Σταύρος Λυγερός

Ο δρόμος της επιστροφής της τρόικας στην Αθήνα για διαπραγματεύσεις, οι οποίες θα καταλήξουν σε επώδυνο για την ελληνική πλευρά συμβιβασμό, άνοιξε μετά τη συνάντηση δανειστών και Ευκλείδη Τσακαλώτου στις Βρυξέλλες. Απομένουν, όμως, ορισμένα αγκάθια από την πλευρά του ΔΝΤ, τα οποία εμποδίζουν να ανάψει το πράσινο φως για να γεφυρωθούν οι εναπομείνασες διαφορές που θα επιτρέψουν το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης. 
Η συνάντηση της Παρασκευής στις Βρυξέλλες είχε εξαρχής στόχο να υπάρξει μια προκαταρκτική συμφωνία-πλαίσιο και, σύμφωνα με ελληνική κυβερνητική πηγή, ο στόχος αυτός επετεύχθη. Αυτό προκύπτει και από την ανακοίνωση του Γερούν Ντάισελμπλουμ ότι πραγματοποιήθηκε «σημαντική πρόοδος» και «είμαστε κοντά στο κοινό έδαφος για να επιστρέψει η αποστολή στην Αθήνα την επόμενη εβδομάδα. Θα εξετάσουμε την περαιτέρω πρόοδο της δεύτερης αξιολόγησης στο επόμενο Eurogroup».


Κυβερνητικές πηγές, ωστόσο, έσπευσαν αργά την Παρασκευή το βράδυ να υπογραμμίσουν ότι «έγινε πρόοδος, ωστόσο όσο παραμένουν παράλογες απαιτήσεις από πλευράς ΔΝΤ δυσκολεύονται οι προϋποθέσεις για συνέχεια της διαπραγμάτευσης σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων». 
Μπορεί ο πρωθυπουργός να χαρακτήρισε την Παρασκευή στη Βουλή «θέατρο του παραλόγου» τις απαιτήσεις των δανειστών, αλλά την κυβερνητική γραμμή είχε συνοψίσει η ρήση του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών που έλεγε «καλύτερα μια χειρότερη λύση τώρα παρά μια καλύτερη σε πέντε μήνες». Οπως μας είπε κυβερνητικός παράγοντας, κακώς ο Γιώργος Χουλιαράκης μίλησε κατ’ αυτό τον τρόπο, αλλά είναι αληθές ότι ο κ. Τσακαλώτος πήγε την Παρασκευή στις Βρυξέλλες για να διαπραγματευθεί με την εντολή να κάνει ό,τι χρειάζεται για να έρθει το κουαρτέτο στην Αθήνα.

Στόχος της κυβέρνησης είναι να κλείσει η αξιολόγηση στις 20 Φεβρουαρίου. Κατά την ίδια πηγή, προσπαθεί να περιορίσει όσο το δυνατόν αυτά που την πιέζουν να δώσει και κυρίως να εξασφαλίσει αφενός ότι δεν θα τεθούν στην πορεία άλλα ζητήματα, αφετέρου ότι θα ανοίξει ο δρόμος για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Η ειδική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Παρασκευής ήταν το αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας του κ. Ντάισελμπλουμ και πυρετωδών διαβουλεύσεων τόσο μεταξύ της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ όσο και μεταξύ της Ευρωζώνης και της Αθήνας. Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, αυτού που εργάστηκαν περισσότερο για να βρεθεί ένας συμβιβασμός είναι ο πρόεδρος της Κομισιόν και οι συνεργάτες του.

Κατά την ίδια πηγή, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε εξασφαλίσει από τον Αλέξη Τσίπρα τη διαβεβαίωση ότι είναι έτοιμος να κάνει τις αναγκαίες υποχωρήσεις, ώστε να βρεθούν αμέσως κοινοί τόποι με το κουαρτέτο στα όσα προβλέπονται από το τρίτο μνημόνιο για να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση (εργασιακά, ενεργειακά, κόκκινα δάνεια κ.λπ.). Παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι η Αθήνα είχε εγκαίρως στείλει το μήνυμα και στην Κομισιόν και στο Eurogroup ότι η διαβεβαίωση αυτή ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει μια συμφωνία-πακέτο η οποία πολιτικά να κλείνει τη δεύτερη αξιολόγηση και να ανοίγει τον δρόμο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Τούτων δοθέντων, την τελευταία εβδομάδα το κέντρο βάρους των ζυμώσεων είχε μετατοπιστεί στο μέτωπο Ευρωζώνη - ΔΝΤ. Οι διατυπώσεις στις εκθέσεις του Ταμείου έδειξαν από νωρίς ότι το παζάρι σε αυτό το μέτωπο θα ήταν σκληρό. Δεν είναι τυχαίο ότι όχι μόνο οι κύριοι Τσακαλώτος και Γιάννης Στουρνάρας, αλλά και εμπλεκόμενοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι (Ντάισελμπλουμ και Κλάους Ρέγκλινγκ) άσκησαν έντονη κριτική στις εκθέσεις, αν και ο καθένας εστίασε την κριτική του σύμφωνα με τα συμφέροντά του.

Πιεζόμενη και από το ευρωιερατείο, η Κριστίν Λαγκάρντ προσπάθησε παρασκηνιακά να επιτύχει έναν συμβιβασμό που θα επιτρέψει την παραμονή στο ελληνικό πρόγραμμα. Οπως, όμως, φάνηκε καθαρά στη συνεδρίαση του Συμβουλίου στις 6 Φεβρουαρίου, έχει εκδηλωθεί από εκπροσώπους των υπολοίπων χωρών ένα ισχυρό ρεύμα αντίδρασης στην προσπάθεια των Ευρωπαίων να καθοδηγήσουν το ΔΝΤ σύμφωνα με τις δικές τους σκοπιμότητες. Αντιμέτωπο με αντίρροπες πιέσεις και για να μη διαρρηχθεί η ενότητά του, το ΔΝΤ έχει υιοθετήσει μια βαθύτατα αντιφατική γραμμή:

■ Πρώτον, ομολογεί ότι το ελληνικό χρέος είναι εξαιρετικά μη βιώσιμο και απαιτεί την άμεση και γενναία ελάφρυνσή του.

■ Δεύτερον, παραδέχεται ότι ακόμα και αν η Ελλάδα εφαρμόσει στο ακέραιο όλες τις μεταρρυθμίσεις, η ελληνική οικονομία δεν πρόκειται να ορθοποδήσει χωρίς γενναία ελάφρυνση του χρέους.

■ Τρίτον, θεωρεί υπερβολικό και μη ρεαλιστικό τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ για χρόνια. Ρεαλιστικό στόχο θεωρεί το 1,5%.

■ Τέταρτον, αναγνωρίζει ότι ακόμα και αν συμφωνηθεί και παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% για μια δεκαετία μετά το 2018, όπως ζητάει ο κ. Σόιμπλε, το χρέος θα παραμείνει μη βιώσιμο και η ελληνική οικονομία δεν θα ορθοποδήσει.

Κατόπιν όλων αυτών και με δεδομένες τις καταστατικές αρχές του, θα περίμενε κανείς ότι το Ταμείο θα έθετε ξεκάθαρα ως όρους για να συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα αυτά που το ίδιο διακηρύσσει ως αναγκαία: μαζί με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις την άμεση και γενναία ελάφρυνση του χρέους, καθώς και τη μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Αντί γι’ αυτό, όμως, το ΔΝΤ απαιτεί την από τώρα νομοθέτηση της μείωσης του αφορολόγητου και των συντάξεων, ώστε να εξοικονομηθούν 4,2-4,5 δισ. τη διετία 2019-2020. Το επιχείρημά του είναι ότι μόνο έτσι θα βγουν οι αριθμοί. Και μάλιστα όταν το ίδιο αναφέρει ρητά ότι η ελληνική κοινωνία δεν αντέχει άλλη λιτότητα.

Πρόκειται για μια ακόμα κραυγαλέα αντίφαση με αποκλειστικό σκοπό να βρεθεί συμβιβασμός με την Ευρωζώνη, η οποία έχει καταντήσει να σέρνεται πίσω από τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες της Ανγκελα Μέρκελ και του κ. Σόιμπλε.
Υπενθυμίζουμε ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών έχει δηλώσει εκβιαστικά ότι χωρίς τη συμμετοχή του Ταμείου δεν υπάρχει τρίτο μνημόνιο και ως εκ τούτου η χρηματοδότηση θα πρέπει να επανεγκριθεί από τη γερμανική Βουλή. Φρόντισε, μάλιστα, να προειδοποιήσει ότι η επανέγκριση θα είναι πολύ αμφίβολη και κατ’ επέκτασιν επαναφέρει την απειλή του Grexit, το οποίο άρχισε και πάλι να γίνεται αντικείμενο συζήτησης.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση αριστερού βουλευτή, όμως, η αρμόδια νομική υπηρεσία της γερμανικής Βουλής διέψευσε τον κ. Σόιμπλε. Επιβεβαιώθηκε για μια ακόμα φορά αυτό που είναι εδώ και καιρό προφανές: το ελληνικό πρόβλημα τείνει να καταστεί κεντρικό ζήτημα της γερμανικής προεκλογικής αντιπαράθεσης. Για την ακρίβεια, η καγκελάριος Μέρκελ και ο υπουργός Οικονομικών της αρχίζουν να το χρησιμοποιούν ως προεκλογικό όπλο εναντίον των Σοσιαλδημοκρατών του Μάρτιν Σουλτς, στο πλαίσιο ενός μικροκομματικού παιχνιδιού στην πλάτη της Ελλάδας. Μετά από πολλά μεταξύ τους παζάρια την τελευταία εβδομάδα, η Ευρωζώνη και το Ταμείο κατέληξαν σε μια κοινή πρόταση προς την Αθήνα, η οποία έγινε αντικείμενο διαπραγμάτευσης στη συνάντηση της Παρασκευής. Σε αυτή τη συνάντηση συμμετείχαν από πλευράς των δανειστών ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο πρόεδρος του EuroworkingGroup Τόμας Βίζερ, τα στελέχη της Κομισιόν Μάρκο Μπούτι και Ντέκλαν Κοστέλο, ο επικεφαλής του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) Κλάους Ρένγκλινγκ, το μέλος της διοίκησης της ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) Μπενουά Κερέ και από το ΔΝΤ οι Πολ Τόμσεν και Ντέλια Βελκουλέσκου. Από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν οι κύριοι Τσακαλώτος και Χουλιαράκης.

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η εν λόγω πρόταση προβλέπει:

■ Πρώτον, την επίτευξη συμφωνίας για τα ζητήματα που εξαρχής συμπεριλαμβάνονταν στην ατζέντα της δεύτερης αξιολόγησης και εκκρεμούν.

■ Δεύτερον, τη νομοθέτηση μέτρων ύψους 1% του ΑΕΠ (περίπου 1,7 δισ.), κυρίως μέσω της μείωσης του αφορολόγητου με ρήτρα ακύρωσης τα οποία θα ισχύσουν από 1-1-2018. Εάν, δηλαδή, επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος, το αφορολόγητο δεν θα μειωθεί. Η Αθήνα θεωρεί ότι αυτό το ποσό καλύπτεται με δυνάμει μείωση του αφορολόγητου στα 7.200 ευρώ και κατάργηση όλων σχεδόν των φοροαπαλλαγών, ενώ οι δανειστές ζητούν μεγαλύτερη μείωση. Σύμφωνα με πληροφορίες, η κόκκινη γραμμή της κυβέρνησης είναι αφορολόγητο στις 6.000 ευρώ.

■ Τρίτον, την επέκταση του κόφτη για τη διετία 2019-2020 με τη ρητή συμπερίληψη της μείωσης των συντάξεων, ώστε να εξοικονομηθεί ακόμα ένα ποσό ύψους 1% του ΑΕΠ.

■ Τέταρτον, τη δέσμευση της Ελλάδας ότι από το 2018 και για πέντε χρόνια θα παράγει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ (με σημερινούς όρους πάνω από 6,5 δισ. ετησίως), με εφαρμογή από 1-1-2019.

Πριν από τη συνάντηση της Παρασκευής, ο κ. Ντάισελμπλουμ είχε δηλώσει ότι το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους δεν θα ήταν στην ατζέντα. Ας σημειωθεί ότι για να παρακαμφθεί το γερμανικό βέτο για το ζήτημα του χρέους η Κομισιόν είχε ρίξει στο τραπέζι τη φόρμουλα για σπάσιμο της δεύτερης αξιολόγησης σε δύο φάσεις, όπως είχε συμβεί και με την πρώτη. Σύμφωνα με αυτή, το ζήτημα του πρωτογενούς πλεονάσματος και των απαιτήσεων του ΔΝΤ θα αφηνόταν να διευθετηθεί αμέσως μετά τις γερμανικές εκλογές με την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος.

Αν κρίνουμε από τις πιο πρόσφατες πληροφορίες, η φόρμουλα αυτή έχει μπει τουλάχιστον προς το παρόν στην άκρη, αν και μπορεί να επανέλθει με άλλη μορφή. Μπορεί να αγοράζει χρόνο, αλλά έχει δύο κρίσιμα μειονεκτήματα: Πρώτον, δεν ικανοποιεί την προεκλογική ανάγκη της κυρίας Μέρκελ και του κ. Σόιμπλε για συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα. Δεύτερον, αφήνει την Ελλάδα εκτός του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Ο κ. Ντράγκι έχει θέσει ως όρο για τη συμμετοχή της Ελλάδας τουλάχιστον την περιγραφή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους.

Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, για να ρυμουλκήσει το Ταμείο να συμμετάσχει και χρηματοδοτικά στο ελληνικό πρόγραμμα, η Ευρωζώνη εμφανίστηκε διατεθειμένη να του δώσει ισχυρές εγγυήσεις, αλλά η πρότασή της δεν έγινε δεκτή. Ετσι -κατά την ίδια πηγή πάντα- οι Ευρωπαίοι έχουν ρίξει στο τραπέζι την πρόταση το ΔΝΤ να συμμετέχει με μικρό ποσό και τμηματικά, δηλαδή να δανείζει μόνο όταν κρίνει ότι η Ελλάδα έχει επιτύχει τον εκάστοτε δημοσιονομικό στόχο. Αν και στη συνάντηση της Παρασκευής συμμετείχαν ο κ. Τόμσεν και η κυρία Βελκουλέσκου, κοινοτική πηγή ομολογεί ότι αυτή η συμμετοχή δεν σημαίνει ότι το Ταμείο έχει αποφασίσει να συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα. Σημαίνει απλώς ότι το ΔΝΤ δεν έχει ακόμα αποφασίσει σχετικά. Οι απαιτήσεις του που συμπεριελήφθησαν στην πρόταση του ευρωιερατείου προς την Ελλάδα είναι τα ελάχιστα για να παραμείνει με το σημερινό καθεστώς του τεχνικού συμβούλου στο τραπέζι. Η ίδια κοινοτική πηγή προσέθεσε ότι, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, η μόνη παραχώρηση που μπορεί να κάνει η Ευρωζώνη προς το Ταμείο για το ελληνικό χρέος είναι μια γενική δέσμευση του Eurogroup ότι εάν χρειαστεί θα προχωρήσει σε πρόσθετες ενέργειες. Αν κρίνουμε, όμως, από την τύχη που είχε η αντίστοιχη δήλωση του Νοεμβρίου 2012, τέτοιου είδους δεσμεύσεις δεν είναι ισχυρές και το ΔΝΤ το γνωρίζει άριστα. Αν, λοιπόν, ικανοποιηθεί, θα το κάνει έχοντας επίγνωση ότι αγοράζει πρόσχημα και όχι πραγματική δέσμευση.

Στην Ουάσινγκτον, άλλωστε, κυριαρχεί η άποψη ότι ενώ οι Ευρωπαίοι επιζητούν επιμόνως τη συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις συστάσεις του. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που ενισχύει τις αντιδράσεις στο Συμβούλιο του ΔΝΤ για τις μεθοδεύσεις των Ευρωπαίων, οι οποίες έχουν σκοπό να το χρησιμοποιήσουν στα πολιτικά παιχνίδια τους, γεγονός που πλήττει την όχι και τόσο καλή φήμη του διεθνώς. Αν και προς το παρόν έχουμε μόνο το περίγραμμα μιας συμφωνίας, είναι σαφές ότι το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης θα είναι πικρό ποτήρι για τη συμπολίτευση. Η χθεσινή συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ με τη συμμετοχή του κ. Τσίπρα είχε ως στόχο να προετοιμάσει το έδαφος, ώστε στις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες να αποτραπούν διαρροές.


Αν και το κλίμα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ είναι βαρύ, το ενδεχόμενο να μην ψηφιστούν τα κρίσιμα νομοσχέδια συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες. Το Μαξίμου, μάλιστα, έχει ήδη αρχίσει να κάνει ενέσεις αισιοδοξίας, πλασάροντας το αφήγημα ότι πρέπει η κυβέρνηση να περάσει αλώβητη τον κάβο της δεύτερης αξιολόγησης επειδή μετά ο δρόμος θα είναι ανοιχτός. Η δημοσκοπική άνοδος των Σοσιαλδημοκρατών του κ. Σουλτς τροφοδοτεί σενάρια για ανατροπές στην Ευρώπη που θα αλλάξουν τα πράγματα και για την Ελλάδα.
Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, σχολίασε με διαφορετικό τρόπο την εξέλιξη στο μέτωπο της αξιολόγησης: «Δεν λέω, είναι βαρύ να ψηφίσουμε από τώρα τη μείωση του αφορολόγητου. Δεν καταλαβαίνουν στο Μαξίμου, όμως, ότι τη μεγαλύτερη ζημιά θα μας την κάνει η μετατροπή της ασφαλιστικής εισφοράς σε φόρο. Και αυτό είναι δικό μας επίτευγμα!».