Θανάσης Τσεκούρας

Ο ΣΥΡΙΖΑ επένδυσε στη στρατηγική της έντασης και του φόβου, κάτι σπάνιο για τα κόμματα της Αριστεράς, τα οποία συνήθως επενδύουν στην ελπίδα. Υψηλοί τόνοι, βαριές καταγγελίες για ακροδεξιά και νεοφιλελεύθερη Ν.Δ., ο «μπαμπούλας» του ΔΝΤ και των μνημονίων. Εδειξε ότι ενδιαφέρεται κυρίως να δημιουργήσει ένα αρνητικό αφήγημα για τον πολιτικό του αντίπαλο, παρά ένα θετικό για το δικό του πολιτικό σχέδιο και τα πεπραγμένα της κυβερνητικής θητείας του. Επίσης σπάνια επιλογή για κυβερνητικό κόμμα.

Η Ν.Δ. ακολούθησε τη στρατηγική του κατενάτσιο - δικαίως το χαρακτήρισε έτσι ο Αλέξης Τσίπρας, γνώστης της ιστορίας του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Λίγα προγραμματικά σχέδια, σήματα και συμβολισμοί για μια πιο φιλελεύθερη διαχείριση της οικονομίας και κυρίως πυρ ομαδόν στις αδυναμίες του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλωστε κάπως έτσι είχε απαντήσει στους επικριτές του και ο Χελένιο Χερέρα, ο μάγος του κατενάτσιο: «Γιατί να νικήσω αλλιώς, αφού μια χαρά κερδίζω έτσι;». Η Ν.Δ. διέθετε ένα πυρηνικό όπλο στο οπλοστάσιό της: ένα αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, διαμορφωμένο και τροφοδοτούμενο για 4,5 χρόνια, με σύνθεση εξαιρετικά ευρύτερη από την παραδοσιακή εκλογική βάση της. Γιατί λοιπόν να μην επιλέξει το κατενάτσιο προεκλογικά, αφού το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να μη χάσει μια διαφορά παγιωμένη εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ;

Την Κυριακή θα φανεί αν ο Χελένιο Χερέρα και οι μαθητές του είχαν δίκιο - ποια από τις δύο στρατηγικές κέρδισε. Αν και όλες οι ενδείξεις συνηγορούν για μια σαρωτική επικράτηση της Ν.Δ. Ακόμη και οι πιο αποστασιοποιημένες προβλέψεις δεν επικεντρώνονται τόσο πολύ στο εκλογικό αποτέλεσμα όσο σε πιο προχωρημένα ζητούμενα:

■ Αν η Ν.Δ. κερδίσει το στοίχημα της αυτοδυναμίας και
■ Αν η αυτοδυναμία της Ν.Δ. θα είναι καθαρή με μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία κοντά στις 160 έδρες ή αν θα είναι ασταθής με λίγο περισσότερους από 150 βουλευτές.
Μόνο αν κάποιος είναι απελπιστικά μικρόψυχος δεν θα πιστώσει την επιτυχία της Ν.Δ. στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Κληρονόμησε ένα κόμμα πολυτραυματισμένο και χωρίς ηθικό μετά από 4 διαδοχικές εκλογικές ήττες (ευρωεκλογές 2014, εκλογές Ιανουαρίου, δημοψήφισμα Ιουλίου, εκλογές Σεπτεμβρίου 2015). Βρέθηκε απέναντι σε έναν πανίσχυρο αντίπαλο, τον Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ, που είχε ήδη σαρώσει με ορμή το μνημονιακό σύστημα εξουσίας. Με έναν κρυφό «εσωτερικό εχθρό», αφού «σεμνά και ταπεινά» η καραμανλική πτέρυγα της Ν.Δ. έδινε ψήφο ανοχής στον ΣΥΡΙΖΑ - σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα και ψήφο στήριξης. Ανέλαβε να διαχειριστεί ένα κόμμα με φθαρμένο πολιτικό προσωπικό, παρωχημένο και αναχρονιστικό, χωρίς φρέσκες ιδέες και πρόσωπα. Για 3,5 χρόνια ο Κυριάκος μπορεί να μην κατάφερε να αλλάξει τη Ν.Δ., άλλαξε όμως την τύχη της. Από κατερχόμενη πολιτική δύναμη την ξαναφέρνει σε τροχιά εξουσίας. Υποσχόμενος ότι οι ριζικές αλλαγές, που δεν έγιναν στην αντιπολίτευση, θα προκύψουν στην κυβέρνηση...
Τη στιγμή που ο Μητσοτάκης φαίνεται ότι κερδίζει το πρώτο στοίχημα, τη νίκη στις εκλογές της Κυριακής με αυτοδυναμία, ανοίγει ο δρόμος για το δεύτερο και πιο φιλόδοξο στοίχημα: το στοίχημα της διακυβέρνησης. Ο κανόνας ισχύει για όλους. Κάθε νέα κυβέρνηση είναι ένα στοίχημα. Στοίχημα σχεδίου και προσώπων. Πολύ περισσότερο σε μια χώρα που βίαια και δραματικά άλλαξε μετά από μια δεκαετία χρεοκοπίας και μνημονίων.

Για το πολιτικό σχέδιο τα πράγματα είναι σαφή - με την αναγκαία προϋπόθεση ότι ο Μητσοτάκης θα αναλύσει σωστά τα αίτια της εκλογικής νίκης της Ν.Δ. Ηταν η πολλαπλή χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ, η βασική αιτία της νίκης της Ν.Δ. Μια χρεοκοπία που ξετυλίχθηκε σε δύο γύρους. Στο πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησης χρεοκόπησε ο «ανατρεπτικός» ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα-υβρίδιο της ριζοσπαστικής και λατινοαμερικάνικης Αριστεράς, που πίστευε αφελώς ότι έφτασε η ώρα να συγκλονίσει την Ευρώπη και την Ελλάδα. Στα υπόλοιπα 4 χρόνια χρεοκόπησε ο «ρεαλιστής» ΣΥΡΙΖΑ, ο ΣΥΡΙΖΑ του Σεπτεμβρίου μετά τη στρατηγική ήττα στη σύγκρουση με την Ευρώπη. Γιατί αποδείχτηκε ανέτοιμος να βαδίσει χωρίς παλινωδίες στον δρόμο του ρεαλισμού, τραγικά ανεπαρκής στη διαχείριση του κράτους, βαθιά αντιφατικός μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, εμμονών και πραγματικότητας.
Ο Μητσοτάκης λοιπόν από την αρχή βρήκε τη στρατηγική επιλογή έτοιμη. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να καβαλήσει το αντι-ΣΥΡΙΖΑ κύμα, που ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ δημιούργησε και τροφοδότησε γενναιόδωρα σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας. Μαζί με το κύμα ο ΣΥΡΙΖΑ τού πρόσφερε και το πολιτικό πρόταγμα. Από τη στιγμή που ο ίδιος δεν κατάφερε ακόμη και μετά τη «ρεαλιστική» στροφή να μετεξελιχθεί σε κανονικό κόμμα, εγκατέλειψε το αίτημα της κανονικότητας στους αντιπάλους του. Ετοιμο λοιπόν και το πολιτικό πρόταγμα. Για τη Ν.Δ. αρκούσε απλώς να αγκαλιάσει το αίτημα της «επιστροφής στην κανονικότητα». Οπως και έγινε.

Η αυτοδυναμία προ των πυλών

Αν η Ν.Δ. κερδίσει την Κυριακή την αυτοδυναμία, όλες οι ευγνωμοσύνες πρέπει να αποδοθούν στους αφανείς χορηγούς: στο αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο και την ανάγκη μιας διευρυμένης κοινωνικής πλειοψηφίας για «επιστροφή στην κανονικότητα».Εδώ όμως αρχίζουν τα προβλήματα της επόμενης μέρας για το πολιτικό σχέδιο του Μητσοτάκη.
Ο ένας χορηγός, το αντι-ΣΥΡΙΖΑ κλίμα στην κοινωνία, όπως είναι φυσικό, αρχίζει να πτωχεύει. Μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ φεύγουν και όσοι επιθυμούσαν διακαώς να τον διώξουν από την κυβέρνηση. Εκτός από κάποιους γραφικούς που μπορεί να συνεχίσουν το κυνήγι των φαντασμάτων. Θα χρειαστεί λοιπόν ένα καινούριο θετικό αφήγημα να γεμίσει το κενό. Είναι έτοιμη η Ν.Δ. να προβάλει το νέο θετικό αφήγημα;

Ο δεύτερος χορηγός, το αίτημα για «επιστροφή στην κανονικότητα», παραμένει στο προσκήνιο. Ο προσδιορισμός της όμως χρειάζεται πλέον συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Ποια είναι λοιπόν αυτή η αναζητούμενη κανονικότητα; Σίγουρα δεν μπορεί να είναι αυτή που διαμόρφωσε την Ελλάδα στα χρόνια πριν από τον ΣΥΡΙΖΑ και δημιούργησε την κρίση που έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Το στοίχημα έχει έναν κύριο αποδέκτη, τον αρχηγό της Ν.Δ. Και υψηλό ρίσκο. Αν ο Κυριάκος παγιδευτεί στα όρια της παλιάς -προ ΣΥΡΙΖΑ- κανονικότητας, τότε πολύ γρήγορα θα αρχίσει να μετρά αντίστροφα τον χρόνο της διακυβέρνησης. Ούτε η παλιά Ν.Δ. της κυβέρνησης Σαμαρά, ούτε πολύ περισσότερο η Ν.Δ. της κυβέρνησης Καραμανλή μπορεί να αποτελέσουν οδηγό για το μέλλον. Η παραδοσιακή Ν.Δ. μπορεί να διατήρησε μια ισχυρή εκλογική δύναμη που την εμπόδισε να ακολουθήσει τη «δίδυμη ψυχή», το ΠΑΣΟΚ, στην πορεία αποσύνθεσης, αλλά παραμένει ένα τοξικό κόμμα, ένα κόμμα της πολιτικής αρχαιολογίας. Με μια κυρίαρχη στην εκλογική βάση λαϊκή Δεξιά, που άνετα μπορεί να θεωρηθεί ιστορικά η κατεξοχήν δύναμη της αντι-μεταρρύθμισης. Ο Μητσοτάκης έχει επίγνωση των παθογενειών της Ν.Δ. Γι’ αυτό, άλλωστε, στην προεκλογική στρατηγική ήταν εμφανής η αγωνία του να κρύψει τις αδυναμίες της. Αρκετοί ελπίζουν ότι την ίδια συνταγή θα ακολουθήσει την επόμενη μέρα: λιγότερη Ν.Δ., περισσότερος Κυριάκος. Αλλιώς ο κίνδυνος της μόλυνσης από τις παθογένειες μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνος.

Οι 100 ημέρες του Κυριάκου

Επίσης ο Μητσοτάκης γνωρίζει έναν διαχρονικό κανόνα της πολιτικής: η επιτυχία ή η αποτυχία μιας κυβέρνησης κρίνεται από το πρώτο διάστημα της θητείας της. Αν όλα πάνε καλά, έχει καλώς. Αν στραβώσουν, τότε όλο το υπόλοιπο διάστημα επιχειρείς να διορθώσεις τα πρώτα σφάλματα - και συνήθως με καινούρια. Αν ο Κυριάκος έχει απορίες, δεν είναι άσχημη ιδέα να ζητήσει χρήσιμες πληροφορίες από τον προκάτοχό του. Αν λοιπόν η διαπίστωση ισχύει, η Ν.Δ. του Κυριάκου θα βρεθεί τις πρώτες 100 ημέρες απέναντι σε ένα δύσκολο διακύβευμα: η χώρα δεν χρειάζεται απλώς την επιστροφή στην κανονικότητα, αλλά τη δημιουργία μιας ριζικά νέας κανονικότητας. Μακριά από το παράδειγμα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά επίσης πολύ μακριά από την παλιά κανονικότητα της παραδοσιακής Ν.Δ.

■ Νέα κανονικότητα σημαίνει κατά κύριο λόγο επενδύσεις, ξεκόλλημα της οικονομίας από την άρρωστη στασιμότητα, τη δημιουργία μιας οικονομίας της αγοράς με κοινωνικό μέτρο. Στην κυριολεξία, την έναρξη ενός νέου κύκλου γρήγορης ανάπτυξης. Ο «ενάρετος κύκλος» της οικονομίας θα οδηγήσει και σε μια νέα ποιότητα τους θεσμούς και τη δημοκρατία.
■ Νέα κανονικότητα σημαίνει υλοποίηση από την αρχή, με διαδικασίες-εξπρές και αποτελεσματικά, μιας κρίσιμης μάζας μεταρρυθμίσεων, που θα στείλουν ισχυρό μήνυμα στην κοινωνία ότι κάτι αλλάζει. Οτι στο προσκήνιο έρχεται μια κυβέρνηση μεταρρυθμίσεων και όχι μια κυβέρνηση διαχείρισης, ούτε μια βελτιωμένη εκδοχή των κυβερνήσεων του ΣΥΡΙΖΑ.
■ Νέα κανονικότητα σημαίνει ανοιχτά μέτωπα στον κρατισμό και τον παλαιοκομματισμό, αρρώστιες που έχουν ταλαιπωρήσει τη Ν.Δ. στο παρελθόν. Αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο, μια κυβερνητική εναλλαγή να ταυτίζεται στο μυαλό των αξιωματούχων του κόμματος που αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση με γιουρούσι στους θεσμούς, στην εξουσία και τα προνόμιά της. Ο Μητσοτάκης δεν έχει κανέναν λόγο να εγκλωβιστεί στη λογική και τα συμφέροντα των αξιωματούχων της Ν.Δ. Ούτε γραμμάτια τους οφείλει, ούτε χρωστάει χάρες σε βαρόνους και φατρίες της Ν.Δ. Αλλωστε, ποτέ δεν ήταν ο «αγαπημένος» των κομματικών μηχανισμών. Γιατί λοιπόν να ναρκοθετήσει την κυβερνητική προοπτική του με υποχωρήσεις και συμβιβασμούς τώρα που έχει στα χέρια του την πρωτοβουλία των κινήσεων και τη δυνατότητα υπέρβασης από την παρωχημένη και παρακμιακή φυσιογνωμία της Ν.Δ.;

Τα πρόσωπα και οι ρόλοι

Τα πρόσωπα και οι ρόλοι στη νέα κυβέρνηση (πάντα με την προϋπόθεση μιας βιώσιμης αυτοδυναμίας της Ν.Δ.) θα αποτελέσουν το πιο ισχυρό δείγμα γραφής για τις προθέσεις του Μητσοτάκη. Το μείγμα πρέπει να αποπνέει φρεσκάδα και μεταρρυθμιστικό στίγμα. Μαζί με συνοχή και διαχειριστική επάρκεια. Πέρα από τα πρόσωπα, το στοίχημα είναι η φυσιογνωμία που θα αναδίδεται από τη συνολική εικόνα της νέας κυβέρνησης. Μια κυβέρνηση που θα θυμίζει την «επιστροφή των Βουρβόνων» ή μια κυβέρνηση με μεταρρυθμιστικό πρόσημο;

Η σύνθεση της κυβέρνησης θα κρίνει εν πολλοίς και την πορεία του Μητσοτάκη. Η επιλογή υπουργών σημαίνει ταυτόχρονα επιλογή πορείας, κατεύθυνσης, πολιτικού σχεδίου. Δεν σημαίνει μόνο με «ποιους», αλλά επίσης «πού», «πώς» και με «ποιον τρόπο». Κομβικά στοιχήματα για το σύνολο της κυβερνητικής θητείας. Δεν είναι τυχαία η διαπίστωση του Βρετανού πολιτικού Χάρολντ Γουίλσον ότι «κάθε κυβέρνηση είναι κυβέρνηση πρωθυπουργού». Εννοώντας ότι αυτός που έχει την ευθύνη της σύνθεσής της (ο πρωθυπουργός) είναι αυτός που πληρώνει το μάρμαρο στο τέλος ή πιστώνεται την επιτυχία.

Ενας πρώην πρωθυπουργός έλεγε σε ανύποπτο χρόνο σε συνομιλητή του ότι «ο Μητσοτάκης προετοιμάζεται», «γνωρίζει σε βάθος τα θέματα», διαθέτει όλες τις προδιαγραφές να γίνει «συστηματικός και μεθοδικός πρωθυπουργός». Με αυτά τα λόγια περιέγραφε το μοντέλο ενός πραγματιστή πολιτικού.
Κάποιος άλλος από το πολύ μακρινό παρελθόν, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, πίστευε πως «ένας άνθρωπος που ξέρει από πριν πού θα πάει συνήθως δεν πηγαίνει μακριά». Περιέγραφε έτσι το μοντέλο ενός ριζοσπάστη και transformer πολιτικού.
Και οι δύο φαίνεται ότι έχουν δίκιο.
Για τον Κυριάκο το δύσκολο είναι ότι χρειάζεται και τα δύο μοντέλα: πρέπει να συγκεράσει στοιχεία και από τον πραγματιστή και από τον transformer πολιτικό. Δύσκολο σίγουρα, αδύνατο όχι. Αλλωστε και με τον πραγματισμό, αρκετές φορές, πηγαίνεις μακριά...