ομορφότερος και πιο αρμονικός τρόπος στην προσέγγιση διαφορετικών πολιτισμών από την Τέχνη. Αυτό το γνωρίζει καλά ο Έλληνας ζωγράφος Δημήτρης Βογιατζόλου, ο οποίος εδώ και χρόνια καταφέρνει με απόλυτη επιτυχία να συνδυάσει την αγάπη του για τη ζωγραφική και την Χάγη όπου ζει τις τελευταίες δεκαετίες.
Με πρωτοβουλία του, λοιπόν, κάθε καλοκαίρι συγκεντρώνει στη Σέριφο ομάδα τοπιογράφων από την Ολλανδία, αλλά και από άλλες χώρες, με ένα σκοπό: η ομορφιά του νησιού των Κυκλάδων να μεταφερθεί στον καμβά και να ταξιδέψει από την καρδιά του καλλιτέχνη στους λάτρεις της τέχνης σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο κ. Βογιατζόγλου, με σπουδές στην Ακαδημία Vrije, μιλά στο protothema.gr για την ζωγραφική, τα κοινά στοιχεία ανάμεσα σε Ολλανδούς και Έλληνες, την αντιμετώπιση των προβλημάτων μέσα από τη ζωγραφική και το… φως στο τούνελ της ελληνικής κρίσης.

Πώς γεννήθηκε η πρωτοβουλία για τη συνάντηση Ελλήνων και Ολλανδών καλλιτεχνών στη Σέριφο;

Γεννήθηκε από δύο γεγονότα: Τα προσωπικά μου εικαστικά ταξίδια με ξένους τοπιογράφους σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και την εμπειρία μου από φεστιβάλ ζωγραφικής σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, Αμερικής όπου τοπιογράφοι συναντιούνται όχι μόνο για να ζωγραφίσουν, αλλά για να ανταλλάξουν απόψεις για τεχνικές και υλικά, να γιορτάσουν την αίσθηση της δημιουργίας, να κάνουν επαφές και να βρουν αγοραστές και γκαλερί. Στην Ελλάδα αυτή η αμεσότητα λείπει. Ο μόνος τρόπος για να φανεί η δουλειά του καλλιτέχνη είναι είτε μέσω έκθεσης, είτε γνωστών και Internet, είτε μέσω των πανίσχυρων μεσαζόντων που έχουν εφεύρει απίστευτα επίθετα και λέξεις για να προωθήσουν δουλειά καλλιτεχνών λες και η τέχνη που κάνουν αυτοί γράφοντας… εκθέσεις ιδεών είναι εξίσου αν όχι πιο σημαντική. Στα εικαστικά φεστιβάλ λείπει ο μεσάζοντας με τα παχιά του λόγια. Ο,τι βλέπεις παίρνεις με άλλα λόγια. Είναι πολύ ωραίο σε μία εβδομάδα να βλέπεις κάθε ζωγράφο να παράγει πέντε-δέκα έργα εμπνευσμένα από τη φύση. Και το πιο ωραίο είναι να βλέπεις τη διαφορετικότητα των έργων ανάλογα με τον καλλιτέχνη.

Ένα πινέλο και ένας καμβάς μπορούν να χτίσουν γέφυρες ανάμεσα στη Χάγη και τη Σέριφο;

Και οι δύο χώρες έχουν τεράστια καλλιτεχνική παράδοση. Η Ελλάδα με την γλυπτική, την αρχιτεκτονική και την ζωγραφική κεραμικών και η Ολλανδία με την αρχιτεκτονική της και τους ζωγράφους όπως ο Βερμέερ, ο Ρέμπραντ και ο Βαν Γκογκ. Οι Ολλανδοί έκαναν -όπως και οι αρχαίοι Έλληνες- τέχνη ανεπηρέαστη από την Εκκλησία η οποία έκανε τα πάντα για να πάρει έργα που προσηλυτίζουν. Και οι δύο λαοί έκαναν έργα που σε κάνουν να ανατριχιάζεις. Έργα που ήταν τόσο τέλεια και όμορφα, υπερρεαλιστικά χωρίς να είναι κιτς. Αρκεί μία επίσκεψη στο Βρετανικό, Αρχαιολογικό (Μουσείο) ή στο Rijksmuseum (Κρατικό Μουσείο της Ολλανδίας) του Άμστερνταμ για να τα δει κανείς όλα αυτά. Οι γέφυρες, λοιπόν, υπάρχουν. Απλά θέλουν μετακίνηση θεμελίων και καθάρισμα.  

Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στους Έλληνες και τους Ολλανδούς καλλιτέχνες;

Όπως είπα παραπάνω και οι δύο λαοί «το έχουμε» με την τέχνη. Εμείς είμαστε πιο ρομαντικοί, μυθοπλαστικοί και ευαίσθητοι, αυτοί είναι πιο ρεαλιστές, ωμοί και δυναμικοί. Και οι δύο λαοί, όμως, κουβαλάμε αιώνες παράδοσης στην τέχνη και όσο και να προσπαθούμε να το αποβάλουμε -κάνοντας έργα μόνο για να σοκάρουν- η αγάπη για το ωραίο είναι πολύ έντονη και στους δύο. Όπως και η αγάπη για τη θάλασσα και τα ταξίδια, η αγάπη για την τέχνη μας χάραξε κοινή πορεία. Βέβαια, στην τοπιογραφία λόγων Βαν Γκογκ, σχολής της Χάγης και έντονου επηρεασμού από τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές έχουν περισσότερη παράδοση, αν και το κλίμα δεν τους βοηθά. Και εμείς βέβαια έχουμε σπουδαίους τοπιογράφους όπως ο Τέτσης, ο Πρέκας και πολλούς άλλους.



Πώς οι Ολλανδοί βλέπουν την ελληνική κρίση; Την αποτυπώνουν στους πίνακές τους;

Οι φιλέλληνες Ολλανδοί στενοχωριούνται -όπως όλοι οι λάτρεις της Ελλάδας- γιατί αγαπάνε την Ελλάδα. Οι φιλοχρήματοι στενοχωριούνται γιατί τους έχουν πει ότι η ελληνική κρίση επηρεάζει και την τσέπη τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι και η Ολλανδία έχει κάποια κρίση οι πιο έμπειροι βλέπουν την Ελλάδα σαν ένα σημείο που μπορεί να πλησιάσει αύριο η ολλανδική και η ευρωπαϊκή οικονομία. Οι Ολλανδοί γνωρίζουν καλύτερα από όσο νομίζουμε ότι η κρίση είναι κυρίως κρίση αξιών, λάθος νοοτροπίας και κακών χειρισμών. Μιλώντας για την Ολλανδία, το ολλανδικό λάθος πολεμάει την κρίση όχι με την τέχνη, αλλά έχοντας βάλει εργάτες να σκάβουν… Μην ξεχνάμε ότι στην Ολλανδία τα λεφτά για την τέχνη περιορίστηκαν δραματικά τα τελευταία πέντε χρόνια. Η ελληνική κρίση πιθανώς να επηρεάζει κάποιους (φιλ)Έλληνες καλλιτέχνες αλλά δε νομίζω ότι επηρεάζει τον μέσο Ολλανδό καλλιτέχνη. Πρέπει, όμως, να πω ότι στην Ολλανδία υπάρχει χορωδία για μουσική Θεοδωράκη, Ρεμπέτικες κομπανίες ακόμα και χορευτικός σύλλογος Ολλανδών τσολιάδων. Στους Ολλανδούς αρέσει η ιδέα του να έχουν μία δεύτερη χώρα και να νιώθουν ότι σχεδόν είναι πολίτες της. Άρα, ποτέ κανείς δε μπορεί να πει ότι κάποιος καλλιτέχνης δε θα ασχολείται με την κρίση της Ελλάδας. Σίγουρα, όμως, όχι σε ένα ιμπρεσιονιστικό φεστιβάλ όπως αυτό του Noordwijk που συμμετέχω τώρα.



Πώς η τέχνη βοηθά στην αντιμετώπιση της κρίσης; Η τέχνη επηρεάζεται από την κρίση;

Όταν κανείς ζωγραφίζει ξεχνάει τα πάντα και νιώθει για λίγο δημιουργός -σαν αρχαίος Έλληνας γλύπτης- άρα ευτυχισμένος. Αυτό συμβαίνει με κάθε μορφή τέχνης. Είτε είναι χορός, θέατρο, γλυπτική, τραγούδι. Ταξιδεύεις, ξυπνούν όλες σου οι αισθήσεις. Το αντίθετο με το να βλέπει κανείς κακή ελληνική τηλεόραση όπου πέρα από λίγες εξαιρέσεις, η επιθυμία είναι να εθιστείς όπως ένας ναρκομανής στην δυστυχία, το φόβο, το συνοδευτικό φαγητό και στη μιζέρια. Η τέχνη μεγαλουργεί σε περίοδο κρίσης. Μην ξεχνάμε ότι τα αριστουργήματα της αγγλικής σκηνής της δεκαετίας ’60-’70 έγιναν από ανθρώπους που έζησαν τους βομβαρδισμούς και την μιζέρια του πολέμου. Βέβαια, οι δαπάνες για την τέχνη μειώνονται σε εποχές κρίσης. Και βέβαια υπάρχει και η ιντερνετική πειρατεία που δεν βοηθάει οικονομικά του καταξιωμένους καλλιτέχνες. Ο πραγματικός καλλιτέχνης όμως είναι παντός καιρού. Και σίγουρα η τέχνη βοηθά τον μέσο άνθρωπο σε εποχές κρίσης. Και πιστεύω ότι όσο εύκολο είναι να δει κάποιος μεσήλικας ένα καλό θέατρο, άλλο τόσο εύκολο είναι να πάρει κάποια υλικά ζωγραφικής να φτιάξει μία νεκρά φύση με λίγα φρούτα και ένα μπουκάλι και να προσπαθήσει να την αποτυπώσει.



Ποιος ο ρόλος της τέχνης στην Ελλάδα που μαστίζεται από την λιτότητα;

Σίγουρα η τέχνη είναι μία μορφή αντίστασης και προσωπικής ευχαρίστησης. Αντί να γκρινιάζει κανείς ας πάει σε μία χορωδία, σε ένα μάθημα κεραμικών, χορού, ας δημιουργήσει. Τα τελευταία 30 χρόνια πολλοί από εμάς είχαμε μάθει στο «φέρε, άρπαξε» και στη δημιουργία περιουσίας με ελάχιστη προσπάθεια. Πήραμε το αυτοκίνητο από τον Γερμανό, την πονηριά από τον Αραβα, την αλαζονεία και τις «αρπαχτές» από τον Αμερικανό, την αναβλητικότητα από τον Τούρκο, την ατιμωρησία από την Ορθοδοξία. Φτιάξαμε αρνητικά συνονθυλεύματα που όταν προστεθούν «φουντάρουν» οποιαδήποτε οικονομία. Και όλα αυτά με λεφτά που ήρθαν από έξω. Φτιάξαμε έναν μέσο νεοέλληνα που ένιωθε περίεργα όταν έβλεπε κάποιον «αλητο-τουρίστα» να παίζει με την κιθάρα. Γίναμε προκάτ με χαμηλή αίσθηση δημιουργίας και αυτοπεποίθησης. Η Ελλάδα των γηπέδων, της ζήλειας, της ίντριγκας του τζόγου, της αρπαχτής, της τηλεόρασης και των σκυλάδικων. Και όχι η Ελλάδα της δημιουργίας, συνεργασίας, κοινής δράσης, του αλληλοσεβασμού, της άσκησης και του χειροκροτήματος. Δεν λέω να γίνουμε Κούβα και να αρχίσουμε να χορεύουμε στους δρόμους, αλλά σίγουρα η τέχνη μπορεί να μας αλλάξει προς το καλύτερο. Να γίνουμε πιο ευαίσθητοι, πιο λιτοί, να συνεργαζόμαστε και να μάθουμε να δεχόμαστε και το καλύτερο. Γιατί η τέχνη τελικά είναι αυτό: πώς με οικονομία αρμονικών κινήσεων και μέσων θα δημιουργήσω κάτι που θα γαργαλήσει τον άλλο και να τον κάνει να αισθανθεί. Μαθαίνει σε κάποιον την απλότητα στη ζωή. Αντίθετο τελείως με αυτό που κάναμε τα τελευταία χρόνια: πώς θα αποκτήσω πολλά άχρηστα αγαθά για να φανώ ότι είμαι κάποιος και θα την πω στον άλλο. Η τέχνη σίγουρα θα μας βοηθήσει να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι σε εποχή κρίσης. Θέλει, όμως, και μία αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς. Το ερώτημα είναι το τι κάνει κανείς όταν χάνει κάποια υλικά αγαθά: γκρινιάζει και βλέπει κακή τηλεόραση ή παίρνει μία κιθάρα, ένα ποδήλατο, ένα μολύβι και προσπαθεί να αθληθεί και να δημιουργήσει. Εξαρτάται από πολλά και κυρίως από αυτό που βλέπει από τον περίγυρό του. Για αυτό χρειάζονται δυνατοί πολιτιστικοί/ καλλιτεχνικοί σύλλογοι. Βέβαια, καταλαβαίνω ότι όταν κάποιος δεν έχει να φάει είναι δύσκολο να του προτείνεις την τέχνη για φαγητό.



Πώς θα αποτυπώνατε εσείς στον καμβά το τέλος του αδιεξόδου;

Ο καλλιτέχνης ξεκινάει από το χάος και το αδιέξοδο για να δημιουργήσει τάξη. Σίγουρα το τέλος του αδιεξόδου δε καμβά θα είχε πολλά σκούρα και λίγο φως και σκληρό και διάχυτο. Φως στο τέλος του τούνελ. Ελπίζω έπειτα από τόσα χρόνια το φως το πίνακα να μη βγει από τούνελ, αλλά από κάποιοι ελληνικό τοπίο με ανθρώπους της φύσης και να μην αργήσει.

* Κάποια από τα έργα των καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην πρωτοβουλία του κ. Βογιατζόγλου θα εκτεθούν από 25/7-13/8 στο Λαογραφικό Μουσείου της Σερίφου.