Το δίκαιο και η τέχνη, μέρος δεύτερο

O δικηγόρος  Αλέξανδρος Κασσανδρινός ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο το πρότζεκτ {Just/Art}*, στο πλαίσιο του οποίου εξετάζει αφενός τον ρόλο των χώρων εργασίας ως σημείων τέχνης, και αφετέρου τη σχέση μεταξύ τέχνης και δικαίου. Μετά την πρώτη επιτυχημένη έκθεση που πραγματοποιήθηκε στον χώρο του δικηγορικού του γραφείου, η δεύτερη έκδοση του {Just/Art}* αναλαμβάνει να διερευνήσει τη σχέση της τέχνης με ένα ορόσημο που έχει αλλάξει πολλές χρήσεις: έχοντας λειτουργήσει ως στάβλος, χωροφυλακή, παρθεναγωγείο, δημοτικό σχολείο, εστιατόριο και ροκ στέκι, ο θρυλικός χώρος στο νούμερο 10 της Ηρακλειδών στο Θησείο, που σήμερα φιλοξενεί τον πολυχώρο The Sowl, έχει βιώσει διάφορες μετενσαρκώσεις, και η καθεμία έχει αφήσει τα δικά της σημάδια.

Χτισμένο το 1845 για να φιλοξενήσει τους Στάβλους του Όθωνα, το κτίριο αυτό με την απαράμιλλη διατηρητέα αθηναϊκή πρόσοψη είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο ιστορικά κτίρια της Αθήνας. Ποιο μέρος λοιπόν θα ήταν καταλληλότερο για να φιλοξενήσει την έκθεση του Δημήτρη Αντωνίτση, που επιστρέφει στην εποχή του Όθωνα και της Αμαλίας με μια σειρά από έργα με τίτλο «Πεθαίνω σαν χώρα»/keep calm and carry on»; Και ποια περίοδος θα ήταν καταλληλότερη για να υποδεχθεί μια τέτοια έκθεση από την σημερινή;

Ο Δημήτρης Αντωνίτσης επαναδιαπραγματεύεται την ταυτότητα της σύγχρονης Ελλάδας με αφορμή το τηλεοπτικό σίριαλ «Βασίλισσα Αμαλία», που προβλήθηκε από την τότε ΕΙΡΤ την περίοδο 1975-1976, με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Μεταξύ άλλων, ο καλλιτέχνης απομονώνει τρεις σκηνές από διαφορετικά επεισόδια και τις σκηνοθετεί με το δικό του cast (Βασίλισσα Αμαλία: Μαρία Μπακοδήμου, Φωτεινή Κολοκοτρώνη: Καίτη Λαμπροπούλου, Μεγάλη κυρία επί των Τιμών: Ελισάβετ Λύρα) μπροστά στο τεράστιο διαμάντι, έργο του ιδίου, στο Tudor Hall του ξενοδοχείου King George.

Η Αμαλία, διχασμένη από εσωτερικές συγκρούσεις, με φόντο τα γεγονότα της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, τα οποία κατέληξαν στην παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα, αποτελεί την ιδανική μορφή για να αναλογιστούμε τι έχει αλλάξει και τι έχει μείνει ίδιο. Από το Σύνταγμα, που ουσιαστικά θεμελιώνει την έννομη τάξη, μέχρι τον σωφρονιστικό κώδικα, οι δαιδαλώδεις, διαμορφωμένοι και υπαίθριοι χώροι του The Sowl συνδέονται ιστορικά με την εξέλιξη της έννοιας του δικαίου και, σε συνδυασμό με την έκθεση, μας προκαλούν να διερευνήσουμε τον διαρκώς μεταβαλλόμενο ρόλο του δικαίου, καθώς και τη σύνδεσή του με την εκάστοτε πολιτική πραγματικότητα.

Συναντήσαμε τον δικηγόρο Αλέξανδρο Κασσανδρινό και την Αλεξάνδρα Δράκου ιδιοκτήτρια του The Sowl, και τους θέσαμε μερικά βασικά ερωτήματα σχετικά με την έκθεση.

Αλέξανδρος Κασσανδρινός

Τον Ιούνιο του 2016 πραγματοποιήθηκε μια ομολογουμένως επιτυχημένη έκθεση ενός νέου καλλιτέχνη στους χώρους του δικηγορικού γραφείου σου. Τώρα επανέρχεσαι με μια τελείως διαφορετική έκθεση και σε έναν διαφορετικό χώρο. Πώς προέκυψε όλο αυτό;
Όπως προκύπτουν όλα, από εκεί δηλαδή που δεν τα περιμένεις. Όντως το πρότζεκτ {Just/Art}* συστήθηκε τον περασμένο Ιούνιο στο κοινό με μια έκθεση που συζητήθηκε πολύ. Προσπάθησε και πέτυχε ως ένα βαθμό να θέσει τις βάσεις διαλόγου μεταξύ δικαίου και τέχνης. Ο διάλογος αυτός δεν εξαντλείται όμως εδώ. Οι παράμετροι είναι πολλές και εξίσου πολλά και τα πεδία διερεύνησης της σχέσης δικαίου- τέχνης. Βρέθηκα τελείως τυχαία στους αθέατους για το κοινό χώρους του Τhe Sowl, εκεί δηλαδή που το 1834 στεγαζόταν μέρος των στάβλων του βασιλιά Όθωνα και εντυπωσιάστηκα από την αυθεντικότητά τους. Σχεδόν τίποτε δεν έχει αλλάξει. Το μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου λόγω του ότι είναι διατηρητέο έχει γωνίες που με κέντρισαν να παρουσιάσω κάτι. Συζητώντας την ιστορία του χώρου με έναν φίλο μου, με παρότρυνε να βρω τον Δημήτρη Αντωνίτση, τον απίστευτο αυτό καλλιτέχνη, που το 2011 στην γκαλερί Ιλεάνα Τούντα είχε πρωτοπαρουσιάσει αυτή την απίθανη έκθεση «Πεθαίνω σαν χώρα», ορμώμενος από το σίριαλ «Όθωνας και Αμαλία» που παιζόταν την διάρκεια της χούντας στην ΕΙΡΤ. Ο Αντωνίτσης είναι από τους καλλιτέχνες που λάτρευα ανέκαθεν τις δουλειές του και έτσι για μένα ήταν μεγάλη πρόκληση η παρουσίαση της δουλειάς του αυτής, καθώς και η σύνδεση του με το {Just/Art}* και τους χώρους του The Sowl. Την πρόταση μου την αγκάλιασε και την ενθάρρυνε ακόμη περισσότερο ο ίδιος. Στην φιλοσοφία του off gallery που πρεσβεύω, βρήκα σίγουρα ακόμη έναν φίλο. Όλα τα υπόλοιπα θα τα δείτε από κοντά από τις 9 Δεκεμβρίου στο The Sowl. Η έκθεση του αυτή, θεωρώ ότι τώρα, περισσότερο (από το 2011 που πρωτοπαρουσιάστηκε), είναι επίκαιρη και πλέον πιο ευανάγνωστη.

Και η σύνδεση με το Just (με το νομικό δηλαδή κομμάτι) πώς επιτυγχάνεται;
Η σύνδεση αυτή τη φορά του Just με το Αrt επιτυγχάνεται δια μέσω της ιστορίας και όχι μόνο. Αυτή τη φορά είμαι περισσότερο στο στοιχείο μου, ως γερμανοτραφής. Κατά την Αντιβασιλεία του Όθωνα, μην ξεχνάμε, ότι συντάχθηκαν ο Ποινικός Νόμος, η Πολιτική και Ποινική Δικονομία, ο Εμπορικός Νόμος, ο Οργανισμός των Δικαστηρίων και Συμβολαιογραφείων, πολλά νομικά κείμενα, φερμένα όλα από τους Βαυαρούς και φυσικά το κυριότερο από όλα, η παραχώρηση στους Έλληνες το 1843 του πρώτου Συντάγματος.

Επίσης να αναφερθεί, ότι στα χρόνια του Όθωνα ορίστηκε πρωτεύουσα της Ελλάδας η Αθήνα, η οποία από ένα χωριό 4.000 κατοίκων μετεξελίχθηκε σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα 41.000 κατοίκων. Τέλος, αναφορικά με την τέχνη να πούμε ότι το 1836 ιδρύεται στην Αθήνα και το Σχολείο των Τεχνών. Η λεγόμενη Σχολή του Μονάχου κυριάρχησε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα με κύριους εκφραστές Γύζη, Λύτρα, Ιακωβίδη, Βολανάκη, Χαλεπά κά.

Ποια τα επόμενα πρότζεκτ του {Just/Art}*;
Έχουμε πολλές ιδέες στο κεφάλι μας. Κυρίαρχη βέβαια ιδέα είναι η παρουσίαση στο κοινό νέων καλλιτεχνών. Όταν όμως βλέπεις, ότι υπάρχουν παλαιότερες εκθέσεις- καλή ώρα αυτή του Αντωνίτση- που ακόμη μιλάει στο κοινό, είναι πιο επίκαιρη από ποτέ και πιο κατανοητή και ταιριάζει με την φιλοσοφία του Just/art τότε εννοείται ότι πρέπει να παρουσιάζονται και αυτές. Πάντως στα σχέδια μου του χρόνου είναι να συνδυάσω το δίκαιο, την τέχνη και την ψυχολογία - για να δούμε πώς θα το πετύχουμε.

Αλεξάνδρα Δράκου

Πόσο δύσκολο ήταν να αναμετρηθείς από τη μία ως Αλεξάνδρα και από την άλλη ως ιδιοκτήτρια του The Sowl σε αυτό το εγχείρημα;
Από την στιγμή έναρξης του The Sowl, αμέσως βαπτίστηκε πολυχώρος. Οι πλατιές επιφάνειες του σε συνδυασμό με τους δαιδαλώδεις, ανέπαφους και υπαίθριους χώρους μου έδωσαν κατευθείαν το ερέθισμα, ότι μπορώ να πραγματοποιήσω αρκετές ιδέες μου. Στον πολυχώρο λειτουργεί ήδη μια γκαλερί, τελείως ρυθμισμένη και εναρμονισμένη στα νεοϋρκέζικα δεδομένα, στην οποία έχουν ήδη παρουσιαστεί με επιτυχία εκθέσεις. Η πρόταση για παρουσίαση του {Just/Art}* συνδυαστικά με την ιστορικότητα του χώρου αποτέλεσε πρόκληση για μένα - κυρίως όταν η πρόταση αυτή συμπληρώθηκε με παρουσίαση έκθεσης του Αντωνίτση. Ακόμη περισσότερο δε, όταν είπαμε ότι θα ανοίξουμε και χώρους του The Sowl, που δεν έχουν ανοίξει ποτέ για το κοινό. Στη φιλοσοφία μου ως Αλεξάνδρα είναι πάντα η ελευθερία της έκφρασης και η προώθηση του διαλόγου. Ακόμη περισσότερο τώρα, που έχω αυτόν τον χώρο και που μπορώ το φάσμα του διαλόγου αυτού (σε όλες του τις μορφές) να το βοηθήσω να αναδειχθεί. Στο πνεύμα αυτό και με δεδομένο την ιστορικότητα του χώρου, θα προχωρήσουμε και με πολλά άλλα παρόμοια πρότζεκτ στο μέλλον σίγουρα, με σκοπό να αναδειχθεί το The Sowl σε έναν χώρο που η τέχνη μπορεί να εκφραστεί και μάλιστα με επαγγελματικό τρόπο.

Παρουσιάζεται πρώτη φορά στο The Sowl ένα τέτοιο πρότζεκτ;
Ναι, παρουσιάζεται πρώτη φορά ένα παρόμοιο πρότζεκτ. Στο παρελθόν έχουν εκτεθεί και παρουσιαστεί ατομικές πρωτίστως, αλλά και ομαδικές δουλειές καλλιτεχνών - κυρίως νέων καλλιτεχνών, άμεσα κατά βάση σχετιζόμενες με την τέχνη της Λατινικής Αμερικής (Μεξικό, Βραζιλία κλπ.). Προσωπικά μου αρέσει η κουλτούρα της τέχνης των χωρών αυτών, πολλά χρώματα- γεωμετρία και ήθελα να καλύψω αυτό το κενό που υπήρχε στην Αθήνα και που στο εξωτερικό ιδίως τα τελευταία χρόνια αυτοί οι καλλιτέχνες ανεβαίνουν αισθητά.

Αναφορικά τώρα με την ιστορία του πολυχώρου;
Ο πολυχώρος χτίστηκε αρχικά με σκοπό να φιλοξενούνται εκεί τα άλογα του βασιλιά Όθωνα, όταν ο Όθωνας έκανε ιππασία, ξεκινώντας από το κέντρο της Αθήνας. Εξ ου και το γεγονός ότι το κτίριο είναι διατηρητέο. Ειδικά στην πρόσοψη του δεν έχει γίνει καμία προσθήκη. Έκτοτε άλλαξε πολλές χρήσεις, έγινε παρθεναγωγείο, χωροφυλακή, δημοτικό σχολείο, έπειτα εστιατόριο, ροκ στέκι και τώρα ένας πολυχώρος, που καλύπτει πολλές μεν χρήσεις από τις παραπάνω, αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο. Η αρχιτεκτονική του χώρου είναι η παλαιά αθηναϊκή, είναι ένα κτίριο από αυτά τα μοναδικά αυθεντικά κλασικά κτίρια της Αθήνας, που όλοι θαυμάζουμε όταν τα αντικρίζουμε περπατώντας.

Info
Η έκθεση εγκαινιάζεται στον πολυχώρο του The Sowl (Hρακλειδών 10 - είσοδος την ημέρα των εγκαινίων και από την οδό Φαίδρας) στις 9 Δεκεμβρίου, στις 19.30. Θα διαρκέσει έως τις 15 Ιανουαρίου 2017.
Διοργανωτής: {Just/Art}*
Καλλιτέχνης: Δημήτρης Αντωνίτσης
Εικαστικός Σύμβουλος: Ηριδανός Τσιριγκούλης