Τουρκία -Ελλάδα στα χακί
lygeros_stavros

Σταύρος Λυγερός

Τουρκία -Ελλάδα στα χακί

Λίγο καιρό μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016, ο Ερντογάν είχε πει στο Υπουργικό του Συμβούλιο ότι η περιοχή έχει εισέλθει σε μία νέα εποχή, η οποία χαρακτηρίζεται από γεωπολιτική ρευστότητα. Οπως είχε υπογραμμίσει χαρακτηριστικά, η Τουρκία ή θα χάσει ή θα κερδίσει εδάφη, προσθέτοντας ότι αυτός θα αγωνιστεί για να κερδίσει. Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να διαβαστεί η επανειλημμένη δήλωσή του ότι η Συνθήκη της Λωζάννης πρέπει να αναθεωρηθεί.

Εκείνες οι φράσεις του Τούρκου προέδρου συνοψίζουν με τον καλύτερο τρόπο τη στρατηγική προσέγγισή του, όπως και μετέπειτα δηλώσεις του που προετοιμάζουν την τουρκική κοινή γνώμη για πόλεμο. Στην Αγκυρα θεωρούν τη συμμαχία της Ουάσινγκτον με τους Κούρδους της Συρίας απόδειξη ότι δρομολογείται η δημιουργία κουρδικού κράτους. Προς αυτή την κατεύθυνση, άλλωστε, ωθεί εδώ και καιρό και το Ισραήλ.

Για τους Τούρκους η ίδρυση αυτόνομης κουρδικής οντότητας στη βόρεια Συρία εκ των πραγμάτων θα θέσει σε αμφισβήτηση την εδαφική ακεραιότητα και της χώρας τους. Δεν έχουν αμφιβολία ότι το PYD/YPG συνεχίζει να αποτελεί παρακλάδι του PKK, έστω κι αν οι Δυτικοί, για προφανείς λόγους, ισχυρίζονται το αντίθετο. Θεωρούν, λοιπόν, ότι η Δύση, παίζοντας το κουρδικό χαρτί, μεθοδεύει τον ακρωτηριασμό της Τουρκίας. Το πραξικόπημα του 2016 μάλιστα έπεισε οριστικά τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι οι Αμερικανοί τον θεωρούν εμπόδιο και επιδιώκουν την ανατροπή του. Η παντελής έλλειψη εμπιστοσύνης προς την Ουάσινγκτον καθιστά μονόδρομο για τον Τούρκο πρόεδρο τον γεωπολιτικό εναγκαλισμό με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτός είναι ο λόγος που όσο o Σουλτάνος θα βρίσκεται στο τιμόνι, η Τουρκία δεν πρόκειται να επιστρέψει στο δυτικό «μαντρί», ακόμα και αν οι ΗΠΑ αποδεχθούν τις απαιτήσεις της στη Συρία.

Οι Νεοοθωμανοί είναι πεπεισμένοι ότι έχουμε εισέλθει σε περίοδο παρόξυνσης των γεωπολιτικών ανταγωνισμών, που συχνά προσλαμβάνουν και τη μορφή ένοπλων συγκρούσεων. Αυτός είναι ο λόγος που έχουν εισβάλει στη βόρεια Συρία, αυτός είναι ο λόγος που προβαίνουν σε πειρατικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ, αυτός είναι ο λόγος που κλιμακώνουν την επιθετικότητά τους στο Αιγαίο και τη Θράκη.

Η Ελλάδα μπορεί να μη βρίσκεται στη «ζώνη του πολέμου», αλλά -μέσω της Τουρκίας- εφάπτεται σε αυτήν. Η Αγκυρα κλιμακώνει τις πιέσεις της. Τόσο η προσπάθεια εμβολισμού του «Γαύδος» στα Ιμια όσο και η σύλληψη και κράτηση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών εγγράφονται ακριβώς στο πλαίσιο της νέας τουρκικής στρατηγικής. Με άλλα λόγια, η τουρκική επιθετικότητα έχει αναβαπτιστεί, έχει αλλάξει «πίστα».

Πυροδοτεί το κλίμα ο Καμμένος

Κλείσιμο
Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, ούτε οι υψηλών τόνων απαντήσεις του Πάνου Καμμένου αποτελούν λύση. Η Αθήνα δεν έχει κανένα λόγο να τροφοδοτεί την ένταση, έστω και στο ρητορικό επίπεδο. Αυτού του τύπου οι δηλώσεις δεν λειτουργούν αποτρεπτικά. Αντιθέτως, δημιουργούν την εντύπωση ενός διμερούς καβγά, ο οποίος θολώνει την εικόνα διεθνώς. Το μήνυμα που οφείλει -χωρίς πολλά λόγια- να στείλει η Ελλάδα προς όλες τις κατευθύνσεις είναι πως εάν απειληθεί η εδαφική της ακεραιότητα θα αντιδράσει με όλα ανεξαιρέτως τα διαθέσιμα μέσα.
Ουσιαστικά ο Ερντογάν έχει τρεις σοβαρούς λόγους να μη διακινδυνεύσει μία σύρραξη με την Ελλάδα.

1Ο πρώτος λόγος είναι το γεγονός ότι έχει απλώσει πολύ τραχανά στα ανατολικά του. Εχει ανοιχτό στρατιωτικό μέτωπο στη Συρία και καταλαβαίνει ότι, εάν εμπλακεί στρατιωτικά στα δυτικά, οι Κούρδοι θα εκμεταλλευτούν την ευκαιρία, πιθανόν με την υποστήριξη των Αμερικανών.

2Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι κακές σχέσεις Δύσης - Τουρκίας εκ των πραγμάτων συνιστούν μειονέκτημα για την Αγκυρα, ενισχύοντας κατ’ αντιδιαστολή τη θέση της Αθήνας στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο. Το κλίμα για τη νεοοθωμανική Τουρκία δεν ήταν ποτέ πιο αρνητικό, παρότι και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι θέλουν να εξαντλήσουν κάθε περιθώριο για να μη χάσουν την Τουρκία. Είναι ενδεικτικό ότι πληθαίνουν καθημερινά οι φωνές στο αμερικανικό κατεστημένο εξωτερικής πολιτικής για την ανάγκη ριζικής αναθεώρησης των σχέσεων με την Αγκυρα. Εξαιρετικά βαρύ για την Τουρκία είναι και το κλίμα στο ΝΑΤΟ. Η τουρκική πλευρά συνεχώς δημιουργεί προσκόμματα, προκαλώντας δυσαρέσκειες. Προς το παρόν όλοι την ανέχονται, αλλά είναι σαφές πως σε όλη αυτή την κατάσταση υπάρχει ημερομηνία λήξης.

3Ο τρίτος λόγος που ο Ερντογάν δεν θα διακινδυνεύσει μία ελληνοτουρκική σύρραξη είναι το γεγονός ότι έχει ανοιχτό εσωτερικό μέτωπο. Παρά τις μαζικές εκκαθαρίσεις που έχει πραγματοποιήσει σε όλο τον κρατικό μηχανισμό, ακόμα δεν εμπιστεύεται τους Τούρκους αξιωματικούς. Φοβάται ότι σε περίπτωση πολέμου οι στρατηγοί θα αποκτήσουν μεγάλη αυτονομία κινήσεων, την οποία ενδεχομένως να εκμεταλλευτούν για να τον ανατρέψουν.

Μπορεί οι Νεοοθωμανοί να μη θέλουν πόλεμο, αλλά χρησιμοποιούν την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας ως πολιτικό όπλο, όπως και οι κεμαλιστές προκάτοχοί τους. Από την πλευρά της, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να αποφύγει κινήσεις που μπορεί να την εμπλέξουν σε θερμό επεισόδιο. Εχει κάθε λόγο να περιμένει να... κάτσει η μπίλια στις ταραγμένες αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ώστε να είναι σαφές το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα είναι υποχρεωμένη να ανασχέσει την έμπρακτη τουρκική πίεση.

Πολιτικά τετελεσμένα από το ’74

Εν τω μεταξύ, η Αγκυρα συνοδεύει την επιθετική ρητορική της με πράξεις που δημιουργούν μικρότερα ή μεγαλύτερα πολιτικά τετελεσμένα. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα προωθεί συστηματικά μία στρατηγική αεροναυτικής κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι Τούρκοι θέλουν να καταστήσουν σαφές ότι έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους και το ανατολικό Αιγαίο και τη θαλάσσια περιοχή που ορίζεται από τη γραμμή Ρόδος - Κρήτη και την Κύπρο. Γι’ αυτό και πραγματοποιούν εκεί συχνά αεροναυτικές ασκήσεις και ακόμα συχνότερα τη δεσμεύουν με την έκδοση Navtex, οι οποίες εγκλωβίζουν ελληνικά νησιά, κυρίως το Καστελόριζο, και αμφισβητούν ελληνικά δικαιώματα.

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, στην Αθήνα κυριάρχησε το δόγμα «η Κύπρος είναι μακριά», με αποτέλεσμα η Ελλάδα ουσιαστικά να αποσυρθεί από την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το δόγμα-υπεκφυγή έχει εμποτίσει γενιές Ελλαδιτών πολιτικών και διπλωματών, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει για δεκαετίες η μονοδιάστατη αντίληψη για την εθνική ασφάλεια που συρρικνώνει το ελληνικό ενδιαφέρον αποκλειστικά στο Αιγαίο. Η στρατηγική αυτή αναδίπλωση βόλεψε την Αγκυρα. Της άφησε ελεύθερο το πεδίο στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μία προσπάθεια να αντιστραφεί η διάχυτη αυτή αντίληψη έγινε μετά το 1993 από την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου με το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, σε συνδυασμό με την προμήθεια του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-300. Τότε η Ελλάδα άρχισε να εδραιώνει μια αεροναυτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Τα τελευταία χρόνια η πυκνή αεροναυτική παρουσία των Τούρκων στην Ανατολική Μεσόγειο έχει σκοπό όχι μόνο τον απόλυτο έλεγχο της θαλάσσιας οδού που ενώνει την Κύπρο με την Ελλάδα, αλλά και την προβολή αβάσιμων διεκδικήσεων. Η απόφαση της Αγκυρας να μονιμοποιήσει και να πυκνώσει την αεροναυτική παρουσία της εντάσσεται στην ευρύτερη νεοοθωμανική στρατηγική. Βασική συνιστώσα αυτής της στρατηγικής -όπως σε ανύποπτο χρόνο την έχει εκθέσει ο Αχμέτ Νταβούτογλου- είναι η μετατροπή της Τουρκίας σε μεγάλη ναυτική δύναμη, με κυρίαρχη παρουσία σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Για να κλιμακώσει τη ναυτική πίεσή της στο Αιγαίο, η Τουρκία στέλνει συστηματικά πολεμικά σκάφη της να κάνουν επίδειξη σημαίας σχεδόν έξω από το Σούνιο.

Ο Νταβούτογλου είχε δηλώσει ότι οι επί τούτου συχνές διελεύσεις τουρκικών πολεμικών πλοίων και στην καρδιά του δυτικού Αιγαίου οφείλονται στην ψυχολογική ανάγκη των Τούρκων να δείχνουν ότι το Αιγαίο δεν είναι ελληνική θάλασσα! Είχε προσθέσει, μάλιστα, ότι εφεξής θα βλέπουμε «περισσότερες φιλικές τουρκικές σημαίες στο Αιγαίο»! (Αρχές Μαρτίου του 2011.) Με άλλα λόγια, είχε επιβεβαιώσει την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να έχει ναυτική παρουσία ακόμα και στην καρδιά της Ελλάδας.

Σε Κέρκυρα και Ιόνιο μέσω Αλβανίας

Η Τουρκία, όμως, έχει επεκτείνει τη ναυτική παρουσία της και στα δυτικά της Ελλάδας. Ας σημειωθεί ότι έχει εκσυγχρονίσει τη ναυτική βάση στην Αυλώνα της Αλβανίας, βάζοντας γερά πόδι ένα βήμα από την Κέρκυρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι τουρκικά πολεμικά σκάφη πλέουν και στο Ιόνιο και δυτικά και νότια της Κρήτης, πραγματοποιώντας ενίοτε και ασκήσεις με πραγματικά πυρά.
Η εξέλιξη αυτή τα τελευταία χρόνια σηματοδοτεί μια νέα, χωρίς προηγούμενο, εποχή στον ελληνοτουρκικό ναυτικό ανταγωνισμό. Επιβεβαιώνεται ότι η Αγκυρα είναι αποφασισμένη να λειτουργήσει ως περιφερειακή δύναμη, και συγκεκριμένα να επιδείξει τη ναυτική ισχύ της σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Το πράττει ήδη με έντονο τρόπο στην κυπριακή ΑΟΖ. Οι ισχυρές ενδείξεις ότι υπάρχουν μεγάλα ενεργειακά κοιτάσματα και νοτίως και ανατολικώς της Κρήτης ενισχύουν τη στρατηγική επιλογή της Αγκυρας να επιβάλει άτυπο πλην ουσιαστικό ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας από τον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Κρήτης και Κύπρου.

Η Ελλάδα, ωστόσο, έχει επιστρέψει τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Εχοντας ανταποκριθεί στο άνοιγμα του Ισραήλ, σταδιακά έχουν εδραιωθεί τα δύο γεωπολιτικά τρίγωνα (Ελλάδα - Κύπρος - Ισραήλ και Ελλάδα - Κύπρος - Αίγυπτος), ενώ στο παιχνίδι έχει μπει και η Ιορδανία. Είναι σημαντικό ότι, έστω και με αυτό τον ελλειπτικό τρόπο, η Ελλάδα ξαναείδε τον εαυτό της ως χώρα της Ανατολικής Μεσογείου.
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ειδήσεις Δημοφιλή Σχολιασμένα
ΔΕΙΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

BEST OF NETWORK