Στα χαρακώματα λίγο έξω από το Μοναστήρι

Ο Θεσσαλονικιός σκηνοθέτης Τάσος Ψαρράς υπογράφει την τηλεοπτική σειρά «Η ζωή εν τάφω» (μια παραγωγή 16 επεισοδίων) που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στράτη Μυριβήλη και η οποία έχει πρεμιέρα στην ΕΡΤ 1, την Πέμπτη 31 Ιανουαρίου στις 22.00 το βράδυ. Ο 71 ετών Ψαράς – ένας από τους εκπροσώπους του λεγόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου στα τέλη της δεκαετίας του ΄60 – αρχές της δεκαετία του ΄70, με πιο χαρακτηριστική την παρουσία της βραβευμένης στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ταινίας του «Δι΄ ασήμαντον αφορμήν» το 1974 – έχει αφήσει ισχυρό αποτύπωμα και στα τηλεοπτικά πράγματα της χώρας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80.

Πιο συγκεκριμένα, το 1980 στο κανάλι της ΥΕΝΕΔ ( ένα από τα δύο κρατικά κανάλια την διοίκηση του οποίου είχε το υπουργείο Εθνικής Άμυνας) παίζεται η σειρά «Πορεία 090» -όπου παρουσίαζε τη ζωή των ναυτικών σε ένα πλοίο- για την οποία γράφει μουσική ο Θάνος Μικρούτσικος. Από εκεί, λοιπόν, προέκυψε ο εμβληματικός δίσκος «O Σταυρός του Νότου».

Ο Ψαράς – σε δικό του σενάριο και σκηνοθεσία- μας έδωσε το 2009 την τηλεοπτική σειρά «Καρυωτάκης» (μια παραγωγή 20 επεισοδίων) που παίχθηκε στην κρατική τηλεόραση, στο κανάλι ΕΤ1.

Πάντως, για όλους όσοι έχουν λογοτεχνικό και ιστορικό ενδιαφέρον για την πρώτη ύλη, τη βάση πάνω στην οποία «χτίσθηκε» η σειρά του Ψαρά ας αναζητήσουν το ίδιο το βιβλίο του Στράτη Μυριβήλη. Μάλιστα, από την Εστία μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο κυκλοφόρησε η 5η κατά σειρά μονοτονική έκδοση του μυθιστορήματος. Πιο συγκεκριμένα, όπως σημειώνεται «η παρούσα έκδοση αποτελεί πιστή αναπαραγωγή σε μονοτονικό της έκδοσης Στράτης Μυριβήλης Η ζωή εν τάφω, Βιβλιοπωλείον της “Εστίας”, 41η έκδοση, Αθήνα 2010». Η έκδοση περιλαμβάνει στο επίμετρο της αποσπάσματα από παλαιότερα κείμενα των Απόστολου Σαχίνη και Πήτερ Μπην.

«Η ζωή εν τάφω» είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο λογοτέχνης Στράτης Μυριβήλης, και ένα από τα πιο δημοφιλή και εμβληματικά μυθιστόρηματα της ελληνικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Στο μυθιστόρημα, βασισμένο στις προσωπικές εντυπώσεις του συγγραφέα, εξιστορείται η φρίκη όχι μόνο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και κάθε πολέμου γενικότερα. Ο λοχίας του πεζικού Αντώνης Κωστούλας καταγράφει σε γράμματα-ημερολόγιο, που σκοπεύει να στείλει στην αγαπημένη του, τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, κατά την περίοδο που αυτός πολεμάει στο Μακεδονικό Μέτωπο το 1917.

Στη μορφή του βιβλίου, το έργο πρωτοκυκλοφόρησε το 1924, αλλά δεν πήρε την οριστική μορφή του, παρά μόνο στην 7η έκδοση του 1955. Μέχρι το 1990, το βιβλίο είχε κάνει περισσότερες από 25 ανατυπώσεις και είχε κυκλοφορήσει σε περισσότερα από 120.000 αντίτυπα.

Πρώτη δημοσίευση, στην επιφυλλίδα της εφημερίδας Καμπάνα που έβγαζε ο ίδιος ο συγγραφέας στη Μυτιλήνη, και στα πρώτα φύλλα της (αρ. 3 Απρίλιος 1923, έως αρ. 46 Ιανουάριος 1924)

Η πρώτη έκδοση την άνοιξη του 1924 βγήκε σε βιβλίο σχήματος τσέπης — το οποίο μάλιστα μοιράστηκε δωρεάν στους συνδρομητές της εφημερίδας — με τίτλο: «Στράτη Μυριβήλη: Η ζωή εν τάφω. Χειρόγραφα που βρεθήκανε μεσ' το γυλιό του λοχία Αντώνη Κωστούλα. Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη Καμπάνας. Μυτιλήνη 1924. Νο 1». Το έργο υποδιαιρείται αριθμητικά σε κεφάλαια, από το Α΄ μέχρι και το ΚΘ΄, και περιλαμβάνει έναν πρόλογο και έναν επίλογο του συγγραφέα.

Η δεύτερη έκδοση, στην οποία ο συγγραφέα προσέθεσε ακόμα 16 κεφάλαια, κυκλοφόρησε με τίτλο «Η Ζωή εν τάφω (ιστορίες του πολέμου)» και εκδόθηκε από τον τυπογραφικό και εκδοτικό οίκο του Ν. Θεοφανίδη – Σ. Λαμπαδαρίδη, σε 1000 αντίτυπα, τον Απρίλιο του 1930. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1932 το βιβλίο επανατυπώθηκε και είχαν εξαντληθεί τα πρώτα 3.000 αντίτυπα.

Η β΄ έκδοση χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος υπάρχουν 30 κεφάλαια και στο δεύτερο 23. Σε αυτήν την έκδοση η αρίθμηση των κεφαλαίων έχει αντικατασταθεί από τίτλους. Το εξώφυλλο της 3ης χιλιάδας το φιλοτέχνησε ο Φώτης Κόντογλου και της 5ης ο Αντώνης Πρωτοπάτσης. Αυτή, η δεύτερη έκδοση είναι που έφερε όχι μόνο την καταξίωση του συγγραφέα αλλά έκανε και ρεκόρ πωλήσεων τέτοιο, που να αποτελεί σταθμό στη λογοτεχνική παραγωγή της χώρας.

Η τρίτη έκδοση έγινε τον Δεκέμβριο του 1932, από τις εκδόσεις «Πυρσός», σε 5.100 αντίτυπα. Η έκδοση έγινε με έξοδα του συγγραφέα, και το περιεχόμενο έχει αυξηθεί κατά 2 κεφάλαια. Από τον Αύγουστο του 1936 και μέχρι το 1944, απαγορεύτηκε οποιαδήποτε ανατύπωση του βιβλίου.

Η τέταρτη έκδοση έγινε την άνοιξη του 1946 από τις εκδόσεις «Φίλοι του Βιβλίου», σε 4.000 αντίτυπα, εκ των οποίων τα 1.950 βγήκαν σε χαρτί πολυτελείας και 50 από αυτά αριθμημένα και με μία ιδιόγραφη σελίδα. Στο έργο έχει προστεθεί ακόμα ένα κεφάλαιο, συνολικά δηλαδή 58.

Η πέμπτη έκδοση έγινε τον Δεκέμβριο του 1949 και πάλι από τις εκδόσεις «Φίλοι του βιβλίου», σε 4.000 αντίτυπα, ενώ το εξώφυλλο το φιλοτέχνησε ο Γιάννης Τσαρούχης.

Η έκτη έκδοση κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1954 από τις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείο της Εστίας» σε 4.100 αντίτυπα, με εξώφυλλο και εικονογράφηση του Σπύρου Βασιλείου.

Η έβδομη έκδοση και η οριστική, κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 1955 σε 5.000 αντίτυπα από «Βιβλιοπωλείο της Εστίας», που έκτοτε συνέχισε τις επανεκδόσεις.