«Οδός Αστέγων» από το Θέατρο Κωφών Ελλάδας

«Η ενσωμάτωση κωφών και ακουόντων καλλιτεχνών είναι ένας από τους στόχους του Θεάτρου Κωφών, όπως και η διάδοση της νοηματικής γλώσσας. Μιας πολύ θεατρικής γλώσσας, καθώς για να μιλήσεις σ'αυτή χρησιμοποιείς όλο το σώμα.

Ο κόσμος όταν βλέπει κωφούς να συνομιλούν έχει την εντύπωση ότι χρησιμοποιούν μόνο τα χέρια. Οι περισσότερες χειρομορφές, όμως, συνοδεύονται με έκφραση προσώπου, ενώ η βάση των ποδιών δεν είναι ποτέ σταθερή. Είναι κάτι που πάλλεται» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο σκηνοθέτης Βασίλης Βηλαράς.

Η νέα παράσταση «Οδός Αστέγων» κάνει πρεμιέρα σήμερα 27/11, στο χώρο του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος (ΘΚΕ), στην πλατεία Κουμουνδούρου, ένα θέατρο που μετρά 32 χρόνια ζωής. Στεγάζεται στον πρώτο όροφο μιας πολυκατοικίας, η οποία μεταξύ άλλων στεγάζει βιομηχανίες υφασμάτων, χαρτικών, αποθήκες κινέζικων ρούχων, τον σύλλογο μεταναστών από το Μπαγκλαντές, εργαστήριο φωτογραφίας...

Η παράσταση βασίζεται στο διήγημα «Ζωή εν τάφω» του Γιάννη Ζευγώλη από το βιβλίο του «Αστεγοσκόπιο» που προέκυψε μετά από έρευνα του συγγραφέα για τους άστεγους. Στο συγκεκριμένο διήγημα μια ομάδα αστέγων αποφασίζει να εξεγερθεί, διαμαρτυρόμενη για τις μηδαμινές παροχές της κυβέρνησης. «Παίρνει την κατάσταση στα χέρια της, οργανώνοντας μια παράξενη ληστεία. Κλέβουν φέρετρα από το Α'Νεκροταφείο και μπαίνουν σ'αυτά, δημιουργώντας μια ιδιόμορφη καθιστική διαμαρτυρία στους δρόμους της Αθήνας, με απρόσμενες συνέπειες» περιγράφει ο Β. Βηλαράς.

Η απόρριψη που μπορεί να δέχονται οι άστεγοι και η απόρριψη που δέχεται η κοινότητα των κωφών δεν είναι διαφορετικές καταστάσεις, παρατηρεί ο ίδιος αφού «σταδιακά και λόγω κρίσης κόβονται τα επιδόματα, ακυρώνεται η δυνατότητα να έχουν διερμηνείς. Κι αυτό σημαίνει ότι εξαρτάται από την οικονομική δυνατότητα που έχει ο ίδιος ο κωφός για να χρησιμοποιήσει τον διερμηνέα του .Κι όταν λέμε "χρησιμοποιήσει" δεν εννοούμε να βγει να πιει καφέ. Τον χρειάζεται στο δικαστήριο, ή στο γιατρό. Πρόκειται για βασικά στοιχεία αξιοπρέπειας».

Παρά τις δυσκολίες, το γέλιο δεν λείπει από την παράσταση του ΘΚΕ. Αντιθέτως, όπως επισημαίνουν, πρόκειται για μια κωμική παράσταση που προσπαθεί να ερευνήσει την έννοια του αστείου στην νοηματική αλλά και στην ομιλουμένη γλώσσα, καθώς και να διασκεδάσει για πρώτη φορά με το διαφορετικό χιούμορ που υπάρχει μεταξύ της κουλτούρας των κωφών και της κουλτούρας των ακουόντων.

Στη σκηνή θα ανέβουν κωφοί και ακούοντες ηθοποιοί. Οπως μας πληροφορεί ο Β. Βασιλαράς «περίπου μέχρι το 2011 στη σκηνή ερμήνευαν μόνο κωφοί ηθοποιοί. Η παράσταση γινόταν στη νοηματική και εκτός σκηνής ακούοντες ηθοποιοί δάνειζαν τη φωνή τους. Πριν τριάντα δύο χρόνια, που ξεκίνησε το ΘΚΕ οι ακούοντες ηθοποιοί ήταν μέσα σε θαλάμους, πίσω από το ηλεκτρολογείο, με μικρόφωνα. Σιγά σιγά άρχισαν να πλησιάζουν τη σκηνή όλο και περισσότερο και στο "Κάρβουνο", την παράσταση που ανεβάσαμε πριν δύο χρόνια, πειραματιστήκαμε με το πώς θα λειτουργήσει μια πλατφόρμα διπλής διανομής, όπου δύο σώματα μοιράζονται ένα ρόλο. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία γιατί καταλαβαίναμε όλοι ότι ο θεατής έπαιρνε την πληροφορία για τον χαρακτήρα του ρόλου από δύο διαφορετικές πλευρές. Εβλεπες πράγματα που δεν θα φανταζόσουν ποτέ από τον κωφό λόγω της νοηματικής.Ο ακούων τα χρωμάτιζε με ήχο και η εικόνα συμπληρωνόταν με έναν πολύ όμορφο τρόπο. Ετσι θάναι και η φετινή παράσταση».

Μια οπτικοακουστική εμπειρία που ξεπερνά διαχωρισμούς και προκαταλήψεις. Πόσο διαρκούν οι πρόβες; ρωτάμε τον σκηνοθέτη, αφού όπως εξηγεί οι ακούοντες ηθοποιοί δεν γνωρίζουν απαραίτητα νοηματική σε πρώτη φάση. Στην πορεία «μαθαίνουν το κείμενο στη νοηματική οπότε μπορούν να ξέρουν κάθε ώρα και στιγμή που βρίσκεται ο κωφός συνάδελφος τους, στην παράσταση. τη συνέχεια, ο καθένας αναπτύσσει έναν κώδικα επικοινωνίας. Έχουμε πάντα τον διερμηνέα μας που είναι η Σοφία Ρομπόλη, εδώ και είκοσι χρόνια και η πρόβα γίνεται με τη βοήθειά της. Δηλαδή όχι μόνο με την βοήθειά της. Αν δεν υπήρχε η Σοφία θα αργούσαμε ακόμη περισσότερο να κάνουμε παράσταση. Και μιλάμε για πρόβες που κρατούν μέχρι και εννιά μήνες, γεγονός βέβαια που λειτουργεί τελικά υπέρ της ομάδας» απαντά ο Β. Βηλαράς, συνεργάτης του Θεάτρου Κωφών Ελλάδος τα τελευταία πέντε χρόνια.

Ωστόσο ο λόγος της μακράς διάρκειας των προβών είναι «στην προσπάθειά μας να καλύψουμε κενά που έχει αφήσει η αρκετά δυσλειτουργική εκπαίδευση των ειδικών σχολείων» τονίζει ο σκηνοθέτης. « Γιατί τα ειδικά σχολεία πέρα από τις ελλιπείς γνώσεις που προσφέρουν σε θέματα κοινωνικού, ιστορικού ή πολιτικού χαρακτήρα - τα οποία είναι τα κυρίως ζητήματα με τα οποία ασχολούμαστε - είναι ένα σύστημα που χαϊδεύει τα παιδιά, προκειμένου νάναι ευγενικό μαζί τους. Δεν τα ενδυναμώνουν για να αντιμετωπίσουν τον έξω κόσμο. Έρχονται μετά στο θέατρο, όσα παιδιά αποφασίσουν να ασχοληθούν με το θέατρο και τους αποκαλύπτεται τι μπορεί κάποιος να ζητήσει από αυτούς. Μιλάμε για έννοιες, για ανάλυση κειμένου, για παραστατικές τέχνες. Εχοντας συνηθίσει να μην περιμένει κανείς από αυτά να κατορθώσουν κάτι σπουδαίο είναι πολλά τα παιδιά που αρνούνται να μπουν στη διαδικασία να αποδείξουν την αξία τους. Είναι και πολλά όμως τα παιδιά που πεισμώνουν και συνεχίζουν σ'αυτό τον απαιτητικό χώρο. Όπως ο Απόστολος Γιαννόπουλος, που κάνει θέατρο τριάντα χρόνια. Ενα πνεύμα πολύ οξύ. Δεν είναι ο κανόνας. Δίνει ελπίδα όμως για τη συνέχεια».

Πόσο δύσκολο μπορεί νάναι για ένα ειδικό θέατρο να επιβιώσει μέσα στα χρόνια της κρίσης; «Κατά έναν περίεργο τρόπο όταν η κοινωνία περνάει κρίση οι άνθρωποι στρέφονται προς το θέατρο» σχολιάζει ο σκηνοθέτης, ομολογώντας ότι στο θέατρό τους συχνά αναγκάζονται να διώξουν κόσμο, λόγω της ιδιάιτερα μικρής αίθουσας που διαθέτουν .Έχουν πάψει να επιχορηγούνται από τις αρχές του '90 , εποχή που το κράτος «κάτι μας είχε δώσει» τονίζει ο Β. Βηλαράς. «Οι υποσχέσεις για ισόβια επιχορήγηση του θεάτρου δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ» υποστηρίζει.

Διατηρούν έναν ενοικιαζόμενο χώρο στην Κουμουνδούρου, «ευτυχώς ο ιδιοκτήτης του χώρου δείχνει φοβερή υπομονή μαζί μας» προσθέτει ο σκηνοθέτης υπογραμμίζοντας την ανάγκη για έναν χώρο ιδιόκτητο που θα στεγάζει τις παραστάσεις τους.«Είναι ένα θέατρο και κοινωνικού χαρακτήρα και προσφέρει πολλά στην κοινότητα των κωφών. Εχουν γίνει κάποιες προσπάθειες και από το Δήμο Αθηναίων, αλλά η γραφειοκρατία δεν τους αφήνει να προχωρήσουν. Και το Ίδρυμα Κωφών που έχει δηλώσει διάθεση να βοηθήσει και να μας παραχωρήσει ένα χώρο, αυτή τη στιγμή είναι ακέφαλο από διοικητικό συμβούλιο οπότε, απλά αναμένουμε...».

Το Θέατρο Κωφών Ελλάδος ιδρύθηκε το 1983, με πρωτοβουλία του Στρατή και της Νέλλης Καρρά. Προσπαθώντας να προσφέρει ίση προσβασιμότητα σε όλες τις αναπηρίες, ο χώρος είναι κατάλληλος για αναπηρικά αμαξίδια, το κείμενο της παράστασης και του προγράμματος διατίθεται σε γραφή braille, ενώ άτομα με προβλήματα ακοής που δεν είναι χρήστες της ελληνικής νοηματικής γλώσσας μέσω της παρουσίας των ακουόντων ηθοποιών επί σκηνής και μέσω της χειλανάγνωσης, μπορούν να παρακολουθήσουν το κείμενο από κοντινές στη σκηνή θέσεις και αφού τους έχει δοθεί προηγουμένως το κείμενο της παράστασης.

Το ΘΚΕ έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ενώ παραστάσεις του έχουν ταξιδέψει σε φεστιβάλ όπως το Very Special Arts στην Αμερική, και σε αντίστοιχα φεστιβάλ στη Σουηδία, στην Ισπανία, στη Δανία και στη Γαλλία, αλλά και στο Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ συμμετείχε στην πρώτη συναυλία για κωφούς στην Ελλάδα που διοργάνωσε η Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, συνοδεύοντας επί σκηνής τον Κωνσταντίνο Βήτα.

Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ