Θανάσης Τσεκούρας

Πώς αλλάζει ένα μεγάλο κόμμα; Παραδείγματα μετασχηματισμού υπάρχουν άφθονα, άλλα επιτυχημένα και άλλα καταστροφικά. Για να μείνουμε στα εγχώρια, ο Σημίτης μετασχημάτισε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα επαναπροσδιορίζοντας τη φυσιογνωμία του με κυρίαρχα στοιχεία τον εκσυγχρονισμό και τον ευρωπαϊσμό. Το αποτέλεσμα, δύο εκλογικές νίκες.

Το ΠΑΣΟΚ επαναπροσδιορίστηκε μετά το 2009. Με συνέπειες όμως καταστροφικές τη δεύτερη φορά, που άφησαν πίσω τους ένα κόμμα-φάντασμα του παλιού εαυτού του. Ο Τσίπρας φαίνεται ότι δοκιμάζει μια «βελούδινη αλλαγή». Μια «τομή μέσα στη συνέχεια», για να θυμηθούμε την αλτουσεριανή αργκό. Η συνταγή δεν είναι εσφαλμένη, καθώς σε κάθε επιχείρηση μετασχηματισμού ελλοχεύουν δύο κίνδυνοι. Ο πρώτος, το μαγαζί να γίνει καλοκαιρινό. Και ο δεύτερος, από την υπερβολική ατολμία, τον φόβο μπροστά στο καινούριο, «να αλλάζουμε για να μένουν όλα ίδια»...

Πόση λοιπόν «τομή» και πόση «συνέχεια» θα συνυπάρχουν στο νέο μείγμα; Γιατί από τη δοσολογία κρίνεται η επιτυχία του εγχειρήματος. Αλλωστε η τελική ετυμηγορία ανήκει στην κοινωνία. Η κοινωνία απέρριψε το προηγούμενο «πρόσωπο». Αρα η κοινωνία πρέπει να διαμορφώσει την αίσθηση ότι η νέα πρόταση είναι διαφορετική και ταυτόχρονα πιο ελκυστική.

Για να χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα που μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα προσφιλές στον παλιό κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αναμφισβήτητα αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα πολιτικά success stories, να μεταφερθούμε στη Βρετανία του Μπλερ.

Ο «μπλερισμός» κληρονόμησε ένα Εργατικό Κόμμα «κλινικά νεκρό» μετά από 4 διαδοχικές εκλογικές ήττες, το άλλαξε και το διέσωσε. Οι νέοι Εργατικοί κέρδισαν με άνεση τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (1997, 2001 και 2005).

Δύο από τα πλέον εμβληματικά παραδείγματα τομής με τις παθογένειες των παλιών Εργατικών ήταν τα εξής: πρώτον, η κατάργηση του περίφημου Clause IV (Αρθρο 4) του καταστατικού για τον «σοσιαλιστικό χαρακτήρα» του κόμματος. Ενα σκουριασμένο εικόνισμα που το περιόριζε σε μια θολή, ξεπερασμένη «αριστερίζουσα» φυσιογνωμία και δυσκόλευε τη διείσδυση σε νέες κοινωνικές δυνάμεις και το Κέντρο.

Η δεύτερη τομή αφορούσε την πολιτική για τα «δικαιώματα». Οι παλιοί Εργατικοί αδιαφορούσαν για τις επιπτώσεις της ανόδου της εγκληματικότητας, της βίας, της παραβατικότητας στην κοινωνική ζωή και επιδίδονταν σε έναν αμέριμνο και αδιάφορο «δικαιωματισμό». Με αποτέλεσμα να χάνουν την επαφή με τους απλούς ανθρώπους (τους «ordinary people»), τον λαϊκό κόσμο που αποτελούσε άλλωστε, εκτός από προνομιακό εκλογικό ακροατήριο, και το μεγαλύτερο θύμα της εγκληματικότητας.
Η απάντηση του Μπλερ δόθηκε με μια απλή φράση: «I’m tough on crime and tough on the causes on crime». Μια πολιτική τομή με τον αφελή «δικαιωματισμό» και εμβληματική για τη δημιουργία των νέων Εργατικών.

Για να επανέλθουμε στον ΣΥΡΙΖΑ, οι προηγούμενες αναφορές συνδέονται με την υπόθεση Λιάκου. Με κάθε σεβασμό στην ιστορία του, οι θέσεις του για τη Μόρια αποτελούν υποδειγματικό δείγμα αφελούς δικαιωματισμού. Ασφαλώς και είναι δικαίωμά του να εκφράζει όποια άποψη θέλει. Ταυτόχρονα όμως είναι και υποχρέωση του Τσίπρα να διαχωρίσει τη θέση του νέου ΣΥΡΙΖΑ από απόψεις σεβαστές μεν, αλλά εκτός τόπου και χρόνου.