Θάνος Παπαδόπουλος

Στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, παρόλο που η κρίση έχει περάσει εδώ και χρόνια και η ανεργία έχει μειωθεί δραματικά, οι μισθοί και τα ημερομίσθια παραμένουν καθηλωμένοι χωρίς να μετακινούνται προς τα πάνω.

Η αδυναμία των οικονομολόγων και των πολιτικών να κατανοήσουν και ν' αντιμετωπίσουν το φαινόμενο οφείλεται στον περιορισμένο ορίζοντα μέσα στον οποίο ερευνούν, μελετούν και μετρούν τα μεγέθη και τις εξελίξεις στην οικονομία. Κυρίως επειδή δεν παίρνουν σοβαρά υπόψη τους την παγκοσμιοποίηση και τις εξελίξεις που αυτή επιβάλλει. Τα μοντέλα με τα οποία μελετούν και μετρούν τα μεγέθη και τις εξελίξεις είναι προσαρμοσμένα να ερευνούν τις εθνικές οικονομίες. Αν άνοιγαν λίγο τους ορίζοντές τους και τροποποιούσαν κατάλληλα τα μοντέλα τους, τότε θα κατανοούσαν με σχετική ευκολία το… ακατανόητο!

Το φαινόμενο της καθήλωσης των μισθών και ημερομισθίων δεν είναι νέο. Έχει εμφανιστεί από τις αρχές του αιώνα - αν όχι πιο πριν - και γίνεται ολοένα και πιο έντονο. Οφείλεται κυρίως στην είσοδο στην παγκόσμια οικονομία της Κίνας, της Ινδίας, του Βιετνάμ και άλλων ασιατικών χωρών, εξάγοντας μαζικά προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές. Ο λόγος γι' αυτή την καθίζηση των τιμών είναι το χαμηλό εργατικό κόστος, (χαμηλοί μισθοί και ημερομίσθια), οι φτηνές πρώτες ύλες και τα υποτιμημένα νομίσματα των χωρών παραγωγής των προϊόντων, τουλάχιστον κατά την πρώτη είσοδό τους στη διεθνή αγορά.

Οι επιχειρήσεις, και ιδίως οι πολυεθνικές και όσες σχετίζονται με εξαγωγές προϊόντων ανταγωνιστικών των ασιατικών χωρών, αναγκάστηκαν να κρατήσουν χαμηλά τις τιμές των προϊόντων τους, αν όχι και να τις μειώσουν, για να παραμείνουν στην αγορά. Έπρεπε λοιπόν να διαλέξουν ανάμεσα στη μείωση των κερδών και των μερισμάτων καθώς και των μπόνους των διευθυντών και στην καθήλωση για χρόνια των μισθών και των ημερομισθίων των εργαζομένων τους. Φυσικά διάλεξαν την καθήλωση των μισθών και των ημερομισθίων σε συνδυασμό και με οικονομίες κλίμακας στις επιχειρήσεις.

Την (άλλη) λύση της μείωσης κερδών και μερισμάτων ούτε καν τη σκέφτηκαν, τη θεώρησαν αντιπαραγωγική για τα δικά τους εισοδήματα οι μάνατζερ και οι μεγαλομέτοχοι και την απέρριψαν. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν την κρίση που οι ίδιοι προκάλεσαν με την απληστία τους, για να δικαιολογήσουν την καθήλωση των μισθών και των ημερομισθίων. Ο κλασικός μηχανισμός της ανεργίας και της μείωσης της απασχόλησης βοήθησε στην πίεση των μισθών και των ημερομισθίων, όπως σε κάθε κρίση.

Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων οικονομικά χωρών συναίνεσαν σ' αυτή την εξέλιξη ως αναγκαία.

Εξαίρεση αποτέλεσε ο Μπάρακ Ομπάμα, που επιδίωξε να ανεβάσει μετά την κρίση τα κατώτερα ημερομίσθια και γενικότερα ευνόησε την άνοδο των μισθών και ημερομισθίων στις ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τραμπ, αντίθετα, με το φορολογικό του νόμο προικοδότησε τους πλούσιους των ΗΠΑ (και τον εαυτό του) με 100 δισ. δολάρια απαλλαγές φόρων. Όσον αφορά τα χαμηλά εισοδήματα, τους υποσχέθηκε ότι θα τα βελτιώσει με τον εμπορικό πόλεμο εναντίον της Κίνας, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, καθώς και με τη διάλυση της ΝΑFTA με το Μεξικό και τον Καναδά. Βέβαια, αγνοεί ότι ο εμπορικός πόλεμος θα βλάψει τα χαμηλά εισοδήματα που θα πληρώσουν στις αυξημένες τιμές των προϊόντων, την αύξηση των δασμών στον χάλυβα και στο αλουμίνιο. Εξάλλου, οι αντίπαλοί του στον εμπορικό πόλεμο στοχοποιούν τα εισοδήματα των λαϊκών στρωμάτων που είναι προνομιακοί ψηφοφόροι του. Χτυπάνε εκεί που πονάει.

Η Ιαπωνία χρησιμοποιεί τώρα τον εμπορικό πόλεμο, όπως προηγουμένως την κρίση, για να συνεχίσει να κρατά καθηλωμένους τους μισθούς και τα ημερομίσθια.
Εξαίρεση φαίνεται ότι τώρα τελευταία είναι η Ευρώπη, η οποία αποφάσισε να ευνοήσει την άνοδο των μισθών και ημερομισθίων, ύστερα μάλιστα κι από τις παραινέσεις του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Ευρώπης Μάριο Ντράγκι προς τους Γερμανούς εργαζόμενους και τα Συνδικάτα να ζητήσουν γενναίες αυξήσεις, πράγμα που οι Γερμανοί έκαναν και πέτυχαν. Επίσης, οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα ορισμένων πολυεθνικών εταιρειών (Amazon, Uber, Ryanair κλπ.) φαίνεται ότι έχουν αντιληφθεί το ζήτημα και με κινητοποιήσεις και απεργίες ζητήσουν ή ζητούν αυξήσεις στους μισθούς και στα ημερομίσθια τους.

Είναι φανερό λοιπόν ότι οι μισθοί και τα ημερομίσθια θα συναντήσουν εμπόδια στην προσπάθεια ν' ανέβουν ψηλότερα. Τουλάχιστον, όσο χρόνο οι μισθοί και τα ημερομίσθια των ασιατικών οικονομιών δεν θα προσεγγίζουν τα επίπεδα των ανεπτυγμένων χωρών των ΗΠΑ, της Ευρώπης της Ιαπωνίας. Με δεδομένο όμως ότι οι χώρες του πρώην "Τρίτου Κόσμου" οδηγούν το τρένο της παγκόσμιας ανάπτυξης της Οικονομίας, τα Συνδικάτα και οι εργαζόμενοι μπορούν ν' αρχίσουν στις ανεπτυγμένες χώρες να πιέζουν για αυξήσεις μισθών και ημερομισθίων. Τους ευνοεί η μεγάλη μείωση της ανεργίας η οποία συνεχίζεται χωρίς διακοπή. Εξάλλου, η άνοδος των μισθών και ημερομισθίων στις ανεπτυγμένες χώρες θα ευνοήσει τη σταθεροποίηση και τη βελτίωση της ανάπτυξης.

* Ο Θάνος Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας