Δύο βιβλία για τον θάνατο και την απώλεια

Δύο νέα βιβλία μάς έρχονται από τη Θεσσαλονίκη, από ένα μικρό ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο - τις εκδόσεις Ροπή. Και τα δύο βιβλία έχουν μια συνάφεια ως προς το περιεχόμενό τους. Μιλούν για τον θάνατο -την αναχώρηση, την απουσία, την απώλεια- και όλες εκείνες τις καταστάσεις που ζουν οι άνθρωποι πριν έρθει το τέλος. Το πρώτο βιβλίο είναι η «Αυτοβιογραφία του θανάτου μου», της Cory Taylor, σε μετάφραση του Θάνου Ζυγουλιάνου. Το δεύτερο, είναι η «Ξάγρυπνη πόλη - Η Νέα Υόρκη, ο Όλιβερ Σακς και εγώ» του Billy Hayes, σε μετάφραση του Βαγγέλη Προβιά. 

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. H Cory Taylor έγραψε το βιβλίο της μερικές εβδομάδες πριν από τον θάνατό της, τον Ιούλιο του 2016, από καρκίνο προερχόμενο από μελάνωμα. Από την εισαγωγή του Ζαγουλιάνου διαβάζω: «Από τη στιγμή της διάγνωσης "ο καρκίνος είναι η μοναδική ασθένεια χωρίς μύθο", όπως τον περιέγραψε χαρακτηριστικά η Σούζαν Σόνταγκ. Και έχουμε δυο επιλογές: την άκρατη μοιρολατρία και, κατά συνέπεια, την καταστροφική ψυχολογία ή, από την άλλη, την αποδοχή της ανακοίνωσης ως μια στιγμή "φώτισης" που θα ξεκαθαρίσει το "ταξίδι".

»Η στιγμή της απεχθούς ανακοίνωσης αποτελεί ταυτόχρονα τη μα-γική στιγμή της συνειδητοποίησης γεγονότων, καταστάσεων και ιδεών που ως τότε θεωρούνταν δεδομένα: η αγάπη, η θρησκεία, η πίστη, η προσωπική ολοκλήρωση. Αυτόματα πυροδοτείται η έναρξη ενός απολογισμού, ενός ζυγιάσματος της ζωής.

»Θα μετανιώσεις για όσα δεν έκανες, αντί να σκεφτείς ότι είσαι ακόμα ζωντανός. Θα πονέσεις για όλα όσα δεν προλαβαίνεις να αλλάξεις, αντί να εστιάσεις σε όλα αυτά που σε έκαναν καλύτερο. Θα απογοητευτείς για λάθος σκέψεις κι ευκαιρίες, αντί να κρίνεις όσα έκανες καλά και να χαμογελάσεις για όσα έζησες». 

Tο πιο σημαντικό που μπορούμε να κάνουμε είναι να γράφουμε -έξυπνα, δημιουργικά, με κριτικό πνεύμα, με παραστατικότητα- για το πώς είναι να ζεις σε αυτόν τον κόσμο, στον κόσμο μας, αυτή την εποχή, λέει ο Όλιβερ Σακς, σε μια σελίδα της «Ξάγρυπνης πόλης», το βιβλίο που μετέφρασε με υποδειγματικό τρόπο ο συγγραφέας Βαγγέλης Προβιάς. 

Ο Bill Hayes, σε αυτό το σπαρακτικό χρονικό της ερωτικής του σχέσης με τον σπουδαίο επιστήμονα, της ασθένειας του Σακς και των τελευταίων χρόνων της ζωής του, αποτίει τιμή στον ιδιοφυή, χαρισματικό και βασανισμένο σύντροφό του. Ταυτόχρονα αποδίδει τιμή στη Νέα Υόρκη, στη δύναμη του ανθρώπου να αντέχει απώλειες και να ανακαλύπτει την ομορφιά, και στη γοητεία του διαφορετικού, του ξένου. 

Εν μέρει ημερολόγιο επιβίωσης, εν μέρει ερωτική επιστολή προς την πρωτεύουσα του κόσμου, και εν μέρει ωδή στην ανεκτικότητα ως μηχανισμό επιβίωσης, η «Ξάγρυπνη πόλη» και οι χαρακτήρες της (ο Σακς, η Bjork, η Λώρην Χάτον, μα και ανώνυμοι ποιητές, σκέητερζ και γιάπηδες) μας θυμίζουν πόσο υπέροχο είναι να ζεις.