Πάνος Λουκάκος

Και δεν είναι αυτό το μόνο εντυπωσιακό στοιχείο των ημερών. Ακόμη εντυπωσιακότερο είναι το γεγονός ότι το κόμμα αυτό έρχεται πρώτο στις ηλικίες 17-24 ετών με ποσοστά άνω του 17%, με τη Νέα Δημοκρατία να συγκεντρώνει μόλις 7% (δημοσκόπηση MRB). Στις ηλικίες 25-34 ετών η Πλεύση Ελευθερίας είναι πάλι πρώτο κόμμα με ποσοστά 19% έναντι 12% της Νέας Δημοκρατίας (δημοσκόπηση Pulse).

Είναι φανερό ότι η υπεραντιπροσώπευση του κόμματος της κυρίας Κωνσταντοπούλου στις νεότερες ηλικίες συνιστά ένα φαινόμενο όχι μόνο πολιτικό, αλλά ίσως -και αυτό είναι το σημαντικότερο- κοινωνικό. Διότι το κόμμα αυτό και κυρίως η ρητορική της αρχηγού του χαρακτηρίζονται από έναν μονοθεματικό, συγκρουσιακό, λαϊκιστικό, τοξικό και ανορθολογικό πολιτικό λόγο. Τι λοιπόν είναι αυτό που το καθιστά πόλο έλξης στις νεότερες ηλικίες, και μάλιστα με υπεραντιπροσωπευόμενο μεταξύ των ενδεχόμενων ψηφοφόρων του το ποσοστό των αποφοίτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης;

Οι σημερινοί ψηφοφόροι των ηλικιών από 17 έως 35 ετών έχουν γεννηθεί μεταξύ του 1990 και του 2008. Εχουν ζήσει μαζί με τις οικογένειές τους τη μεγάλη οικονομική κρίση 2009-2019, αλλά και την πανδημία του COVID-19 με τον εγκλεισμό και τις συνακόλουθες επιπτώσεις του στην καθημερινή κοινωνική και οικονομική ζωή. Πρόκειται δηλαδή για γενεές που ήρθαν στη ζωή και μεγάλωσαν μέσα σε διαδοχικές και αλλεπάλληλες κρίσεις. Κρίσεις πολιτικές, κρίσεις κομματικές, κρίσεις θεσμικές, κρίσεις οικονομικές, κρίσεις κοινωνικές, κρίσεις ανθρωπιστικές, κρίσεις υγειονομικές, κρίσεις δυσπιστίας έναντι συνολικά του παραδοσιακού συστήματος αξιών που είχε ισχύσει όλα τα μεταπολεμικά χρόνια. Και ακόμη, κρίση αμφισβήτησης των συστημικών μέσων ενημέρωσης και υποκατάστασής τους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία κατά περίπτωση και χωρίς καμία διύλιση ακόμη και ο κάθε ηλίθιος έχει ίσο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νόμπελ.

Μεγαλώνοντας μέσα σε αυτό το κλίμα δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι οι ηλικίες 17-34 ετών αυτονομούνται από το υπόλοιπο εκλογικό σώμα και αναπτύσσουν νέα πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά:

■ Καταργούν την παραδοσιακή διαχωριστική γραμμή Δεξιά - Αριστερά και υπεραντιπροσωπεύονται στην ακροδεξιά ή ακροαριστερή αντισυστημική ψήφο εγκαταλείποντας τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. αρχικά, ΣΥΡΙΖΑ κατόπιν.
■ Εμφανίζουν ένα εντυπωσιακά αυξημένο ποσοστό στην αποχή, που σε ορισμένες περιπτώσεις έχει φτάσει στο 75% (εκλογές 2019).
■ Η πολιτική στάση τους είναι αποϊδεολογικοποιημένη, η κομματική τους ταύτιση ανύπαρκτη και οι επιλογές τους απρόβλεπτες ακόμη και για τους πιο έμπειρους δημοσκόπους, αφού πολλοί φτάνουν μπροστά στην κάλπη χωρίς να έχουν οριστικά αποφασίσει τι θα ψηφίσουν.

Είναι φανερό ότι τα φαινόμενα αυτά δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα. Παντού στον Δυτικό κόσμο, από την Ευρώπη έως την Αμερική, ένα ορμητικό αντισυστημικό κύμα σαρώνει τους πάντες και τα πάντα, σαρώνει το οικοδόμημα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο μεταπολεμικός κόσμος, με πρώτα θύματα τα παραδοσιακά κόμματα της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς που κυβέρνησαν τα τελευταία 80 χρόνια και τη συνακόλουθη υποκατάστασή τους από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς αντισυστημικούς χώρους. Φαινόμενο οφειλόμενο ίσως στο γεγονός ότι έχει καταρρεύσει το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο, θεμέλιο του οποίου ήταν η σταθερή οικονομική πρόοδος, η κοινωνικοοικονομική ανέλιξη των χαμηλότερων στρωμάτων, το κοινωνικό - προστατευτικό κράτος, η βεβαιότητα ότι κάθε γενιά θα ζούσε καλύτερα από την προηγούμενη.

Ωστόσο, η ελληνική εκδοχή της κρίσης έχει και τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που ανάγονται σε μεγάλο βαθμό στα χρόνια της χρεοκοπίας, των μνημονίων και της εξοντωτικής για τις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις λιτότητας. Ετσι, πολλοί από τους νεότερους ψηφοφόρους έχουν μάθει να προσεγγίζουν την πολιτική μέσα από τα νέα δίπολα «ελίτ - λαός», «παλαιό - νέο», «πατριώτες - προδότες». Και αυτό έχοντας ζήσει μέσα στις οικογένειές τους, στα κρίσιμα χρόνια της ενηλικίωσης, ένα καθεστώς αυξημένου άγχους για την καθημερινότητα, αβεβαιότητας για το άμεσο μέλλον, κατάθλιψης, οργής, κοινωνικής απομόνωσης και αυξημένης διαδικτυακής δραστηριότητας, όπου συχνά η εικονική πραγματικότητα υποκαθιστά την αληθινή. Γίνεται το φαινόμενο τούτο εμφανέστερο στις ακόμη νεαρότερες ηλικίες, που θα φτάσουν και αυτές σταδιακά στις κάλπες και στις οποίες το σχολικό bullying αποτελεί καθημερινό γεγονός και η παιδική εγκληματικότητα με τις συνοικιακές συμμορίες, τις ληστείες και τα μαχαιρώματα συνήθη συμβάντα του αστυνομικού δελτίου.

Τα προβλήματα αυτών των νέων γενεών με τις καινοφανείς ιδιαιτερότητές τους καλείται τώρα να αντιμετωπίσει κατά απόλυτη προτεραιότητα το πολιτικό σύστημα. Το πρόβλημα της στέγης, το πρόβλημα των θέσεων εργασίας με μισθούς που να επιτρέπουν αξιοπρεπή διαβίωση, τα προβλήματα της παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της. Διότι ακριβώς από την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών σήμερα εξαρτάται η ομαλή πορεία του τόπου αύριο. Οι νέοι ψηφοφόροι δεν αναζητούν πλέον οράματα, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Αναζητούν λύσεις στα καθημερινά πρακτικά προβλήματά τους. Και αυτόν που μπορεί να τις δώσει.