Μιχάλης Στούκας

Ενώ στο κουτσομπολιό, στην ανέξοδη και αβασάνιστη κριτική, στον χαβαλέ και στις «ελαφριές» συζητήσεις αριστεύουμε, μόλις καταπιανόμαστε με σοβαρότερα θέματα ή αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα καταφεύγουμε σε εντάσεις, υβριστικές λέξεις και χαρακτηρισμούς και, σε κάποιες περιπτώσεις σε χειροδικίες και, άλλα, ακόμα χειρότερα…

Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει αρχίσει να γίνεται χειρότερη. Υπάρχει μια διάχυτη οργή στην κοινωνία η οποία φυσικά δεν ήρθε ουρανοκατέβατη, προϋπήρχε, αλλά γιγαντώθηκε στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων. Οι υποχρεωτικοί εγκλεισμοί στα χρόνια του κορονοϊού (προσοχή, όχι τα εμβόλια!) επέτειναν αυτή την οργή, τη νευρικότητα, την καχυποψία, τη συνωμοσιολογία και όλα τα επακόλουθα. Αν πάρουμε υπόψη μας την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τα προσωπικά οικογενειακά προβλήματα όλων δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα που μοιραία οδηγεί σε εντάσεις και ακρότητες.

Αυτό βέβαια ξεκινά από τους πολιτικούς μας που και στη Βουλή κάποιες φορές διαπληκτίζονται για διάφορα θέματα. Ευτυχώς δεν έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και ελπίζουμε να μην το δούμε ποτέ, εικόνες από Κοινοβούλια άλλων κρατών όπου οι καβγάδες δεν μένουν σε φραστικό επίπεδο, αλλά προχωρούν σε ξυλοδαρμούς, μαλλιοτραβήγματα και κλοτσοπατινάδες…

Όπως είδαμε στο πρόσφατο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δεν χρειάζεται να υπάρχουν πολιτικοί από διάφορα κόμματα για να έχουμε εντάσεις και επεισόδια. Αρκεί ένα κόμμα, ιδιαίτερα όταν αυτό αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα, για να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου… Και βέβαια οι εντάσεις μεταξύ πολιτικών, κουστουμαρισμένων πάντα, στα διάφορα τηλεοπτικά πάνελ, είναι συχνό φαινόμενο. Ενίοτε, η κατάσταση εκεί εκδηλώνεται με αποχωρήσεις κάποιων από τα πάνελ και τα στούντιο…

Το ίδιο γίνεται και μεταξύ επιστημόνων που μπορεί να διαφωνούν για κάποιο θέμα. Εντάσεις, εκατέρωθεν «μπηχτές», αμφισβητήσεις και ειρωνείες. Όταν η ελίτ του πολιτικού και πνευματικού κόσμου της χώρας δεν μπορεί να συζητήσει πολιτισμένα, τι μπορούμε να περιμένουμε από τους απλούς πολίτες;

Υπάρχουν πολλοί και πολλές που διακρίνονται από έναν ακατανόητο «ξερολισμό». Δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους (μέχρι κουνούπι, το πολύ…) και αν κάποιος τολμήσει να τους αμφισβητήσει, του επιτίθενται, συνήθως με απρεπείς χαρακτηρισμούς. Στα σχόλια του protothema.gr, που αποτελούν έναν καθρέφτη της ελληνικής κοινωνίας, καθώς είναι χιλιάδες καθημερινά, βλέπουμε απίστευτες διαμάχες και προσβολές. Παράθεση επιχειρημάτων γίνεται σπάνια, αντίθετα δίνουν και παίρνουν οι χαρακτηρισμοί. Είναι άραγε τα σχόλια προϊόντα της ελευθερίας του λόγου που δίνει η «ανωνυμία» (που βέβαια δεν υπάρχει στην πραγματικότητα) ή οι συγκεκριμένοι σχολιαστές λειτουργούν έτσι και εκτός ίντερνετ; Δύο δηλαδή σχολιαστές ή σχολιάστριες που ανταλλάσσουν βαρύτατους χαρακτηρισμούς κάτω από ένα άρθρο, θα έκαναν το ίδιο αν βρίσκονταν απέναντι στην πραγματική ζωή; Θα μπορούσαν να συζητήσουν ήρεμα και πολιτισμένα ή θα πλακώνονταν στο ξύλο;

Ένα από τα «πεδία» όπου φαίνεται ξεκάθαρα ότι ισχύει ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου, είναι η οδήγηση στους δρόμους. Το κυκλοφοριακό χάος, το άγχος της δουλειάς, το άγχος να προλάβουμε, μερικές φορές κάτι που κι εμείς οι ίδιοι δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι , η κακή οδηγική συμπεριφορά πολλών και διάφορα απρόοπτα που μπορούν να συμβούν, ωθούν ακόμα και ήρεμους και φιλήσυχους ανθρώπους σε ακραίες καταστάσεις. Εκατέρωθεν βρισιές, «μπινελίκια» θα λέγαμε καλύτερα, φασαρίες και σε, σπάνιες ευτυχώς περιπτώσεις, απειλές, ξυλοδαρμοί, χτυπήματα με διάφορα αντικείμενα, ακόμα και πυροβολισμοί! Είναι δυνατόν για μία θέση πάρκινγκ να δέρνονται δύο άνθρωποι, οι οποίοι κατά τ’ άλλα είναι εξαιρετικοί και ήρεμοι; Έχουμε όλοι τα όριά μας ή κάποια ζωώδη, κτηνώδη θα λέγαμε πιο σωστά, ένστικτα υποβόσκουν και εκδηλώνονται όταν υπάρχει το κατάλληλο υπόβαθρο;

Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν στα γήπεδα, στα σχολεία, ακόμα και σε κέντρα διασκέδασης όπου ολόκληρες παρέες μπορεί να εμπλακούν σε καβγά, για το τίποτα. Βέβαια, εκεί μιλάει και το αλκοόλ, το οποίο ευθύνεται και για πολλά ακόμα (τροχαία, ενδοοικογενειακή βία κ.λπ.).

Και μια και αναφερθήκαμε σε ενδοοικογενειακή βία, τα περιστατικά τα οποία διαβάζουμε καθημερινά, μας αφήνουν έκπληκτους. Άνθρωποι 45-50 χρονών που είναι μαζί 20-25 χρόνια και έχουν αποκτήσει και 2-3 παιδιά ανακαλύπτουν ξαφνικά ότι δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Οι καθημερινοί καβγάδες εντείνονται και κάποια στιγμή η κατάσταση ξεφεύγει με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα…

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι, οι σύμβουλοι γάμου και, εσχάτως, οι life coaches να πληθαίνουν. Την ίδια ώρα βέβαια αυξάνονται σημαντικά και όλοι/όλες που καταφεύγουν στους παραπάνω. Από τη μία πλευρά το γεγονός της λήψης συμβουλών από κάποιον ειδικό είναι θετικό. Από την άλλη πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο μερικές δεκαετίες πριν ήταν αδιανόητο. Πώς έλυναν τα οικογενειακά τους προβλήματα οι γονείς και οι παππούδες μας; Πάντως όχι με επισκέψεις σε ψυχολόγους και συμβούλους γάμου… Μία άποψη είναι ότι οι δυσκολίες της ζωής ήταν περισσότερες και διαφορετικές και δεν τους άφηναν περιθώρια για καβγάδες και ξυλοδαρμούς. Σαφώς αυτοί υπήρχαν πάντα, όχι όμως στον βαθμό που βλέπουμε σήμερα. Επίσης, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία έχει αλλάξει σημαντικά. Κι αν πριν από 50-100 χρόνια θα ήταν αδύνατο για μια γυναίκα να ζήσει με τα παιδιά της χωρίς τον σύζυγό της, σήμερα με την οικονομική ανεξαρτησία που έχουν οι γυναίκες τολμούν και φεύγουν από έναν τοξικό γάμο και ζουν μαζί με τα 1-2, συνήθως, παιδιά τους.

Επανερχόμαστε στον «πολιτισμένο διάλογο» που αποτελεί το βασικό θέμα του σημερινού μας άρθρου. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε μάθει να συζητάμε, ξέρουμε όμως να καβγαδίζουμε. Η ανυπαρξία ή η ένδεια επιχειρημάτων σε κάτι που θα μας πει κάποιος άλλος, μας οδηγούν συχνά σε απειλές, βρισιές και χειροδικίες. Και πάντα βέβαια αφού προηγηθεί η «εκτίμηση» του… αντιπάλου: «τον έχω του χεριού μου» αυτόν ή «δεν με παίρνει να τα βάλω με αυτόν». Βέβαια, ο κύριος «τον έχω του χεριού μου» μπορεί να έχει στα χέρια του ένα μαχαίρι, το οποίο θα χρησιμοποιήσει σε βάρος μας…

Μακριά από καβγάδες λοιπόν για πολλούς και διάφορους λόγους. Ακόμα κι εκεί που νομίζουμε ότι «μας παίρνει». Γιατί τελικά μπορεί να μας πάρει το «166». Ακόμα κι όταν κάποιος ή κάποια γίνει προκλητικός/-ή απέναντί μας, ας δώσουμε τόπο στην οργή και ας φύγουμε. Ο εγωισμός είναι μερικές φορές, πολύ κακός σύμβουλος. Και, κυρίως, ας μάθουμε να συζητάμε. Είναι αδύνατον να έχουμε εμείς σε όλα δίκιο και οι άλλοι σε όλα άδικο. Ας ελέγξουμε τους εαυτούς μας, γιατί τελικά αυτούς φθείρουμε. Όσοι και όσες νομίζουν ότι τους βοηθούν οι επισκέψεις σε ειδικούς, ας συνεχίσουν να πηγαίνουν. Βέβαια, αν δεν βοηθήσουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, δεν μπορεί να μας βοηθήσει κανείς. Δεν πρέπει να μεταφέρουμε τα όποια προβλήματά μας, στις/στους συντρόφους μας, στα παιδιά μας ή σε κάποιον που μας ενοχλεί με την οδήγησή του στον δρόμο. Ακόμα κι αν δεν προκύψουν προβλήματα καθαρά ιατρικής φύσης, τα οποία πληθαίνουν και σε νεαρές ηλικίες, θα έχουμε δημιουργήσει ανεπανόρθωτα ψυχολογικά ζητήματα σε μας τους ίδιους. Ο διάλογος, θεωρούμε, ακόμα κι αν είναι έντονος, ότι αποτελεί την καλύτερη λύση. Ας μάθουμε να συζητάμε, ήρεμα και πολιτισμένα.

Διαβάζουμε συχνά-πυκνά ότι η «κατάσταση εξομαλύνθηκε χάρη στην παρέμβαση των ψυχραιμότερων». Κάποια στιγμή δεν θα υπάρχουν ψυχραιμότεροι για να επέμβουν. Και τότε, αν έχουμε προτιμήσει την εμπλοκή σ’ έναν καβγά από μια συζήτηση, μάλλον θα μετανιώσουμε, αλλά ίσως τότε να είναι πολύ αργά…

Βασικός παράγοντας που οδηγεί σε όλα αυτά είναι η έλλειψη παιδείας, όχι σχολικής-πανεπιστημιακής, αλλά αγωγής ηθικής, πνευματικής και ψυχολογικής.

Αυτή η έλλειψη είναι μια ακόμα πονεμένη ιστορία στην Ελλάδα του 2024, που μάλλον, και μακάρι να διαψευστούμε, θα παραμείνει πονεμένη για πολλές δεκαετίες ακόμα…