Μπάμπης Κούτρας

Χαρακτηρίζεται από πληθώρα παροχών, κατακερματισμό φορέων, υψηλό διοικητικό και οικονομικό κόστος, αδικίες στην κατανομή, παράθυρα φοροδιαφυγής και παραμόρφωση των μηχανισμών της αγοράς. Επιπλέον, η έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων οδηγεί στο παράδοξο να εισπράττουν επιδόματα εκείνοι που κρύβουν εισοδήματα από την Εφορία, ενώ οι πραγματικά αδύναμοι μένουν εκτός στήριξης.

Κάθε επίδομα συνοδεύεται από δικό του φορέα υλοποίησης με ξεχωριστές διαδικασίες, πλατφόρμες και κριτήρια. Η ηλεκτρονική πύλη gov.gr και τα συστήματα διαλειτουργικότητας κατάφεραν να περιορίσουν τη γραφειοκρατία, ωστόσο παραμένει επιβαρυντικό για τον πολίτη να ιχνηλατεί σε ποια πλατφόρμα υποβάλλει αίτηση για επίδομα θέρμανσης, σε ποια για δωρεάν θεατρικά εισιτήρια ή παιδικές κατασκηνώσεις και πώς αυτά συνδέονται με άλλα, όπως το φοιτητικό, το στεγαστικό επίδομα ή το Market Pass. Με λίγα λόγια, ένα χάος. Το... απογείωσε ο ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν κοντά στην ιδεολογία του, το συνεχίζει και η σημερινή κυβέρνηση.

Η αλήθεια είναι ότι σε περιόδους κρίσεων η κρατική παρέμβαση για τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων αποτελεί αναμφισβήτητο χρέος κάθε σοβαρής πολιτείας. Οταν, όμως, η επιδοματική πολιτική παύει να είναι εργαλείο προσωρινής ανακούφισης και μετατρέπεται σε μόνιμο μηχανισμό πολιτικής επιβίωσης, τότε το κράτος παύει να προστατεύει και αρχίζει να χειραγωγεί. Αυτό συμβαίνει για δεκαετίες στην Ελλάδα και οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε με ειλικρίνεια.

Η διανομή επιδομάτων με κάθε ευκαιρία σε γιορτές, κρίσεις, εκλογές ή απλώς κατά βούληση παρουσιάζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση ως απόδειξη κοινωνικής ευαισθησίας. Στην πράξη, όμως, εδραιώνει μια σχέση εξάρτησης ανάμεσα στον πολίτη και τον πολιτικό. Η επιδότηση της κατανάλωσης αντί της παραγωγής, η παροχή «μποναμάδων» αντί για μεταρρυθμίσεις, η μόνιμη προσωρινότητα, όλα αυτά ενισχύουν την αντίληψη ότι η πολιτεία οφείλει να «ταΐζει» τους πολίτες, όχι να τους δίνει τα μέσα να σταθούν στα πόδια τους.

Η συνεχής χορήγηση επιδομάτων, χωρίς διαφανή και ορθολογικά κριτήρια, απομακρύνει κάθε έννοια δικαιοσύνης στη δημοσιονομική πολιτική. Τα χρήματα των φορολογουμένων δεν επιστρέφονται επενδυμένα σε υποδομές, εκπαίδευση ή βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά ανακυκλώνονται ως «ψίχουλα» για να εξαγοραστούν η σιωπή και η ανοχή. Το αποτέλεσμα είναι ένα κράτος με αδύναμο παραγωγικό ιστό, που φοβάται να μιλήσει για εργασία και πραγματική αξιολόγηση.

Η σχέση που καλλιεργείται μέσα από την επιδοματική πολιτική δεν είναι κοινωνική. Το αντίθετο, είναι πολιτικά τοξική. Ο πολίτης δεν αντιμετωπίζεται ως κυρίαρχος και αυτόνομος ψηφοφόρος, αλλά ως πελάτης, ως αποδέκτης χάρης που «οφείλει» ευγνωμοσύνη. Ο πολιτικός, από την άλλη, δεν είναι θεσμικός εκπρόσωπος του δημόσιου συμφέροντος, αλλά διαχειριστής πόρων με ιδιοτελή σκοπό την επανεκλογή του. Αυτή η σχέση υπονομεύει τη δημοκρατία, καθιστώντας την απλή ανταλλαγή προσδοκιών και ανταμοιβών στη λογική τού «μαζί τα φάγαμε».

Η κοινωνία δεν χρειάζεται περισσότερα επιδόματα, αλλά περισσότερες δουλειές. Η επιδοματική πολιτική, όπως ασκείται σήμερα, δεν είναι μόνο αναποτελεσματική, είναι και άδικη. Δημιουργεί εξαρτήσεις, παγιώνει ανισότητες και αποδυναμώνει την ίδια τη δημοκρατική συνείδηση. Δεν μπορούμε να οικοδομήσουμε μια χώρα που προοδεύει, αν συνεχίζουμε να την αντιμετωπίζουμε ως κοινωνία ελεημοσύνης και όχι δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η αλλαγή νοοτροπίας είναι επείγουσα και ξεκινά από την πολιτική ειλικρίνεια.

Αν δεν αλλάξουμε ρότα, η χώρα κινδυνεύει να παραμείνει σε κατάσταση μόνιμης κρίσης και εξάρτησης, με χαμηλή παραγωγικότητα. Η Ελλάδα χρειάζεται να μεταβεί από ένα χαοτικό μωσαϊκό επιδομάτων σε ένα ενοποιημένο, στοχευμένο και ευέλικτο σύστημα κοινωνικής προστασίας. Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί ότι οι πόροι θα φτάνουν πραγματικά σε όσους έχουν ανάγκη, μειώνοντας την αδικία, το διοικητικό βάρος και τον κίνδυνο σπατάλης, ενώ ταυτόχρονα θα προωθηθούν η οικονομική αυτονομία και η κοινωνική συνοχή.