Συνέντευξη - Λίνα Μενδώνη: «Πρώτη φορά είμαστε αισιόδοξοι για τα Γλυπτά του Παρθενώνα»

Υπάρχουν εξελίξεις σχετικά με τα «αλύτρωτα» Γλυπτά του Παρθενώνα; Γιατί συνεχίζεται η διαμάχη για τον ανελκυστήρα και τον τσιμεντένιο διάδρομο στην Ακρόπολη; Το «τσαρούχι» που σχημάτισε η Adidas με το drone-show πέταξε ή όχι πάνω από τον Ιερό Βράχο; Ποια ήταν η συνέχεια της viral έκρηξης στον αρχαιολογικό χώρο του Αργους; Και σε ό,τι αφορά την πολιτική της σταδιοδρομία, θα μπορούσε να αναλάβει κάποιο άλλο χαρτοφυλάκιο; Η Λίνα Μενδώνη, το μόνο αμετακίνητο μέλος της κυβέρνησης Ν.Δ. από το 2019 μέχρι σήμερα, αντιμετωπίζει κατά μέτωπο όλα τα ερωτήματα - μη εξαιρουμένων των πιο άβολων για την υπουργό Πολιτισμού.

- Η τύχη των Γλυπτών του Παρθενώνα βρίσκεται σχεδόν ανελλιπώς στη διεθνή επικαιρότητα. Πριν από λίγες ημέρες οι «Times» του Λονδίνου δημοσίευσαν και πάλι ένα εκτενές σχετικό άρθρο. Επαναλαμβάνοντας, φυσικά, ότι «οι Ελληνες ζητούν επιστροφή, το Βρετανικό Μουσείο συζητά για δανεισμό κ.λπ.». Στην πράξη, υπάρχει κάτι νεότερο;

Οπως αντιλαμβάνεστε, ούτε η στρατηγική, ούτε οι λεπτομέρειες αποκαλύπτονται όταν οι συζητήσεις γι’ αυτό το εθνικό μας ζήτημα τελούν εν εξελίξει. Σαφώς, όμως, μπορώ να σας πω ότι η ελληνική πλευρά συζητά με το Βρετανικό Μουσείο, όπως συζητά και με την κυβέρνηση της Βρετανίας, πράγμα ιδιαίτερα θετικό. Σας θυμίζω ότι αυτό δεν ίσχυε στο παρελθόν.

- Υπάρχει μήπως κάποια τροποποίηση στην πάγια θέση της Ελλάδας ότι δεν συζητά για δανεισμό αλλά για οριστική επιστροφή των Γλυπτών;

Απολύτως καμία. Τηρούμε απαρέγκλιτα τις κόκκινες γραμμές μας. Ωστόσο, είμαστε αισιόδοξοι. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην αλλαγή προσώπων -διοίκηση Βρετανικού Μουσείου, βρετανική κυβέρνηση-, αλλά στη στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης και του ειδικού ενδιαφέροντος του πρωθυπουργού. Επισημαίνω ότι η Ελλάδα, με τους πολυάριθμους και αλλεπάλληλους επαναπατρισμούς σημαντικών αρχαιοτήτων, διατηρεί το θέμα στη διεθνή επικαιρότητα ανάκτησης πολιτιστικών αγαθών. Στο υπουργείο Πολιτισμού εργαζόμαστε συστηματικά με πολλές και μεγάλες επιτυχίες, έχοντας επιτύχει από το 2019 την επιστροφή εκατοντάδων αντικειμένων. Φυσικά, κάθε επαναπατρισμός συνιστά ξεχωριστή περίπτωση. Ωστόσο, εμμέσως συνδέεται με την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, διατηρώντας τη συζήτηση ανοιχτή στην κοινωνία και την κοινή γνώμη. Η μεγάλη μεταστροφή στην ηθική των μουσείων, που τείνει να γίνει απολύτως κυρίαρχη, δηλαδή το να μην υπάρχουν κλεμμένα εκθέματα στα μουσεία, μας βοηθά τα μέγιστα σε διεθνές επίπεδο.

 - Το ότι εσείς είστε αρχαιολόγος διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη στρατηγική των επαναπατρισμών ή είναι, όπως λέτε, μια γενική πολιτική της κυβέρνησης;

Το να χειρίζεται μια αρχαιολόγος τα πολιτικά θέματα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού ασφαλώς και βοηθά πολύ. Μιλώντας προσωπικά, μπορώ να κατανοήσω καλύτερα από κάποιον που δεν διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις, ακόμα και τις πολύ ευαίσθητες, επιμέρους, πτυχές και τις άπειρες λεπτομέρειες τεχνικής φύσεως των αναγκών της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Οπως επίσης καταλαβαίνω καλύτερα τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που εργάζονται στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, αλλά και τις ιδιαίτερες ανάγκες των μνημείων. Αυτό είναι το επιστημονικό και επαγγελματικό αντικείμενό μου. Αυτό σπούδασα και με αυτό ασχολήθηκα επί δεκαετίες.

 - Το ότι είστε αρχαιολόγος με μακρά προϋπηρεσία σε πολιτικές θέσεις στο υπουργείο Πολιτισμού είναι και το στοιχείο που σας διαφοροποιεί από κάθε άλλο προηγούμενο υπουργό. Το στοιχείο αυτό, όμως, ενώ είναι πλεονέκτημα για το τρέχον αξίωμά σας, μήπως ταυτόχρονα περιορίζει τις πιθανότητες να αξιοποιηθείτε σε κάποιο άλλο υπουργείο, αν και εφόσον προκύψει ένα τέτοιο σενάριο;

 Το αν θα μπορούσα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου με κάποια διαφορετική ιδιότητα αφορά τον πρωθυπουργό, ο οποίος κρίνει πού μπορεί να αξιοποιηθεί ο κάθε συνεργάτης του. Τα πράγματα δεν είναι μονοσήμαντα για όποιον βρίσκεται στον δημόσιο χώρο αποτελώντας στέλεχος κυβέρνησης. Στη δική μου περίπτωση, επέλεξα να υπηρετήσω τον πολιτισμό από πολύ νεαρή ηλικία και γι' αυτό ακολούθησα την επιστήμη της Αρχαιολογίας. Το υπουργείο Πολιτισμού το αγαπώ και το ξέρω. Ομως, για μένα ανέκαθεν ο γνώμονας ήταν να κάνω σωστά αυτό που έχω αναλάβει με την εντολή του πρωθυπουργού. Αυτό καθόριζε και καθορίζει τη δουλειά μου. Πρέπει να υπογραμμίσω ότι τα ζητήματα του ΥΠΠΟ έχουν πάντα διφυή υπόσταση. Λέμε ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία πρέπει να κάνει την επιστημονική δουλειά της και συγχρόνως να εξυπηρετεί τον πολίτη. Αντιστοίχως, ο πολιτικός προϊστάμενος δεν αρκεί μόνο να κατανοεί. Πρέπει να ακολουθεί και να εφαρμόζει την πολιτική της κυβέρνησης, να δρα και ως πολιτικός, όχι μόνο ως τεχνοκράτης, για να το πω απλά. 

- Οι κυβερνήσεις αλλάζουν, αλλά η Μενδώνη μένει. Μάλλον οι συνθέσεις των κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας αλλάζουν, εσείς όμως είστε η μόνη που έχετε μείνει σταθερή στη θέση σας από το 2019 μέχρι σήμερα. Επειτα από έξι χρόνια ως υπουργός και δεδομένου ότι συχνά γίνεστε στόχος επιθέσεων από διαφορετικές αντιπολιτευτικές γωνίες, νιώθετε ότι τώρα γνωρίζετε καλύτερα πώς παίζεται το πολιτικό παιχνίδι;

 Δεν πιστεύω ότι εγώ ειδικά γίνομαι στόχος επιθέσεων συγκριτικά με άλλα μέλη της κυβέρνησης. Αυτό που θεωρώ προβληματικό είναι ότι δεν έχουμε ικανή αντιπολίτευση. Οποτε καλούμαι να απαντήσω -γραπτά ή στη Βουλή- οι ερωτήσεις, κατά το πλείστον, είναι εκτός θέματος. Γίνονται προσχηματικά, για να γίνουν. Ασφαλώς, η οποιαδήποτε κριτική είναι απολύτως αποδεκτή καθώς συμβάλλει στη βελτίωσή μας, αλλά να βασίζεται σε δεδομένα. Αυτός είναι ο ρόλος της σωστής αντιπολίτευσης.

- Ωστόσο, από το παπούτσι της Adidas πάνω από τον Παρθενώνα, τους ανελκυστήρες και το τσιμέντο στην Ακρόπολη έως τους μουτζουρωμένους τοίχους στον αρχαιολογικό χώρο της Αργολίδας βρίσκεστε σχεδόν διαρκώς στο στόχαστρο των επικρίσεων. Το θεωρείτε τυχαίο;

 Μια στιγμή! Καθεμία από τις περιπτώσεις που αναφέρετε είναι απολύτως διαφορετική. Να εξηγήσω τι ισχύει για την καθεμία. Για το σόου με τα drones το θέμα έχει κλείσει. Το «παπούτσι» δεν βρέθηκε ποτέ πάνω από τον Παρθενώνα. Ηταν η γωνία λήψης των φωτογραφιών που έδωσε την εντύπωση ότι τα drones βρίσκονταν στον Ιερό Βράχο. Το πρόβλημα δεν ήταν με την εταιρεία. Το Ζάππειο είναι νεότερο μνημείο που χρήζει ιδιαίτερου σεβασμού. Οι υπεύθυνοί του έδωσαν άδεια χωρίς να ενημερώσουν το ΥΠΠΟ για την επίδειξη.

 - Αφορμής δοθείσης, δεν τίθεται ένα ζήτημα σε σχέση με τη σύγχρονη τεχνολογία γενικότερα; Δηλαδή, τι θα μπορούσε να κάνει το ΥΠΠΟ εάν, π.χ., ο Γιώργος Λάνθιμος, στον οποίο αρνηθήκατε την παραχώρηση της Ακρόπολης για τα γυρίσματα της νέας ταινίας του, αποφασίσει να ενθέσει πλάνα από τον Παρθενώνα με Τεχνητή Νοημοσύνη;

 Δεν πρέπει να είμαστε φοβικοί απέναντι στη νέα τεχνολογία. Χάρη σε αυτή κάνουμε καινούρια, δημιουργικά και συναρπαστικά βήματα. H τελευταία συνεργασία του ΥΠΠΟ με την Google απέδωσε την ψηφιακή προβολή της μοντέρνας και σύγχρονης ελληνικής τέχνης μέσω της δράσης «Greek Art Now». Το ΥΠΠΟ συνεργάζεται με ειδικούς επιστήμονες για την κατάρτιση μιας στρατηγικής ώστε όχι μόνο να προφυλάσσονται ολοκληρωμένα και με σύγχρονες μεθόδους οι πολιτιστικοί θησαυροί της χώρας μας, αλλά και να προβάλλονται παγκόσμια με τον πλέον προσήκοντα τρόπο.

- Οξύτατη κριτική έχετε δεχθεί επίσης για ορισμένες επεμβάσεις στην Ακρόπολη, συγκεκριμένα για τον -ή τους- ανελκυστήρα και τη δημιουργία διαδρόμου. Τι ακριβώς ισχύει κατά τη δική σας άποψη;

Η δική μου άποψη είναι η άποψη της UNESCO. Βρήκε τις διαμορφώσεις πρόσβασης και το σύνολο των έργων προσβασιμότητας στο μνημείο όχι μόνο σύννομα με τις πλέον αυστηρές προδιαγραφές της, αλλά και υποδειγματικά. Θα έπρεπε όλοι αυτοί που μας κατέκριναν με συκοφαντίες ότι τσιμεντώσαμε την Ακρόπολη να είχαν ανέβει μαζί μου στον Ιερό Βράχο όταν υποδεχθήκαμε ομάδα παιδιών με κινητικά προβλήματα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Κάθε φορά που ανακαλώ την εικόνα συγκινούμαι. Επρεπε να βλέπατε τον ενθουσιασμό αυτών των παιδιών με τα προσθετικά μέλη: το πώς χοροπηδούσαν, άλλα στριφογύριζαν με τα αναπηρικά τους αμαξίδια, οι γονείς τους να κλαίνε από χαρά... Γιατί; Επειδή, όπως μου έλεγαν, δεν πίστευαν ποτέ ότι θα κατόρθωναν να ανέβουν τα παιδιά τους στην Ακρόπολη των Αθηνών. Ηταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Ο ανελκυστήρας πρέπει να ενισχυθεί με δεύτερο θάλαμο, έργο το οποίο ήδη μελετάμε.

 - Τι ακριβώς συνέβη στην Αρχαία Αγορά του Αργους; Ορισμένοι σταθεροί «haters» σας κατηγορούν ότι η έκρηξή σας για την άθλια κατάσταση ενός συγκεκριμένου κτιρίου ήταν ένα επικοινωνιακό σόου, ενώ υποτίθεται πως εκεί σπαταλώνται κονδύλια κ.λπ.

Είναι ντροπή να λέγονται αυτά. Ιδιαίτερα από αρχαιολόγους, μόνιμους υπάλληλους του ΥΠΠΟ, με άμεση πρόσβαση στα πραγματικά δεδομένα, δημιουργώντας παραπλανητικές εντυπώσεις και ερεθίζοντας την κοινή γνώμη με τερατολογίες και συκοφαντίες. Θα σας πω, εν τάχει, ότι όταν επισκέφθηκα, στο πλαίσιο αυτοψίας, την Αρχαία Αγορά του Αργους, η υπεύθυνη δικαιολογήθηκε ότι χρειάζονταν 45.000 ευρώ για την αποκατάσταση του κτιρίου που βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Ζήτησα να αποσταλεί σχετικό αίτημα στο ΥΠΠΟ. Οντως απεστάλη προϋπολογισμός δαπανών για το συγκεκριμένο κτίριο των 46 τετ. μ., ύψους 129.200 ευρώ, από τααρχικά 45.000 ευρώ που δημόσια αιτήθηκαν. Και όχι για την πλήρη αποκατάσταση, αλλά για την πρώτη φάση μελετών και σωστικών εργασιών. Εμείς φροντίσαμε να καθαριστεί και να βαφεί εξωτερικά το κτίριο ώστε να μην αποτελεί όνειδος για την περιοχή. Οι εργασίες αυτές έγιναν εντελώς δωρεάν και απαντάμε ότι, αντί να δώσουμε 129.200 ευρώ για ανακαίνιση, θα το κατεδαφίσουμε για να αναδείξουμε τις αρχαιότητες που βρίσκονται κάτω από το κτίριο.

- Εν είδει ενός τηλεγραφικού απολογισμού της μέχρι στιγμής θητείας σας ως υπουργού Πολιτισμού, για ποιο έργο σας είστε υπερήφανη;

Με μία φράση είμαι υπερήφανη διότι αλλάζουμε τον πολιτιστικό χάρτη της Ελλάδας. Εννοώ όλης της Ελλάδας, από τη Χάλκη έως τη Δοξιπάρα Ζώνη στον Εβρο, πολύ κοντά στο τριεθνές. Σκεφτείτε, αυτή τη στιγμή το υπουργείο Πολιτισμού εκτελεί περισσότερα από 850 έργα σε όλη την επικράτεια συνολικού προϋπολογισμού 1,3 δισ. ευρώ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα επενδύσεων που υλοποιήθηκε ποτέ στη χώρα. Από υποδομές στους αρχαιολογικούς χώρους έως τη σύγχρονη τέχνη! Είμαι υπερήφανη επίσης για το Τατόι, καθώς δημιουργούμε έναν εντελώς νέο πολιτιστικό πόλο στην Αττική. Θα το διαπιστώσει κάθε συμπολίτης μας μόλις παραδώσουμε τις μουσειακές υποδομές τον επόμενο χρόνο. Εξίσου υπερήφανη είμαι για το εκπληκτικό μουσείο, το πρώτο στην πατρίδα μας, για τις ενάλιες αρχαιότητες που δημιουργείται στον Πειραιά και θα συνδεθεί απευθείας με τον τουρισμό και την κρουαζιέρα. Και αν θέλετε να περάσουμε σε νεότερη περίοδο, αναστηλώνουμε την «οικία Κοκοβίκου» στην Πλάκα, όπου γυρίστηκε η θρυλική ταινία «Η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα», για να μετατραπεί σε κέντρο διαρκούς προβολής του ελληνικού κινηματογράφου. Δεν θα τελειώσουμε αν αρχίσω να απαριθμώ τα έργα που, όπως σας είπα, αλλάζουν τον πολιτιστικό χάρτη της χώρας. Με τόλμη, με σύγχρονη αντίληψη, αλλά και με την ουσία της ελληνικότητας, προβάλλουμε την αδιάσπαστη και μακραίωνη πορεία της τέχνης και του πνεύματος από τα βάθη της Προϊστορίας έως τις μέρες μας. Γιατί, όπως πάντα λέω, ο ελληνικός πολιτισμός είναι ένας. Και πραγματικά μοναδικός.

- Στη συναυλία του ΛΕΞ θα πάτε;

Δεν θα μπορέσω. Οχι επειδή δεν μου αρέσει ο ΛΕΞ, κάθε άλλο, αλλά τη θερινή περίοδο κάνω όλες τις αυτοψίες στα μεγάλα εργοτάξια του ΥΠΠΟ σε όλη τη χώρα και αυτές στριμώχνονται αναγκαστικά στα Σαββατοκύριακα λόγω του καθημερινού φόρτου. Ωστόσο, εύχομαι σε όλους που θα πάνε στα δύο live στο ΟΑΚΑ να απολαύσουν όσο γίνεται περισσότερο αυτή την εμπειρία.

Φωτογραφίες: William Faithfull