Ο πόλεμος… στον καθρέφτη μας

«Το “This is war” δεν είναι ένα αντιπολεμικό έργο. Είναι μια πρόσκληση να κοιτάξουμε στον καθρέφτη και να αναρωτηθούμε: “Τι βλέπω;”»: με αυτά τα λόγια ο πολυβραβευμένος Καναδός σκηνοθέτης Άλαν Ντίλγουορθ μας συστήνει ένα από τα πιο επιτυχημένα έργα που γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια στον Καναδά. Το “This is war” της νεαρής συγγραφέως Χάνα Μόσκοβιτς έχει ως κεντρικούς ήρωες τέσσερις στρατιωτικούς, που συμμετείχαν στην καναδική αποστολή στο Αφγανιστάν. Η αρχιδεκανέας Τάνια Γιανγκ, ο λοχίας Στίβεν Χιουζ, ο στρατιώτης Τζόνι Χεντερσον και ο λοχίας Κρις Αντερς βίωσαν μία θηριωδία, ένα φρικτό συμβάν ανάμεσα στις «ειρηνευτικές» δυνάμεις και τους Αφγανούς.

Η Άννα Καλαϊτζίδου

Τώρα καλούνται να θυμηθούν και να δώσουν τη δική τους εκδοχή στα γεγονότα στο πλαίσιο μίας αμείλικτης συνέντευξης. «Το πρόσωπο του πολέμου αλλάζει», σημειώνει ο Άλαν Ντίλγουορθ, που ήρθε στην Ελλάδα ειδικά για να σκηνοθετήσει για το θέατρο Πόρτα το έργο της Μόσκοβιτς. «Το ανθρώπινο όμως κόστος του πολέμου παραμένει. Τα παλιά τραγούδια, οι παλιές ρητορικές δεν ακούγονται πια αληθινές… Είναι όλο και πιο δύσκολο να πιστέψει κανείς στην “τιμή” και στο “δίκαιο” στον πόλεμο. Το μόνο που μένει είναι μια παγερή αναμέτρηση με την κτηνώδη φύση της βίας και το ερώτημα: “Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος;”».

Ο Αναστάσης Ροϊλός

Στην παράσταση, που κάνει πρεμιέρα στο θέατρο Πόρτα στις 19 Δεκεμβρίου, πρωταγωνιστούν τέσσερις ταλαντούχοι ηθοποιοί της νεότερης γενιάς: η Άννα Καλαϊτζίδου, ο Γιάννης Γιαννούλης, ο Ηλίας Μουλάς και ο Αναστάσης Ροϊλός. Εμείς δανειστήκαμε από το δελτίο τύπου της παράστασης τέσσερα ερωτήματα, που μένουν αναπάντητα, και ζητήσαμε από τον καθέναν τους να μας δώσει τη δική του απάντηση σε ένα από αυτά.

Άννα: Σε συνθήκες πραγματικού πολέμου το ψυχολογικό κόστος νομίζω ότι δεν μπορούμε να το φανταστούμε. Στην καθημερινότητα μας όμως, η βία που εισπράττουμε σε όλες τις μορφές της μας κάνει αγχωμένους, μουδιασμένους, φοβισμένους και εντέλει επιθετικούς και βίαιους. Η βία δημιουργεί φόβο και ο φόβος είναι το καλύτερο πεδίο για να βγουν έξω όλες οι ανασφαλείς και ακραίες συμπεριφορές!

Γιάννης: Ένας πραγματικός πόλεμος είναι αυτός της Συρίας. Εκεί πεθαίνουν άνθρωποι. Υπάρχει όμως και ο πόλεμος με τον εαυτό μας, με τη συνείδησή μας, με την ηθική μας και τις αξίες μας. Αν χάσεις αυτόν τον πόλεμο μπορεί να μην πεθάνεις σωματικά, αλλά θα πεθάνεις ψυχικά. Και αυτό ίσως είναι χειρότερο.

Ηλίας: Ο εχθρός μπορεί να πάρει πολλές μορφές, αλλά δυσδιάκριτος δεν είναι ποτέ. Η ερώτηση είναι αν εσύ είσαι έτοιμος να τον δεις… Όπως λέει και ο Detro σε ένα του τραγούδι: «Μαύρα μεσάνυχτα έχετε γι’ αυτόν τον κόσμο που δεν ντρέπεται, βιάζει, ληστεύει, εκμεταλλεύεται. Πολλοί είστε αυτοί που βρήκατε τη λύση και λέτε πως πιστεύετε πως δεν υπάρχει ότι δεν φαίνεται. Πόσο καλά κοιτάξατε;».

Ο Ηλίας Μουλάς

Αναστάσης: Πιστεύω ότι αθωότητα είναι ένα στάδιο στον άνθρωπο όταν είναι ακόμη παιδί, κενό χαρτί. Πολύ σύντομα περνάει στην άλλη πλευρά, έχοντας να διαχειριστεί τα δικά του πάθη, αλλά και των άλλων. Κάθε συνεύρεση έχει τριβή μέχρι και σύγκρουση. Λόγια και πράξεις μπορούν να δημιουργήσουν δυο αντίπαλα στρατόπεδα, με αποκορύφωμα τον πόλεμο με όπλα, όπου πλέον ένας άνθρωπος σκοτώνει έναν άλλον διακόπτοντας την πορεία του, στερώντας του το δικαίωμα να εξελιχθεί, να αναθεωρήσει τις απόψεις του, να κάνει καλές πράξεις. Η πρώτη μας αθωότητα λοιπόν, λίγη σημασία έχει καθώς είναι σίγουρο πως θα τη χάσουμε, ζώντας σε μια κοινωνία που είναι διαστρεβλωμένη από τα θεμέλια της, που δε δείχνει να θέλει να διορθωθεί…

Μια κοινωνία που δέχεται την αδικία και δεν ανέχεται τη διαφορετικότητα. Που αντί να κοιτάξει στην ιστορία της και να φτιάξει μια παιδεία ανθρωπιστική, δημιουργεί ανθρώπους τραυματισμένους, εξελίσσοντας μόνο τα προβλήματα σε πιο σύνθετα αντί να βρίσκει λύσεις. Σημασία έχει το πως οδηγούμε/δημιουργούμε εμείς τον εαυτό μας μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Στην ειρήνη μέσα μας και γύρω μας, εκεί βρίσκεται η αθωότητα. Και όποιος στερεί τη διαδικασία αυτή είναι ένοχος έχοντας στερήσει δύο αθωότητες, του θύματος του, αλλά και του εαυτού του. Η άποψη του Λοχία Κρις Άντερς θα μπορούσε να συνοψιστεί στο ότι ένοχοι είναι οι άλλοι, επειδή μας έδειξαν τι είμαστε.