Ο Πέτρος Μάρκαρης δεν έχει κλείσει τους λογαριασμούς του με την κρίση. Μετά την αστυνομική τριλογία του για όσα βιώνουμε καθημερινά τα τελευταία χρόνια (Ληξιπρόθεσμα δάνεια, 2010, Περαίωση, 2011, Ψωμί, παιδεία, ελευθερία, 2012), έρχεται να βάλει την τελική πινελιά στα φαινόμενα της κρίσης (όντως τελική;) με ένα ακόμα αστυνομικό μυθιστόρημα, που εισάγει στο παιχνίδι δύο εκρηκτικά μεγέθη: την κοινωνική θέση των μεταναστών και την πολιτική δράση της Χρυσής Αυγής. Κι αν με τη μετανάστευση ο Μάρκαρης είχε συχνά την ευκαιρία να ασχοληθεί στα προηγούμενα βιβλία του, η Χρυσή Αυγή αποτελεί ένα εντελώς καινούριο στοιχείο για τη μυθοπλασία του.
Θύμα της Χρυσής Αυγής στο τέταρτο μυθιστόρημα του Μάρκαρη για την κρίση (Τίτλοι τέλους. Ο επίλογος, εκδόσεις Γαβριηλίδης) θα πέσει η κόρη του αστυνόμου Χαρίτου, επειδή έχει αναλάβει τη νομική υπεράσπιση δύο Αφρικανών. Ο Χαρίτος θα διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τον βαθμό διείσδυσης της Χρυσής Αυγής στους μηχανισμούς της αστυνομίας ενώ παράλληλα θα γίνει μάρτυρας της διαφθοράς και της εγκληματικότητας που πλήττουν εκ των ένδον τις κοινότητες των μεταναστών. Οι μετανάστες, όμως, από την άλλη μεριά, ιδίως εκείνοι που βρίσκονται πολλά χρόνια στην Ελλάδα κι έχουν ζήσει στο πετσί τους την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό, θα μετατραπούν στο βιβλίο του Μάρκαρη σε φωνή κατά της αδικίας. Και η φωνή τους θα υψωθεί ενάντια όχι μόνο στην αδικία την οποία έχουν υποστεί και εξακολουθούν να υφίστανται οι ίδιοι, αλλά και στην αδικία που επιφυλάσσει το κράτος απέναντι σε όλους τους πολίτες του.
Τέτοιες αδικίες, συνδεδεμένες με τη διαβρωμένη κρατική μηχανή, θα διαπράξουν χωρίς τον παραμικρό δισταγμό τα θύματα των δολοφονιών στους Τίτλους τέλους: αρπάζοντας μίζες από καθ΄όλα σοβαρούς επενδυτές για να τους γλιτώσουν από τη γραφειοκρατία της δημόσιας διοίκησης, αλλάζοντας τους εκπαιδευτικούς νόμους για να διευκολύνουν τον πολλαπλασιασμό των ιδιωτικών φροντιστηρίων ή, για να περάσουμε και στην αυθαιρεσία των ιδιωτών, αφήνοντας απλήρωτους επί ανυπολόγιστο χρονικό διάστημα εργαζομένους οι οποίοι δεν έχουν πού την κεφαλήν κλίναι. Το συμπέρασμα είναι πικρό. Αν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, τα μέλη των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων έδωσαν τη ζωή τους για ιδέες (έστω στρεβλά προβεβλημένες και παντελώς αδιέξοδες ιδέες), οι επίγονοί τους (θα το αποδείξει η ταυτότητα όλων των θυμάτων) θα γκρεμίσουν τα τείχη των ιδεολογικών διαφορών και θα συνενωθούν υπό το σκήπτρο του εύκολου χρήματος και της κατάργησης της οποιασδήποτε (ακόμα και της στοιχειώδους) ηθικής.
Οι χαρακτήρες που ξέρουμε από τα προηγούμενα μυθιστορήματα του Μάρκαρη (στην πραγματικότητα η οικογένεια του Χαρίτου: η γυναίκα του Ανδριανή, η κόρη του Κατερίνα, ο γαμπρός του Φάνης και ο παλαιός εξόριστος και φίλος του Ζήσης) θα κάνουν για άλλη μια φορά την εμφάνισή τους και θα ποικίλουν το μυστήριο που ξετυλίγεται στους Τίτλους τέλους με τη ζωντάνια, την αμεσότητα και την ανθρωπιά τους. Όσο για τον ίδιο τον αστυνόμο Χαρίτο, θα εντοπίσει, όπως πάντοτε, τους δολοφόνους, συνταιριάζοντας τα πιο απίθανα πρόσωπα και δοκιμάζοντας μια σειρά από κάθε άλλο παρά αυτονόητους λογικούς συνδυασμούς.
Παρόλα αυτά, ο Μάρκαρης θα κρατήσει ανοιχτό το τέλος του βιβλίου του. Οι τέσσερις δολοφονίες που θα ακολουθήσουν την αυτοκτονία του ελληνογερμανού επιχειρηματία Αντρέα Μακρίδη θα μείνουν στην πραγματικότητα ανεξιχνίαστες μια και ο Χαρίτος δεν θα καταφέρει να ανακαλύψει τα τεκμήρια τα οποία θα στηρίξουν την αποκάλυψη των δραστών. Να σκεφτεί κανείς πως με μια τέτοια λύση ο συγγραφέας θέλει να μας κλείσει το μάτι ως προς την ηθική υπεροχή των κινήτρων των δολοφόνων; Είναι ίσως ακριβέστερο να υποθέσουμε πως η αδυναμία σύλληψης των ενόχων αποτελεί τη χειρότερη τιμωρία που μπορεί να μηχανευτεί η κρίση για μια κοινωνία η οποία οδηγήθηκε στη χρεοκοπία επειδή συνέβαλε όσο και το κράτος της στην απορύθμιση οποιουδήποτε (πολιτικού, θεσμικού ή ηθικού) κανόνα.
Πηγή: Αθηναϊκό Πρακτορείο
