Νίκος Φελέκης

Ενώ οι αλλαγές σε Φορολογικό, Ασφαλιστικό, κόκκινα δάνεια, αποκρατικοποιήσεις ουδεμία σχέση έχουν με την Αριστερά, πόρρω απέχουν από τις εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ, είναι άκρως συστημικές και γίνονται καθ’ υπόδειξιν της τρόικας, που τώρα λέγεται «θεσμοί», εντούτοις ο πρωθυπουργός συνεχίζει να καταγγέλλει τον καπιταλισμό, τη Δεξιά, τον νεοφιλελευθερισμό και τη διαπλοκή. Ενώ επιβάλλει επαχθή μέτρα 5,5 δισ. ευρώ, θα εμφανιστεί ως νικητής και τροπαιούχος αν, όπερ και το πιθανότερο, στη συμφωνία για την πρώτη αξιολόγηση τα επιπρόσθετα 3,5 δισ. ευρώ που απαιτεί για το 2018 το ΔΝΤ περιλαμβάνονται ως πολιτική δέσμευση σε περίπτωση αποτυχίας του υφιστάμενου προγράμματος και όχι ως συγκεκριμένο πακέτο μέτρων που πρέπει να εφαρμοστεί τώρα. Ενώ κόβει τις συντάξεις και αυξάνει τους φόρους, εντούτοις, με τον τρόπο που χειρίζεται τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές, δίνει την εντύπωση ότι ακόμη και μετά από 15 μήνες δικής του διακυβέρνησης για τα επιπλέον βάρη στους πολίτες και την οικονομία φταίνε αποκλειστικά οι «κακοί ξένοι» και οι «προσκυνημένες» προηγούμενες κυβερνήσεις και είναι ήσσονος σημασίας οι παραλείψεις, τα λάθη, οι ιδεοληψίες και οι ανεπάρκειες της δικής του κυβέρνησης.

Κάποια στιγμή όμως όλα αυτά τελειώνουν. Και για τον πρωθυπουργό ο Γολγοθάς θα ξεκινήσει μετά την Ανάσταση. Οταν οι βουλευτές της κυβερνητικής πλειοψηφίας θα κληθούν να υπερψηφίσουν τα αντιδημοφιλή μέτρα που, εκτός δραματικού απροόπτου, θα συμφωνηθούν με τους «θεσμούς» τις επόμενες ημέρες. Μέτρα επαχθή και υφεσιακά, τα οποία εκτός από τα πρόσθετα εσωτερικά προβλήματα που θα δημιουργήσουν στην κυβέρνηση και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, θα διογκώσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια και θα φέρουν τον ΣΥΡΙΖΑ σε τροχιά ευθείας σύγκρουσης με σημαντική μερίδα των ψηφοφόρων του. Ο Αλέξης Τσίπρας υπογράφοντας τα νέα μέτρα υπογράφει, λένε οι αντίπαλοί του, και τη θανατική του καταδίκη. Ο λόγος; Επειδή αυτά τα μέτρα τον βάζουν στο ίδιο κάδρο με τους προηγούμενους. Στη λαϊκή συνείδηση καταχωρείται ως συνεχιστής τους, ενδεχομένως για κάποιους καλύτερος και για άλλους χειρότερος, αλλά συνεχιστής τους, και σίγουρα όχι το αντίθετο και το ριζικά διαφορετικό που διακήρυττε. Μάλιστα θεωρούν ότι πλέον ο χρόνος αρχίζει να μετρά αντίστροφα για την πολιτική ηγεμονία του πρωθυπουργού. Εκτός όμως από τους πολιτικούς αντιπάλους του Τσίπρα, και οι περί τα οικονομικά ειδήμονες και οι άνθρωποι της αγοράς δεν πιστεύουν ότι αρκεί η θετική κατάληξη της αξιολόγησης για να απογειωθεί, όπως υποστηρίζει ο πρωθυπουργός, η οικονομία. «Ακόμη και αν κάποιοι δημοσιονομικοί δείκτες βελτιωθούν, αν τη βελτίωση δεν την αισθανθούν και οι πολίτες στην καθημερινότητα και την τσέπη τους, θα έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό», μας λέει προβεβλημένος υπουργός, ο οποίος, σημειωτέον, δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία που εκπέμπει το Μαξίμου ως προς το περιεχόμενο της τελικής συμφωνίας.

Η εικόνα μετά τα μέτρα

Κρίσιμη για το μέλλον του Τσίπρα είναι και η εικόνα που θα εμφανίζει μετά την ψήφιση των μέτρων η κυβέρνησή του. Αυτή τη στιγμή δεν είναι και η καλύτερη δυνατή. Μπορεί να μη βγαίνουν στην επιφάνεια ή να μη γίνονται γνωστές όλες οι αντιθέσεις και οι ομηρικοί, ορισμένες φορές, καβγάδες μεταξύ υπουργών, κυβερνητικών και κομματικών στελεχών, ακόμη και μεταξύ συνεργατών του πρωθυπουργού, οι καλά γνωρίζοντες τα όσα συμβαίνουν στο παρασκήνιο, όμως, υποστηρίζουν ότι λίαν συντόμως ο κ. Τσίπρας θα πρέπει να επιδείξει ιδιαίτερο ταλέντο και μεγαλύτερη πυγμή για να αντιμετωπίσει με επιτυχία τους επτά μικρούς ή μεγαλύτερους εμφυλίους πολέμους που κυοφορούνται ή ήδη εκδηλώνονται στο Μαξίμου, στη Βουλή, στην κυβέρνηση, στην Κουμουνδούρου, στην κοινωνία. 

Εμφύλιοι που, όπως μας λέει υπουργός και ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ, «είναι λογικό να ξεσπάσουν. Πάντα έτσι γίνεται όταν διαχειρίζεσαι συμφέροντα. Συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο, σε όλα τα κυβερνητικά κόμματα, πόσο μάλλον σε ένα κόμμα της Αριστεράς, στην οποίαν οι εμφύλιοι είναι δευτέρα φύσις». 

Ας δούμε ποιοι είναι αυτοί μικροί ή μεγαλύτεροι εμφύλιοι:

1 Ο κυβερνητικός. Μια πρώτη γεύση παίρνουμε με τις δηλώσεις υπουργών κατά του προέδρου του ΤΑΙΠΕΔ. Ο πρωθυπουργός για να καλύψει τον Στέργιο Πιτσιόρλα χρειάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση, το περιεχόμενο της οποίας ουσιαστικά αποτελεί αποδοκιμασία των υπουργών Σκουρλέτη, Σπίρτζη και Δρίτσα, αλλά και όσων κυβερνητικών και κομματικών παραγόντων εκφράζουν διαφωνίες για τους χειρισμούς Πιτσιόρλα στις αποκρατικοποιήσεις. Τις όχι και τόσο άριστες σχέσεις του Μαξίμου με την αντιπροεδρία της κυβέρνησης επιβεβαίωσε η «διόρθωση» που έκανε η κυβερνητική εκπρόσωπος Ολγα Γεροβασίλη στον κύριο αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, όταν είπε ότι τα πρόσθετα μέτρα του ΔΝΤ δεν συνιστούν πολιτικό πρόβλημα, όπως είπε ο Δραγασάκης, αλλά οικονομικό. Εστίες έντασης, όμως, έως και προβληματικές σχέσεις υπάρχουν στα υπουργεία Εργασίας, Παιδείας, Πολιτισμού καθώς αρκετές πρωτοβουλίες των υπουργών Γιώργου Κατρούγκαλου, Νίκου Φίλη και Αριστείδη Μπαλτά χαρακτηρίζονται από λαθεμένες έως και επιζήμιες, ενώ η συγκατοίκηση Κουρουμπλή με Μπαλάφα, Κοτζιά με Ξυδάκη και Παρασκευόπουλου με Παπαγγελόπουλο δεν είναι ανέφελη.

2 Ο πολιτικός. Η πολιτική κυριαρχία του Τσίπρα το 2015 οπωσδήποτε υποβοηθήθηκε και από το γεγονός ότι η αντιπολίτευση ουσιαστικά απουσίαζε. Τώρα η μεν αξιωματική αντιπολίτευση με το συνέδριό της ολοκληρώνει την αλλαγή ηγεσίας, πολιτικής και στρατηγικής, και ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξέρχεται ενισχυμένος. Τα δε κόμματα της Κέντρου (ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι), και προκειμένου να δημιουργήσουν τον τρίτο πόλο, είναι υποχρεωμένα και για λόγους αυτοπροστασίας (για να μη συνθλιβούν στις μυλόπετρες του δικομματισμού) να ανεβάσουν όσο το δυνατόν υψηλότερα μπορούν τους τόνους της κριτικής. Αντιπολιτευτική σκλήρυνση αναμένεται και από το ΚΚΕ, καθώς μετά τον Λαφαζάνη εμφανίστηκε με νέο κόμμα και η Ζωή Κωνσταντοπούλου και με ευρωπαϊκή αριστερόστροφη Κίνηση ο Γιάνης Βαρουφάκης. Ο Περισσός θέλει η εξ αριστερών δυσαρέσκεια για τον ΣΥΡΙΖΑ να διοχετευτεί στο ΚΚΕ και όχι στα νεοαριστερά πασαλίκια που δημιουργούν πρώην ηγετικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Φρύγανα στον πολιτικό εμφύλιο θα προσθέσουν σίγουρα η Χρυσή Αυγή του Νίκου Μιχαλολιάκου, αλλά και η Εθνική Ενότητα του Γιώργου Καρατζαφέρη, καθώς και οι δύο εκτός της πολιτικής δράσης στηρίζονται και σε εξωπολιτικούς μηχανισμούς. Επιπροσθέτως, έξαρση του πολιτικού εμφυλίου θα έχουμε και επειδή πλέον έχει τελειώσει ο χρόνος ανοχής στον ΣΥΡΙΖΑ. 

3 Η ανυπαρξία πολιτικών συμμαχιών είναι επόμενο να αιμοδοτεί και την κοινωνική αντιπολίτευση. Τα πλήγματα που δέχονται ελεύθεροι επαγγελματίες, επιστήμονες, αγρότες, ασφαλισμένοι, αλλά και οι περισσότεροι φορολογούμενοι είναι φυσικό να έχουν προκαλέσει δυσθυμία και οργή για την κυβέρνηση. Πλέον η λαμπάδα της ελπίδας έσβησε και η ανησυχία για τα επερχόμενα συν την απουσία εναλλακτικής δημιουργούν συνθήκες μαζικής μελαγχολίας και κοινωνικής κατάθλιψης. Το κοινωνικό υπέδαφος βράζει. Αυτοί που πλήττονται δεν αποκλείεται να διοχετεύσουν τον θυμό και την οργή τους σε πολιτικά μη ορθούς δρόμους. 

4 Ο κοινοβουλευτικός. Τα επαχθή μέτρα και η συνέχιση της πολιτικής των προκατόχων τους έχουν επιπτώσεις στην ψυχολογία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί οι 145 της τωρινής Βουλής να είναι λιγότερο ανήσυχοι και λιγότερο ριζοσπάστες από τους 149 της προηγούμενης, δεν παύουν όμως αρκετοί να θέλουν να αναφέρονται στην Αριστερά και να μην επιθυμούν να καταγραφούν ως «μεταλλαγμένοι», όπως τους χαρακτηρίζουν ο Λαφαζάνης και οι άλλοι των αριστερών συνιστωσών που διαγράφτηκαν ή διαχώρισαν τη θέση τους από τον ΣΥΡΙΖΑ. Πάντως οι περισσότεροι από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να έχουν αποδεχθεί πως ανήκουν σε ένα προοδευτικό μεν, αστικό δε κόμμα, το οποίο δεν θα κάνει επανάσταση, αλλά θα προσπαθήσει να εξορθολογίσει το σύστημα. Και ως εκπρόσωποι ενός αστικού προοδευτικού κόμματος στο Κοινοβούλιο, δεν μπορεί παρά να έχουν αποκτήσει πλέον και κοινοβουλευτικά χούγια. Εν όψει λοιπόν ανασχηματισμού, είναι λογικό να πιέζουν να γίνουν μέλη της κυβέρνησης. Αλλωστε, αρκετοί εξ αυτών γνωρίζουν ότι σε περίπτωση εκλογών και ήττας του ΣΥΡΙΖΑ, οι περισσότεροι και από τους μισούς δεν θα επανεκλεγούν. Είναι φυσιολογικό λοιπόν να αναπτύσσονται διαγκωνισμοί και κυρίως εκεί όπου οι βουλευτές εκλέγονται στην ίδια εκλογική περιφέρεια. Εξάλλου, εκτός από την πίεση της κοινωνίας, νιώθουν και την πίεση της κομματικής τους βάσης για να μην ψηφίσουν τα μέτρα, πίεση που σε ορισμένες περιπτώσεις υποδαυλίζεται από κομματικά στελέχη που θα ήθελαν να γίνουν αυτοί βουλευτές στη θέση των βουλευτών. 

5 Ο κομματικός. Τους πρώτους οκτώ μήνες της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το κομματικό χαρτί ακόμη και ο πρωθυπουργός το ελάμβανε σοβαρά υπ’ όψιν του. Μετά τις διαγραφές των 40 βουλευτών, όμως, την ίδρυση της ΛΑΕ και τη νίκη στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, το κόμμα ουσιαστικά δεν υφίσταται. Υπολειτουργεί και φυτοζωεί. Εξάλλου, οι περισσότερες κομματικές οργανώσεις πήγαν με τους διαφωνούντες. Οι όποιες δυνάμεις απομένουν είναι δύσκολο να επιβάλουν τη θέλησή τους στον Τσίπρα και τους συνεργάτες του. Οι «53+» λειτουργούν κυρίως ως τάση νομιμοποίησης του αρχηγικού imperium του Τσίπρα παρά ως εσωκομματική συνιστώσα που μπορεί να έχει λόγο στο κυβερνητικό έργο πέραν αυτού που επιτρέπει το Μαξίμου. Πάντως, το γεγονός ότι η Κουμουνδούρου συνεχίζει να αρνείται να ανοίξει τις πόρτες ιδίως στους πασοκογενείς δημιουργεί εκνευρισμό και τριβές. Το συνέδριο που ήταν να γίνει τον Μάιο πιθανότατα δεν θα γίνει ούτε και μετά το καλοκαίρι και μάλλον μετατίθεται για το 2017. Μετάθεση που είναι φυσικό να προκαλέσει έναν ακόμη μικρό εμφύλιο πόλεμο. Οι προερχόμενοι πάντως από το ΠΑΣΟΚ και κυρίως αυτοί που σχετίζονται με τον υπουργό Χρήστο Σπίρτζη υποστηρίζουν, υπό τύπον αστείου, ότι «σε περίπτωση που γίνει συνέδριο οι πασοκογενείς μπορούν να γράψουν 20.000 μέλη και να πάρουν την πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής, ακόμη και την ηγεσία της Κουμουνδούρου». Από την άλλη, παλαιά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που απορρίπτουν την Πασοκική επέλαση στην Κουμουνδούρου λένε ότι «δεν διώξαμε τον Ρινάλντι για να βάλουμε στη θέση του τον Σπίρτζη, ούτε είναι πολιτικά σωστό τη θέση του Αριστερού Ρεύματος να την καταλάβει το Πράσινο Συνδικάτο». Να σημειώσουμε εδώ ότι η ίδρυση κόμματος (Πλεύση Ελευθερίας) από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου θα οξύνει έτι περαιτέρω τον εσωκομματικό εμφύλιο στον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς η τέως πρόεδρος της Βουλής πιθανότατα θα αποδειχθεί περισσότερο μετωπική στην αντιπολίτευση από τον Παναγιώτη Λαφαζάνη. «Ο Παναγιώτης ασκεί ιδεολογικοπολιτική κριτική, η Ζωή θα μας αλαλιάσει. Μην ξεχνάς πως έχει και φακέλους τους οποίους σίγουρα θα αποκαλύψει», λέει βουλευτής εξ επαρχίας που εξακολουθεί να διατηρεί φιλικές σχέσεις με την τέως ΠτΒ.

6 Ο πόλεμος των συνεργατών. Ο Αλέκος Φλαμπουράρης παραμένει στο Μαξίμου, ενδεχομένως θα συνεχίσει και μετά τον ανασχηματισμό να φέρει τον τίτλο του υπουργού Επικρατείας, ουσιαστικά όμως έχει παροπλιστεί. Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης έφυγε, ο Μιχόπουλος είναι με το ένα πόδι μέσα, με το άλλο έξω. Αναμφίβολα ο ρόλος του διευθυντή του γραφείου του πρωθυπουργού Δημήτρη Τζανακόπουλου στο σύστημα εξουσίας του Μαξίμου είναι κομβικός. Στο επικοινωνιακό επιτελείο ο πόλεμος ανάμεσα στα μεσαία στελέχη μαίνεται. Τουλάχιστον αυτό καταγράφουν τα ρεπορτάζ και σίγουρα οι σχέσεις Θοδωρή Μιχόπουλου και Αγγελου Τσέκερη δεν είναι ειδυλλιακές. Θα αρχίσει να γίνεται επικίνδυνος -και τότε ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει ανυπερθέτως να παρέμβει για να μην του διαλύσουν το «μαγαζί»- αν επεκταθεί και μεταξύ Νίκου Παππά και Ολγας Γεροβασίλη. Προσώρας τα δύο πρόσωπα που μοιράζονται τις αρμοδιότητες στον τομέα της επικοινωνίας δεν έχουν επιδείξει πολεμική διάθεση ο ένας για τον άλλον. Σίγουρα ο υπουργός Επικρατείας βρίσκεται στην πιο δύσκολη θέση, καθώς ως το alter ego του πρωθυπουργού συγκεντρώνει την μήνιν των δυσαρεστημένων, ενώ είναι και στο στόχαστρο της κριτικής υπουργών και βουλευτών για όσα δεν εγκρίνονται από το Μαξίμου ή δεν γίνονται, κατά τη γνώμη τους, σωστά. Μάλιστα η εμπλοκή του και σε θέματα οικονομίας και επενδύσεων λέγεται ότι έχει δημιουργήσει τριβές με τον αντιπρόεδρο Γιάννη Δραγασάκη και τον υπουργό Οικονομίας Γιώργο Σταθάκη, ενώ και οι Φίλης, Σκουρλέτης, που αναδείχθηκαν από τον χώρο της επικοινωνίας, σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες τους λέγεται ότι εμφανίζονται προβληματισμένοι για ορισμένες πλευρές της επικοινωνιακής τακτικής της κυβέρνησης.

7 Ο πιο μεγάλος εμφύλιος αναμφίβολα μαίνεται προσώρας στο παρασκήνιο. Μετά την αξιολόγηση ενδέχεται όμως να πάρει χαρακτηριστικά ανοιχτού πολέμου. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από τον ανασχηματισμό και τις επιλογές που θα κάνει ο πρωθυπουργός. Θα επιχειρηθεί εκ νέου να μετακινηθεί από τη θέση του αντιπροέδρου ο Δραγασάκης; Θα δεχθεί να αναλάβει υπουργείο, και αν ναι, ποιο; Αν αρνηθεί, μπορεί ο πρωθυπουργός να τον αφήσει εκτός κυβέρνησης χωρίς να κινδυνεύσει η κυβερνητική συνοχή; Θα μετακινηθεί σίγουρα ή θα απομακρυνθεί ο Σταθάκης, όπως μετ’ επιτάσεως λέγεται; Θα φύγει και ο Τσακαλώτος, όπως άλλωστε ο ίδιος έχει προαναγγείλει, ή ο Τσίπρας θα προσπαθήσει, για λόγους ισορροπιών με τους «53+», να τον κρατήσει, έστω και σε άλλο πόστο, στην κυβέρνηση;  

Με απλά λόγια, θα υπάρξει εκ βάθρων αλλαγή στο οικονομικό επιτελείο προκειμένου να δοθεί η εντύπωση ότι όπως η χώρα έτσι και η κυβέρνηση μετά την πρώτη αξιολόγηση αλλάζει σελίδα; Πιθανώς ναι. Τι αλλαγές όμως μπορεί να κάνει στο κυβερνητικό σχήμα ο πρωθυπουργός; Οι περισσότεροι από τους υπουργούς τοποθετήθηκαν στις θέσεις τους μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Θα τους αλλάξει προτού συμπληρωθεί χρόνος; Δεν θα έχουν δίκιο να διαμαρτύρονται; Εκτός κι αν ο Τσίπρας είναι πεπεισμένος ότι δεν απέδωσαν στα πόστα τους. Οπότε θα υπάρξουν άλλου είδους προβλήματα με αυτούς που θα απομακρυνθούν.  Από την άλλη, αν διώξει τον Μάρδα, τη Θεανώ και τον Δρίτσα, και βάλει τον Φάμελλο και τον Μαντά, εξυπακούεται ότι δεν θα είναι σοβαρός ο ανασχηματισμός. Το κακό για τον πρωθυπουργό είναι ότι οι συνεργάτες του, προφανώς κατ’ εντολή του, έχουν παντού διαδώσει ότι αμέσως μετά την αξιολόγηση θα γίνει ανασχηματισμός. Ισως η ελπίδα, αλλά και οι υποσχέσεις που σε κάποιους έχουν δοθεί περί υπουργοποίησης να είναι το δέλεαρ για να μην υπάρξουν αρνητικές ψήφοι στα μέτρα. Εν πάση περιπτώσει, ο εμφύλιος του ανασχηματισμού θα αρχίσει την επομένη που θα πραγματοποιηθεί. Είναι αυτή η ιδιαιτερότητά του. Και θα τον κάνουν και αυτοί που βγήκαν και αυτοί που δεν μπήκαν στην κυβέρνηση.