«Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία» από τον Γιάννη Βαρουφάκη

Τι είναι οι αγορές και τι η οικονομία; Τι είναι το χρέος και τι είναι το χρήμα; Γιατί υπάρχει ανισότητα στον κόσμο; Πως γεννήθηκαν οι κοινωνίες της αγοράς; Πως έρχεται το κραχ; Ποια είναι η σχέση του κράτους με τους τραπεζίτες; Ποιο είναι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα εργασίας και χρήματος; Σε αυτά και άλλα ερωτήματα, που κάθε άλλο παρά… κοριτσίστικα είναι, απαντάει ο Γιάννης Βαρουφάκης στο βιβλίο του με τίτλο «Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη. Ο καθηγητής οικονομολόγος,, μέσα στις 207 σελίδες του πονήματός του επιχειρεί να εξηγήσει με απλά λόγια δύσκολες έννοιες σε νέους ανθρώπους.

Με αφηγηματικό ύφος αναλύει τις ορολογίες, τους θεσμούς, τις καταστάσεις, τις σχέσεις, τις αντιλήψεις βάσει των ερωτήσεων που –υποτίθεται του θέτει η κόρη του. Το περιεχόμενο δεν περιορίζεται στην ελληνική μόνο πραγματικότητα των μνημονίων, αλλά επεκτείνεται στα μεγάλα ζητήματα της κοινωνικής οικονομίας που αγγίζουν όλους τους ανθρώπους. Και ιδού τι απαντάει στην κόρη του για το είναι οι περίφημες αγορές:

«Στην κοινωνία όπου μεγαλώνεις κυριαρχεί η λανθασμένη άποψη ότι οικονομία ίσον αγορές. Οι αγορές είναι η σφαίρα της ανταλλαγής. Στο σουπερμάρκετ γεμίζουμε το καρότσι μας με πράγματα και τα «ανταλλάσσουμε» με χρήμα το οποίο μετά ανταλλάσσεται με άλλα πράγματα που θέλει αυτός που το εισπράττει (ο ιδιοκτήτης του σουπερμάρκετ, ο εργαζόμενος στο σουπερμάρκετ, ο οποίος πληρώνεται από τα χρήματα που πληρώνουμε στο ταμείο κτλ.). Αν δεν υπήρχε το χρήμα, θα δίναμε στον πωλητή άλλα αγαθά, που εκείνος θα ήθελε. Να λοιπόν γιατί σου λέω ότι η αγορά είναι το μέρος όπου γίνονται ανταλλαγές. Αυτό το μέρος μάλιστα, στις μέρες μας, μπορεί να είναι και ψηφιακό – όπως π.χ. όταν με βάζεις να σου αγοράζω apps από το iTunes ή βιβλία από την Amazon.

Και συνεχίζει παραστατικά: «Στα λέω αυτά γιατί αγορές είχαμε κι όταν ζούσαμε πάνω στα δέντρα, προτού ανακαλύψουμε τις αγροτικές καλλιέργειες. Όταν ένας πρόγονός μας πρόσφερε μια μπανάνα ζητώντας από τον άλλο ένα μήλο, είχαμε μια μορφή ανταλλαγής, μια υποτυπώδη αγορά όπου η τιμή του ενός μήλου ήταν μια μπανάνα και τανάπαλιν. Όμως αυτό δεν ήταν μια πραγματική οικονομία. Για να δημιουργηθεί μια πραγματική οικονομία, χρειαζόταν κάτι παραπάνω: χρειαζόταν να αρχίσουμε να παράγουμε, αντί απλώς να κυνηγάμε ζώα, να ψαρεύουμε ψάρια ή να μαζεύουμε μπανάνες».

Ο συγγραφέας στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στο μπλε χάπι της ταινίας The Matrix με το οποίο αυτός που θα το πάρει πιστεύει ό,τι θέλει να πιστέψει. Και διερωτάται: «Πως κατάφεραν οι κρατούντες να διατηρούν την εξουσία τους και ανενόχλητοι να διανέμουν το πλεόνασμα με τρόπο που συμφέρει στους ίδιους; Απάντηση: Μέσα από την καλλιέργεια μιας νομιμοποιητικής ιδεολογίας που έπειθε την πλειοψηφία πως οι κρατούντες ήταν δικαιωματικά κρατούντες. Όπως ακριβώς η εικονική πραγματικότητα του Matrix, μια φυλακή του νου, στόχος της οποίας είναι να κρύβει μονίμως την πικρή αλήθεια. Ποια αλήθεια; Ότι οι άνθρωποι έχουμε καταντήσει δούλοι των μηχανών που εφηύραμε για να μας υπηρετούν. Ότι οι αγορές αντί να υπηρετούν τους ανθρώπους υπηρετούν οι άνθρωποι τις αγορές».

Στο τέλος ο οικονομολόγος ,ο οποίος σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Τέξας ,προτείνει στην κόρη του το «χάπι της κριτικής σκέψης που σε κάνει να μην αποδεχθείς ποτέ κάτι επειδή το είπαν οι ισχυροί»…

Προφανώς, το «χάπι» αυτό ενδείκνυται και για τα δικά του θέσφατα…