Μιλτιάδης Νεκτάριος

Ετσι εξαφανίστηκαν αξίες δεκάδων δισεκατομμυρίων που θα μπορούσαν να μειώσουν το κολοσσιαίο δημόσιο χρέος ή να συμβάλουν στην ενίσχυση των μακροπρόθεσμων επενδυτικών αναγκών της χώρας. Κατά κανόνα, οι επιχειρήσεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν για την εξυπηρέτηση κομματικών και συνδικαλιστικών σκοπιμοτήτων, καθώς και συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων, πάντα σε βάρος της πραγματικής αποστολής τους και του κοινωνικού συνόλου.

Στις επιχειρήσεις, ιδιωτικές ή δημόσιες, η ιεράρχηση των στόχων πρέπει να θέτει ως πρώτη προτεραιότητα τα συμφέροντα των πελατών/πολιτών, ως δεύτερη προτεραιότητα τα συμφέροντα των μετόχων/κράτους που εισφέρουν τα μετοχικά κεφάλαια και ως τρίτη προτεραιότητα τα συμφέροντα των εργαζομένων. Στην περίπτωση της χώρας μας, η σειρά προτεραιοτήτων έχει αντιστραφεί με ευθύνη των πολιτικών κομμάτων και των συνδικαλιστών. Ουδείς ενδιαφέρθηκε ποτέ για την εξυπηρέτηση των πολιτών ή την απόδοση των χρημάτων των φορολογουμένων που είχαν επενδυθεί στους οργανισμούς αυτούς, αλλά, αντίθετα, η έμφαση ήταν πάντοτε στη χρησιμοποίησή τους για την εξυπηρέτηση των εκάστοτε πολιτικών προϊσταμένων και των συνδικαλιστών.

Ο,τι έχει απομείνει πλέον από τη δημόσια περιουσία έχει υπαχθεί, στο πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων, στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ), η οποία έχει τη μορφή holding εταιρείας. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη εάν συμπληρωθεί το νομικό πλαίσιο λειτουργίας της ΕΕΣΥΠ στην κατεύθυνση της πλήρους αποπολιτικοποίησης της λειτουργίας της. Ακολουθεί ένα σύνολο προτάσεων που στοχεύουν: (α) στην εξουδετέρωση των πολιτικών παρεμβάσεων και (β) στη δραστική αναβάθμιση του μάνατζμεντ των δημόσιων οργανισμών.

Κατ' αρχάς, πρέπει να εξοβελιστούν τα αλλοδαπά μέλη του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΕΣΥΠ και αυτό να διορίζεται από τη Βουλή με βάση κατάλογο στελεχών υψηλής επιστημονικής επάρκειας και εμπειρίας στη διοίκηση επιχειρήσεων, τα οποία θα προτείνονται από τα πολιτικά κόμματα κατ’ αναλογία της εκλογικής τους δύναμης στη Βουλή.

Το διοικητικό συμβούλιο της ΕΕΣΥΠ θα διορίζεται από το υπουργείο Οικονομικών με βάση σχετικό κατάλογο στελεχών που θα προτείνεται από τα πολιτικά κόμματα, όπως στην περίπτωση του Εποπτικού Συμβουλίου. Η προτεινόμενη διαδικασία στελέχωσης των οργάνων διοίκησης της ΕΕΣΥΠ θα οδηγήσει στη μεγιστοποίηση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων διότι τα υψηλού επιπέδου στελέχη, ασχέτως των πολιτικών προτιμήσεών τους, θα επικεντρωθούν στην ουσία της αποστολής τους για την ανάπτυξη και αποτελεσματική λειτουργία των δημόσιων επιχειρήσεων, καθώς και της δημόσιας περιουσίας.

Η τρίτη πρόταση αφορά στη γενικευμένη εφαρμογή των Αρχών της Εταιρικής Διακυβέρνησης και κατ’ επέκταση του Στρατηγικού Μάνατζμεντ σε όλους τους δημόσιους οργανισμούς που υπάγονται στην ΕΕΣΥΠ. Η προτεινόμενη μεθοδολογία διοίκησης ενσωματώνει την Εταιρική Διακυβέρνηση, τη Διαχείριση Κινδύνων και την Κανονιστική Συμμόρφωση. Η Εταιρική Διακυβέρνηση αφορά τις διαδικασίες με τις οποίες διαμορφώνονται οι πολιτικές της επιχείρησης και εκτελούνται οι αποφάσεις, σταθμίζοντας σε κάθε περίπτωση τους κινδύνους και τις αποδόσεις. Η Διαχείριση Κινδύνων αναφέρεται στις διαδικασίες που διασφαλίζουν ότι οι επιχειρησιακές αποφάσεις λαμβάνουν υπόψη την επίσημη θέση του Δ.Σ. για την ανοχή στον κίνδυνο. Τέλος, η Κανονιστική Συμμόρφωση αναφέρεται σε μια ανεξάρτητη διαδικασία «Εσωτερικού Ελέγχου» βασισμένη στο μοντέλο των «Τριών Γραμμών Αμυνας», που διατρέχει το σύνολο των συστημάτων και διαδικασιών διοίκησης και λειτουργίας της επιχείρησης και αφορά στην τήρηση των πολιτικών και των αποφάσεων που είτε έχουν ληφθεί στο εσωτερικό της επιχείρησης, είτε επιβάλλονται από εξωτερικούς κανονισμούς.

Ο συνολικός στόχος της εφαρμογής των τριών νέων λειτουργιών είναι να τεθούν υπό έλεγχο οι διοικήσεις των δημόσιων επιχειρήσεων έναντι των μετόχων και των συναλλασσομένων. Η εφαρμογή των αρχών της Εταιρικής Διακυβέρνησης, της Διαχείρισης Κινδύνων και της Κανονιστικής Συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς του δημόσιου τομέα θα επιφέρει τα παρακάτω οφέλη: (α) εξοικονόμηση πόρων, (β) ενίσχυση της κερδοφορίας και των αποτελεσμάτων καθώς και βελτίωση στη χρήση των κεφαλαίων της επιχείρησης, (γ) μεγαλύτερη διαφάνεια στη λειτουργία της επιχείρησης και ενίσχυση της γενικής εικόνας της στους πελάτες/πολίτες και στους συναλλασσομένους και (δ) μεγαλύτερη σταθερότητα στην αντιμετώπιση των κρίσεων. Δύο ακόμα πρόσθετες προτάσεις πρέπει να αναφερθούν. Η πρώτη αναφέρεται στη διάκριση μεταξύ της διοίκησης και της εποπτείας της δημόσιας επιχείρησης.

Η ΕΕΣΥΠ ασκεί τα καθήκοντα του μετόχου και είναι υπεύθυνη για τη διοίκηση της επιχείρησης. Τα υπουργεία με συναφές αντικείμενο δεν υπεισέρχονται στα θέματα αυτά, αλλά ασκούν την εποπτεία τους σε όλες τις επιχειρήσεις του αντίστοιχου τομέα, ιδιωτικές και δημόσιες, με τα ίδια μέτρα και σταθμά και με στόχο τη μεγιστοποίηση του δημόσιου οφέλους. Η εφαρμογή της αρχής αυτής στη ΔΕΗ, για παράδειγμα, απαιτεί τη λειτουργία της Επιχείρησης κάτω από τον έλεγχο της ΕΕΣΥΠ χωρίς την ανάμειξη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Η δεύτερη πρόταση αφορά στην επείγουσα εφαρμογή των τριών προαναφερόμενων λειτουργιών και στις δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς που δεν ανήκουν στην ΕΕΣΥΠ, όπως τα δημόσια νοσοκομεία, οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, τα πανεπιστήμια, οι περιφέρειες, οι δήμοι και τα λοιπά ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ. Εάν ξεπεραστούν οι πολιτικές αβελτηρίες και οι συνδικαλιστικές αντιστάσεις, τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά, διότι θα αποπολιτικοποιηθούν οι δημόσιοι οργανισμοί και, για πρώτη φορά, η κύρια προτεραιότητα θα είναι στην εξυπηρέτηση των πελατών/πολιτών.