«Το 2013 μελετούσα αρχεία του Ρεθύμνου, όπου ζουν οι γονείς μου, για τους Μικρασιάτες και τους Τουρκοκρητικούς, γιατί είχα αποφασίσει να σμίξω τη μικρασιατική μου κληρονομιά με τη δουλειά μου, που είναι να φτιάχνω παραστάσεις από το μηδέν» μου λέει η Κατερίνα Δαμβόγλου, που μαζί με τον Robin Beer έχει ιδρύσει τα τελευταία χρόνια την ομάδα Killing The Fly. «Η μητέρα μου μου πρότεινε την ιστορία της Αγγελικής Ματθαίου. Τότε έμαθα πως ήταν η καλύτερη φίλη της γιαγιάς μου και πως ο πατέρας μου τη θεωρούσε δεύτερη μάνα του. Ήταν ένας πράος άνθρωπος με πολλή αγάπη».
Την ιστορία της Αγγελικής παρουσιάζουν, λοιπόν, στο Δώμα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου οι Killing The Fly (Κατερίνα Δαμβόγλου, Robin Beer, Γιάννης Κουκουράκης). Ένας μονόλογος για τρεις ηθοποιούς, που ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας με τον πιο απλό και συνάμα ευρηματικό τρόπο τις περιπέτειες της μικρής Αγγελικής, που στην Καταστροφή της Σμύρνης το ’22, σε ηλικία μόλις έξι ετών, αιχμαλωτίζεται με τη μητέρα της και τη μεγαλύτερη αδελφή της από την τουρκική στρατοχωροφυλακή ξεκινώντας ένα πολύχρονο οδοιπορικό προς τα ενδότερα της Τουρκίας στη διάρκεια του οποίου χάνει όλη της την οικογένεια.
«Την ιστορία αυτή την έχουμε ξανακούσει, την έχουμε όμως συνδέσει με άλλα γεγονότα. Τη γενοκτονία των Ποντίων και των Αρμενίων κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο», παρατηρεί η Κατερίνα. «Κι όμως η Αγγελική μάς λέει πως τέτοιες ιστορίες συνέβησαν και το ’22. Μαζί με τα τάγματα εργασίας, αυτού του είδους η αναγκαστική πορεία ήταν συχνή τακτική της Τουρκίας εκείνο τον καιρό. Στόχος ήταν ένα μεγάλο και “άβολο” κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού να εξαφανιστεί χωρίς ενδείξεις για εγκλήματα πολέμου. Χωρίς να φέρει κανείς την ευθύνη».
Πολλές δεκαετίες αργότερα, ηλικιωμένη πια γυναίκα στο Ρέθυμνο, η Αγγελική Ματθαίου αποφασίζει να μοιραστεί την ιστορία της με τους απογόνους της μέσα από 23 χειρόγραφες σελίδες. Αυτές διαβάζει για πρώτη φορά η Κατερίνα το 2013. «Παρουσιάζουν μια ζωή από το 1922 έως το σήμερα σε χαρτί λεκιασμένο από τα δάκρυα της. Τις έγραψε γιατί της το ζήτησαν τα εγγόνια της. Όχι γιατί το ήθελε η ίδια, αν και συχνά έλεγε ιστορίες τις οποίες πάντα συνόδευε με τραγούδια της “πατρίδας”», μου αποκαλύπτει η Κατερίνα προσθέτοντας ότι «φωνές όπως της Αγγελικής είναι αδύναμες σε πολιτικό επίπεδο, αλλά σε ανθρώπινο η μαρτυρία τους αποτελεί πάντα ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο, παρακαταθήκη για το μέλλον».
Το ενδιαφέρον στην αφήγηση της Αγγελικής είναι ότι δεν μένει μόνο στην περιγραφή γεγονότων. «Η Αγγελική είναι ένας άνθρωπος της ζωής. Και με την ιστορία της βλέπουμε έναν άνθρωπο που δεν κυνηγά απλά την επιβίωση, μα τη ζωή. Συνειδητά. Και έζησε. Ευτύχησε, κέρδισε, παρέμεινε βαθιά ανθρώπινη. Γιατί είχε δύναμη ψυχής. Γι’ αυτό και συγχωρεί, όπως μας λέει μέσα από τα δικά της λόγια. Και είναι μάθημα ελπίδας για μας και για όλες τις Αγγελικές του σήμερα. Και σε καιρούς σαν αυτούς που διανύουμε, είναι σημαντικό να μην αφήνουμε τίποτε να μας κάνει να χάνουμε την ελπίδα μας και το όραμά μας», επισημαίνει η Κατερίνα.
Στην ερώτησή μου πώς μιλάει η Αγγελική στο σήμερα, η Κατερίνα επιλέγει ευφυώς να μου απαντήσει με νέα ερωτήματα. «Πού είναι η ευνομούμενη Ευρώπη σήμερα; Πώς αντιμετωπίζει η Ελλάδα όλους όσοι δεν έχουν στον ήλιο μοίρα και πώς αντιμετωπίζεται η ίδια από τους εταίρους; Ποια πολιτικά συμφέροντα κρύβονται από πίσω και δεν παρέχεται ουσιαστική βοήθεια; Ποιοι “τα παίρνουν” και γιατί πνίγεται ο κόσμος; Πόσο έχει αλλάξει η αντιμετώπιση των αναίτια κατατρεγμένων από το 1992; Πολύ λίγο έως καθόλου θα έλεγα. Να πώς συναντά η Αγγελική το σήμερα».
