Χρ. Ι. Στεφανάδης

«Το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος.»
Φραγκλίνος  Ρούζβελτ
 

Ο φόβος προκαλείται όταν ο άνθρωπος ευρίσκεται μπροστά σε ένα πραγματικό ή πλασματικό κίνδυνο ή μπροστά σε εξωτερική απειλή και ανήκει στους προστατευτικούς μηχανισμούς άμυνας και αυτοσυντήρησης. Προϋποθέτει ένα φοβογόνο ερέθισμα και διακρίνεται από το άγχος το οποίο εκδηλώνεται ως εσωτερική ένταση ή πανικός και το οποίο συνήθως συμβαίνει χωρίς την ύπαρξη σημαντικής αντικειμενικής εξωτερικής απειλής. Και ενώ ο φόβος προφυλάσσει τον άνθρωπο από δυσμενείς ή καταστροφικές καταστάσεις, αν συνεχίζει να υπάρχει ενώ ο πραγματικός εξωτερικός κίνδυνος έχει εκλείψει, εμποδίζει τη φυσιολογική ζωή του ατόμου και εξελίσσεται σε φοβία, η οποία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος κάποιου αντικειμένου ή κατάστασης, που στην πραγματικότητα δεν αποτελεί ουσιαστική πηγή κινδύνου.

Στις οργανωμένες κοινωνίες , που  οι διάφορες κρατικές δομές μεριμνούν  και προστατεύουν τους πολίτες, ο  φόβος για φυσικές καταστροφές, για επιδημίες και γενικότερα για θέματα υγείας, για πολεμικές καταστροφές, για εκδηλώσεις βίας, για μεγάλα ατυχήματα που σχετίζονται με τον πολιτισμένο τρόπο ζωής και για οικονομικές καταστροφές, είναι πολύ περιορισμένος. Και τούτο γιατί η κοινωνική μέριμνα προβλέπει, αντιμετωπίζει και τροποποιεί τις συνθήκες,  ώστε οι πολίτες να αισθάνονται ασφαλείς.

Στη χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα, ο ατομικός και ο συλλογικός φόβος έχει εγκατασταθεί στην κοινωνία και δυναστεύει τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών και των κοινωνικών ομάδων. Φόβος για την παρούσα οικονομική κατάσταση και τις άμεσες επιπτώσεις της στα άτομα και στην κοινωνία. Φόβος και για το άμεσο μέλλον και αυξανόμενη απαισιοδοξία, αφού οι προβλέψεις για ανάκαμψη φαντάζουν δυσοίωνες. Φόβος για το μακρινό μέλλον και για τις συνθήκες που θα βιώσει η νέα γενιά, αφού οι προοπτικές δε φαίνεται να αλλάζουν...Η μεγάλη και δυσβάσταχτη οικονομική κρίση που μας ταλανίζει έχει βέβαια τα αίτιά της, αφού κανένα γεγονός στο φυσικό κόσμο δεν είναι αναίτιο. Πλήθος αναλύσεων από πλήθος αναλυτών, ειδικών και μη, έχουν καταγράψει και αξιολογήσει τα αίτια αυτής της κρίσης. Για το μέσο πολίτη όμως, τον επιστήμονα που απαξιώνεται η προσφορά του, το βιομηχανικό εργάτη που βιώνει την ανεργία ή βλέπει το ημερομίσθιό του να ευτελίζεται, τον υπάλληλο που απειλείται με απόλυση, το βιοτέχνη που η επιχείρησή του χρεοκόπησε, τον αγρότη που η παραγωγή του δεν επαρκεί για να τον ζήσει, τον φοιτητή που τσακίζονται τα όνειρά του, οι όποιες αναλύσεις και καταλογισμοί ευθυνών μικρή σημασία έχουν...Το γεγονός παραμένει απειλητικό και φοβογόνο. Αφού οι αναλύσεις και η αναζήτηση ευθυνών και ενόχων εντός και εκτός της χώρας επιτείνουν την ανασφάλεια και τον ασύμμετρο φόβο...

Και τελικά ο ασύμμετρος φόβος σε πολλές περιπτώσεις γίνεται φοβία. Δηλαδή φόβος για ένα γεγονός που υπό κανονικές συνθήκες δε θα προκαλούσε φόβο. Ένα μόνο τέτοιο πρόσφατο παράδειγμα φοβίας αφορά τον υποθετικό κίνδυνο δέσμευσης ή «κουρέματος» των τραπεζικών καταθέσεων των Ελλήνων στο άμεσο μέλλον, μια υπόθεση που δεν προκύπτει από τα υπάρχοντα δεδομένα...

Το τελικό αποτέλεσμα όμως του φόβου  αυτού και ιδιαίτερα της φοβίας, είναι η επιδείνωση των πραγματικών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών...

Ποια όμως είναι η αντιμετώπιση του φαινομένου και κυρίως της φοβίας; Κατά τους ψυχαναλυτές είναι η ευθεία αντιμετώπιση του φοβογόνου ερεθίσματος.

Όχι μεμψιμοιρίες. Όχι αναζήτηση ή κατασκευή ενόχων. Όχι υπεκφυγές...

Αλλά υπομονή, επιμονή, εργασία  και ομοψυχία...

Ότι έκαναν οι Αμερικανοί μετά την  οικονομική κρίση του 1929...

Ότι έκαναν οι Γερμανοί μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο...

Και ότι έκαναν οι Ιάπωνες μετά την καταστροφή τους...

Έτσι η ανάπτυξη και η ευημερία θα έλθουν ξανά...


*Ο Χριστόδουλος  Ι. Στεφανάδης είναι Καθηγητής  Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου  Αθηνών

Ιστοσελίδα : www.stefanadis.gr