Νίκος Φελέκης

Οι περισσότεροι που ασχολούνται με την πολιτική γνωρίζουν τον «Ηγεμόνα» του Μακιαβέλι, είναι όμως λίγοι αυτοί που έχουν διαβάσει το «Eγκόλπιο των πολιτικών» του Μαζαρίνου. Το πόνημα του Μαζαρίνου είναι ελάχιστα γνωστό, παρότι ο καρδινάλιος κυβέρνησε τη Γαλλία για σχεδόν δύο δεκαετίες. Το «Εγκόλπιο» δεν έχει μόνο ιστορικό ενδιαφέρον, αλλά και πρακτικό, αφού πολλές από τις «συνταγές» του εξακολουθούν να εφαρμόζονται από πολλούς, είτε ομολογημένα είτε ανομολόγητα, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Το τελευταίο κεφάλαιο του «Εγκολπίου» περιέχει 15 αξιώματα.

Ενα εξ αυτών, το έκτο, αναφέρει: Καλύτερα να υποστείς μια μικρή ζημιά παρά, ελπίζοντας σε μεγάλα οφέλη, να προωθήσεις την υπόθεση κάποιου άλλου. Η καταφυγή στον Μαζαρίνο δεν γίνεται τυχαία, αφού αυτόν φαίνεται ότι έχει για... δάσκαλο ο Αλέξης Τσίπρας. Η απόφασή του να απέχει εφεξής και μέχρι την προκήρυξη των εκλογών ο ΣΥΡΙΖΑ από τις ψηφοφορίες στη Βουλή, με εξαίρεση αυτή για το κόμμα του Κασιδιάρη, ακολουθεί κατά γράμμα τη συμβουλή του καρδιναλίου.

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης γνώριζε για τις αντιδράσεις που θα έφερνε η απόφασή του όχι μόνο από την κυβέρνηση και τα φιλοκυβερνητικά media, αλλά και από στελέχη του κόμματός του. Τις είχε συνυπολογίσει, αλλά προτίμησε τη «μικρή ζημιά» παρά να χάσει την πρωτοβουλία των κινήσεων από τον Μητσοτάκη.

Οπως ο ίδιος μεταδίδει σε συνομιλητές του, τόσο με την πρόταση μομφής όσο και με την απόφαση για τα «πεντάλεπτα αποχής» (τόσο περίπου διαρκεί μια ηλεκτρονική ψηφοφορία) από τη Βουλή, αυτός διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων, αφού η πολιτική επικαιρότητα διαμορφώνεται πρωτίστως από τις πρωτοβουλίες της αντιπολίτευσης και όχι από τις εξαγγελίες της κυβέρνησης.

Ο πρωθυπουργός και τα στελέχη της Ν.Δ. ασχολούνται με το τι λέει και πράττει ο ΣΥΡΙΖΑ - και όχι το αντίθετο. Ο Αλέξης με το να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, που στην πολιτική είναι πολύ σημαντική υπόθεση, θεωρεί πως σε σημαντικό βαθμό εξισορροπεί και την υπεροπλία που διαθέτει ο πρωθυπουργός στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, στους μεγαλοεπιχειρηματίες, στις εταιρείες δημοσκοπήσεων και γενικά στους διαμορφωτές της κοινής γνώμης και λεγόμενα «γκρι κοστούμια» της εξουσίας, εγχώρια και διεθνή. Κι αυτό θα συνεχίσει -ή τουλάχιστον θα προσπαθεί- να κάνει μέχρι να διαλυθεί η Βουλή και να στηθούν οι κάλπες.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι στην Κουμουνδούρου υπήρχαν εισηγήσεις ακόμη και για πλήρη αποχή του ΣΥΡΙΖΑ από τις εργασίες της Βουλής. Ευτυχώς ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν άκουσε τους «μπουρλοτιέρηδες» (κάποιοι από τον κύκλο των συνομιλητών του, μεταξύ των οποίων και ο πασοκογενής Ραγκούσης που, καταπώς λένε, ζήλωσε δόξαν Κανάρη) ούτε όμως και τους «νομοταγείς».

Σίγουρα, έλαβε υπ’ όψιν του τη γνώμη των διαφωνούντων με το «κοινοβουλευτικό μπλακάουτ» (Βούτσης, Τσακαλώτος, Σκουρλέτης, Θεοχαρόπουλος, Μπίστης και άλλοι), την τελική απόφαση την πήρε όμως μόνος του στο Σούνιο, όπου πήγε να κολυμπήσει. Εξάλλου, ο Τσίπρας, όπως έχει εκμυστηρευτεί σε δικούς του ανθρώπους, συνηθίζει να παίρνει τις αποφάσεις του στη θάλασσα, σε αντίθεση με τον Μητσοτάκη που προτιμά, όπως έχει πει δημοσίως, το βουνό.

Το σενάριο

Ορισμένοι που γνωρίζουν καλά τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης υποστηρίζουν πως ο Αλέξης μπορεί να ακούει τους συντρόφους του στα όργανα, αλλά είναι ελάχιστες οι φορές που αλλάζει γνώμη. Συνήθως έχει αποφασίσει από πριν τι θα πρέπει να κάνει. Και το κάνει. Αυτό έκανε και με την αποχή από τη Βουλή. Παρά τα όσα λέγονται, σε καμία περίπτωση δεν επρόκειτο να προχωρήσει σε ολοκληρωτική αποχή από τη Βουλή. Και ο επιπλέον λόγος είναι επειδή πιστεύει πως ο Μητσοτάκης δεν θα κάνει εκλογές στις 9 Απριλίου, όπως είναι κοινή πεποίθηση σχεδόν όλων, αλλά τις πρώτες εκλογές θα τις κάνει στα τέλη Μαΐου, παραμονή της Αλώσεως της Κωνσταντινούπολης, και οι δεύτερες, εφόσον δεν σχηματιστεί κυβέρνηση, όπερ και το πιθανότερο, θα γίνουν στις 2 Ιουλίου.

Δεν θα μπορούσε λοιπόν, λένε συνομιλητές του, να αποφασίσει να απουσιάζει εντελώς από τη Βουλή για περισσότερο από τρεις μήνες. Θα ήταν αυτοκτονία και καταστροφή. Ο Τσίπρας δεν πάσχει από αυτοκτονικό ιδεασμό. Αντίθετα, αυτό που τον διακρίνει είναι το ένστικτο της (πολιτικής) επιβίωσης. Μπορεί να μην είναι διακεκριμένος strategist, είναι όμως ένας ικανότατος survivor. Ασε που θα μπορούσε «να καεί στο ζέσταμα» -αν οι εκλογές όντως καθυστερήσουν, όπως ο ίδιος πιστεύει-, μας λέει διακεκριμένο στέλεχος της Κουμουνδούρου, που όταν άκουσε τα περί αποχής από τη Βουλή πήγε να πάθει εγκεφαλικό.

Ο δίαυλος με το ΠΑΣΟΚ

Στο ζέσταμα μπορεί να μην καεί, όμως μία, έστω μικρή, ζημιά την έπαθε ο ΣΥΡΙΖΑ, αφού, εκτός από την κυβέρνηση, του άσκησαν κριτική και τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης και πρωτίστως το ΠΑΣΟΚ, με το οποίο θέλει, παρά τα προβλήματα, να διατηρήσει ανοιχτό τον δίαυλο της επικοινωνίας για τον σχηματισμό προοδευτικής κυβέρνησης. Το κυριότερο όμως είναι ότι επικράτησε σύγχυση στην κοινή γνώμη, παραμονές των εκλογών, για το τι ακριβώς θα κάνει στη Βουλή ο ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί στη συνέχεια να δόθηκαν διευκρινίσεις, όμως στην πολιτική προσμετράται στα αρνητικά κάποιου -πολιτικού ή κόμματος- όταν για να γίνει κατανοητή μια θέση, χρειάζεται να δοθούν επεξηγήσεις και διευκρινίσεις.

Το ίδιο συνέβη και με την Πόπη Τσαπανίδου και τη δήλωσή της περί εκβιαζόμενου Ανδρουλάκη σε περίπτωση που σχηματίσει κυβέρνηση με τον Μητσοτάκη. Εκεί που όλοι της αντιπολίτευσης ήταν κατά του Μητσοτάκη για τις υποκλοπές και ψήφισαν από κοινού την πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης, ήρθε η καθ’ όλα συμπαθής εκπρόσωπος της Κουμουνδούρου και διέλυσε το αντικυβερνητικό μέτωπο.

Το ΠΑΣΟΚ μπορεί, όπως διατείνεται στενός συνεργάτης του Αλέξη, να έψαχνε την ευκαιρία να αλλάξει τη θέση του για το «ούτε Μητσοτάκης ούτε Τσίπρας για πρωθυπουργός», να αποδράσει από το αντιμητσοτακικό μέτωπο και να δραπετεύσει από την «προοδευτική διακυβέρνηση», το γεγονός όμως είναι ότι την ευκαιρία του την έδωσε μια «ατυχής» ή και «υπερβολική», όπως παραδέχονται στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους ηγετικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, δήλωση της Τσαπανίδου.

Μπορεί, όντως οι πιέσεις -ακόμη και από εξωπολιτικούς κύκλους- στον επικεφαλής της Χαριλάου Τρικούπη να είναι ασφυκτικές για να συμφωνήσει στον σχηματισμό κυβέρνησης με τον Κυριάκο Μητσοτάκη (τον «ωτακουστή» του, που λέει κι ο Χάρης Καστανίδης), την ευκαιρία όμως να σπάσει το αντιμητσοτακικό μέτωπο την έδωσε είτε από απειρία είτε από λάθος καθοδήγηση η Τσαπανίδου.

Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν ισχύει η υποψία ορισμένων στελεχών του ΠΑΣΟΚ, τα οποία είναι αντίθετα σε συγκυβέρνηση με τη Δεξιά, ότι η Κουμουνδούρου σπρώχνει τον Ανδρουλάκη στην αγκαλιά του Μητσοτάκη ώστε να «καθαρίσει» ο ενδιάμεσος χώρος και ο ΣΥΡΙΖΑ, απορροφώντας τις εναπομείνασες δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, να αναδειχθεί στη μοναδική κυβερνητική δύναμη της Κεντροαριστεράς, να πάρει δηλαδή τη θέση του ιστορικού ΠΑΣΟΚ στον νέο δικομματισμό.

Και δεν ισχύει επειδή σε μια τέτοια περίπτωση ο Τσίπρας θα υπονόμευε ο ίδιος τον εαυτό του και τη στρατηγική της προοδευτικής διακυβέρνησης, η οποία σε συνθήκες απλής αναλογικής είναι η μόνη που μπορεί να στερήσει από τον Μητσοτάκη την επανεκλογή του στην πρωθυπουργία και να ξαναφέρει τον Αλέξη Τσίπρα στα κυβερνητικά έδρανα της Βουλής.

Ολική μεταστροφή

Και επειδή αναφερθήκαμε στις εκλογές και στην -ισχυρή- πιθανότητα να μη σχηματιστεί κυβέρνηση και να οδηγηθούμε σε δεύτερες εκλογές με ενισχυμένη αναλογική, αξίζει να σημειώσουμε τη γνώμη του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τις πιθανολογούμενες εξελίξεις, όπως μεταφέρουν αξιόπιστοι συνομιλητές του. Καταρχάς, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ βλέπει μια ολική μεταστροφή του ΠΑΣΟΚ στο θέμα των συμμαχιών. Εγκαταλείπεται η τριπλή θέση: Ούτε Μητσοτάκης ούτε Τσίπρας για πρωθυπουργός, να πάει η Ν.Δ. στην αντιπολίτευση και να σχηματιστεί σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση.

Τώρα η νέα θέση είναι: Κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή. Τίποτε άλλο. Ούτε απαγορευτικό στο όνομα του πρωθυπουργού, ούτε αποκλεισμό της Ν.Δ. από τη σοσιαλδημοκρατία. Πάντως, ο Αλέξης δημοσίως δεν καταλογίζει μεταμορφισμό στον Ανδρουλάκη. Προσπαθεί η νέα θέση του ΠΑΣΟΚ να μη γίνει αιτία πολέμου ανάμεσα σε Κουμουνδούρου και Χαριλάου Τρικούπη.

Την ερμηνεύει με τρόπο που να μένει ανοιχτή η πόρτα της προοδευτικής κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι η θέση Ανδρουλάκη για κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή είναι όχι μόνο ταυτόσημη με τη δική του, αλλά και αποκλείει τον Μητσοτάκη, ο οποίος ούτε σοσιαλδημοκράτης είναι, αλλά και έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ και δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης προκειμένου να υπάρξει αυτοδυναμία. Προσθέτει δε ότι για να πραγματωθεί η νέα θέση του ΠΑΣΟΚ και να σχηματιστεί κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή χρειάζεται να έρθει πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ.

Ομως στα ηγετικά κλιμάκια δεν έχει ακόμη εγκαταλειφθεί ο σχηματισμός κυβέρνησης στην οποία δεν θα περιλαμβάνεται το πρώτο κόμμα. Το «δεν θα κάνω κυβέρνηση των ηττημένων», που είχε πει ο Τσίπρας, ανταποκρινόταν στο «ούτε Μητσοτάκης ούτε Τσίπρας πρωθυπουργός» του Ανδρουλάκη. Τώρα στη νέα θέση του ΠΑΣΟΚ, «κυβέρνηση από την πρώτη Κυριακή», η περίπτωση να σχηματιστεί κυβέρνηση χωρίς το πρώτο κόμμα αποκτά άλλο νόημα. Και παραπέμπει στην Πορτογαλία, όπου ο Αντόνιο Κόστα, αφού σχημάτισε δύο φορές κυβέρνηση μειοψηφίας, τελικά την τρίτη κέρδισε με αυτοδυναμία.

Αν, για παράδειγμα, το άθροισμα των δύο όμορων κομμάτων (Ν.Δ. και Ελληνική Λύση) είναι μικρότερο από το άθροισμα των δύο άλλων όμορων κομμάτων (ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ), τότε με την ανοχή ή, για να είμαστε ακριβείς, με την αποχή του ΚΚΕ ή και του ΜέΡΑ25 στη σχετική ψηφοφορία στη Βουλή, θα μπορούσε να δημιουργηθεί κυβέρνηση που θα έχει μεν τη δεδηλωμένη, αλλά όχι με 151 ψήφους, αλλά με 141 σε περίπτωση που το -αμέτοχο στην ψηφοφορία- ΚΚΕ λάβει 20 έδρες και κατά συνέπεια η απόλυτη πλειοψηφία δεν θα προκύπτει από τους 300 αλλά από τους 280 βουλευτές.

Εξυπακούεται ότι για να πάρει σάρκα και οστά αυτό το σενάριο, θα πρέπει το ΚΚΕ να εκλέξει 20 βουλευτές, ενδεχομένως και λιγότερους, αν στην εξίσωση μπει και το κόμμα του Γιάνη Βαρουφάκη, κυρίως όμως θα πρέπει το άθροισμα των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ να είναι η απόλυτη πλειοψηφία όσων θα ψηφίσουν για εξασφαλίσει η κυβέρνηση την εμπιστοσύνη της νέας Βουλής.

Η εντολή

Αυτό βέβαια σημαίνει ότι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας προτού δώσει την εντολή -προσοχή, όχι τη διερευνητική- σχηματισμού κυβέρνησης, θα πρέπει να έχει καθαρό αν μπορεί αυτός που θα λάβει την εντολή να εξασφαλίσει και την πλειοψηφία της Βουλής ακόμη και αν είναι μικρότερη από αυτή των 151. Βέβαια, είναι δύσκολο στο ΚΚΕ να κάνει κοινοβουλευτικό σκόντο στον ΣΥΡΙΖΑ να σχηματίσει κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ, τις αποφάσεις της οποίας, και πρωτίστως αυτές που θα καταγγέλλει ως αντιλαϊκές, θα «λούζεται» και το ίδιο, αφού διά της αποχής από την ψηφοφορία συνήργησε στον σχηματισμό κυβέρνησης.

Οπως είναι δύσκολο και στην Κατερίνα Σακελλαροπούλου να συμφωνήσει στην -έστω και σύννομη- παραβίαση της δεδηλωμένης, η οποία υπάρχει εδώ και 150 χρόνια από την εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη. Και βέβαια είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτή μια κυβέρνηση ουσιαστικά μειοψηφίας, αλλά κυρίως να επιτελέσει μεταρρυθμιστικό έργο ή να λάβει αποφάσεις δυσάρεστες για την κοινωνική πλειοψηφία. Οι αντιδράσεις θα είναι οπωσδήποτε έντονες και πιθανότατα σύντομα, ενδεχομένως και σε ολιγότερο από έναν χρόνο, θα είχαμε εκ νέου εκλογές.

Αν η κυβέρνηση, όπως στην Πορτογαλία, πετύχαινε τους στόχους των προγραμματικών της δηλώσεων, έχει καλώς. Θα μπορούσε, όπως ο Κόστα, να κερδίσει τις εκλογές και να πάρει ακόμη και αυτοδυναμία. Αν όχι, τότε η Ν.Δ. και ο Μητσοτάκης -εφόσον συνεχίζει, όπερ και το πιθανότερο, να είναι αρχηγός- θα λάβουν ποσοστά που θα θυμίζουν τις παλιές καλές μέρες του δικομματισμού (1981-2009) με τα 45άρια.

Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα δεν είναι Πορτογαλία και πολιτικά είναι δύσκολο να σταθεί μια κυβέρνηση που δεν θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. Και κακώς κάνει ο Νίκος Μπίστης, που είναι επικεφαλής του πολιτικού σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ, να σκαρφίζεται κάθε δυνατή παραλλαγή μιας κυβέρνησης, η οποία θα έχει την υποστήριξη λιγότερων από 151 βουλευτών.

Ο Αλέξης Τσίπρας τα γνωρίζει όλα αυτά και γι’ αυτό ο στόχος του είναι να βγει πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ. «Για να ασχοληθούμε με τα σενάρια της επόμενης μέρας, θα πρέπει πρώτα να δούμε τα εκλογικά αποτελέσματα», λέει στους συνομιλητές του. Αυτό πάντως που αρνείται ακόμη και να συζητήσει είναι το λεγόμενο «σενάριο της γλυκιάς ήττας».

Να χάσει δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ με μικρή διαφορά, έχοντας πάρει 30%, με τη Ν.Δ. να μην ξεπερνά το 34%. Εχει απαγορεύσει στα στελέχη της Κουμουνδούρου ακόμη και να το σκέφτονται. «Πάμε να κερδίσουμε, έστω και στα σημεία, τη μάχη, όχι να χάσουμε με μικρές απώλειες», είναι αυτό που μεταδίδει σε κάθε ευκαιρία στους συντρόφους του. Σε όλες τις συζητήσεις του εμφανίζεται πεπεισμένος ότι το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα έχει τον αριθμό τρία μπροστά (30+) και είναι σίγουρος πως όταν προκηρυχθούν οι εκλογές, οι δημοσκοπικές εταιρείες θα αρχίσουν να μειώνουν την ψαλίδα της διαφοράς ανάμεσα σε Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ.

Υψηλόβαθμα στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης θεωρούν πως το εκλογικό αποτέλεσμα για τα δύο μεγάλα κυβερνητικά κόμματα θα βρίσκεται, τελικά, στα όρια του στατιστικού λάθους, ενώ για το ΠΑΣΟΚ «βλέπουν» να αντιμετωπίζει αυξημένες δυσκολίες στην εξασφάλιση διψήφιου ποσοστού.

Επιμονή με τις υποκλοπές

Ολοι συμφωνούν πως το εκλογικό αποτέλεσμα θα το διαμορφώσουν η οικονομία, η ακρίβεια, ο πληθωρισμός, η τσέπη του καταναλωτή και το ταμείο του μικρομεσαίου επιχειρηματία, αλλά ο Τσίπρας επιμένει πως και η υπεράσπιση του κράτους δικαίου θα είναι επίσης ψηλά στις εκλογικές προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Γι’ αυτό και θα συνεχίσει να «παρενοχλεί» τον Μητσοτάκη για τις υποκλοπές και να έχει ψηλά στην προεκλογική ατζέντα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και τη λειτουργία των θεσμών με αιχμή τη Δικαιοσύνη και τις ανεξάρτητες αρχές.

Πάντως, όπως έδειξε και στη συγκέντρωση στο Περιστέρι την περασμένη Τετάρτη, την Παρασκευή στην Πάτρα και αύριο στη Θεσσαλονίκη το συγκεκριμένο -και εναλλακτικό της κυβέρνησης- οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι, μαζί με τα θεσμικά, οι δύο αιχμές της προεκλογικής αντιπαράθεσης. Αυτή την εβδομάδα θα συνεδριάσει το Πολιτικό Συμβούλιο, στο οποίο ο Δημήτρης Τζανακόπουλος θα παρουσιάσει το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ στο τέλος της εβδομάδας θα δοθούν στη δημοσιότητα και τα περισσότερα ονόματα των υποψήφιων βουλευτών.