Κώστας Τσαούσης

Εδώ και καιρό βρίσκομαι σε κατάσταση ημι-διακοπών, μεταξύ Αθηνών (οι «δουλειές», οι επαγγελματικές υποχρεώσεις) και Χαλκίδας (τα «μπάνια του λαού»). Στο πήγαινε και έλα των τελευταίων ημερών έχω μαζί μου ένα μικρό βιβλίο. Ο τίτλος του, «Από πού κι ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;». Συγγραφέας, ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης που δεν βρίσκεται πλέον κοντά μας. Το βιβλίο (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) φιλοξενεί στις σελίδες του – σε επεξεργασμένη μορφή- την από μαγνητοφώνηση του διαλόγου ανάμεσα στον Σταύρο Τσακυράκη και τον συγγραφέα Απόστολο Δοξιάδη τον Νοέμβριο του 2017 στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο διάλογος τους αφορούσε τη Δημοκρατία στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης.

«Προσπαθώ πάντως να σκεφτώ τι θα μπορούσε να γίνει περισσότερο σε μια τέτοιο περίοδο», λέει ο Τσακυράκης, για να επισημάνει αμέσως μετά: «ΟΚαραμανλής λόγω του κύρους που είχε, θα ήταν πιο εύκολο να θέσει κανόνες δημοκρατίας που να τους ακολουθούν όλοι. Έτσι νομίζω. Δεν έγινε. Κι έρχεται ο Αντρέας ο οποίος ήταν συγκρουσιακός- πάντα συγκρουσιακός ήταν ο Αντρέας, ακόμη και στη διάρκεια της δικτατορίας-, θυμηθείτε , δεν ήθελε να συνεννοηθεί με όλες τις αντιδικτατορικές δυνάμεις. Έτσι, έχουμε μια Μεταπολίτευση της σύγκρουσης. Με βασικά θέματα, όπως λέω εγώ, μεγάλα ελλείμματα στη φιλοσοφία της δημοκρατίας. Δεν έφταιγε το Σύνταγμα για αυτά τα ελλείμματα. Το Σύνταγμα που είχαμε περιλάμβανε δημοκρατικούς κανόνες, ήταν περίπου ίδιο με το Σύνταγμα όλων των ευρωπαϊκών Δημοκρατιών.

Που υστερούσαμε λοιπόν; Τι δεν πήγε καλά; Εγώ νομίζω ότι κάτι δεν πήγε καλά στο θέμα της φιλοσοφίας. Γιατί η δημοκρατία έχει ορισμένες προϋποθέσεις , εκ των οποίων εγώ θεωρώ πολύ σημαντικό το θέμα της ισότητας.

Εάν έχετε ένα σύστημα κομματικό, όπως είναι στην Ελλάδα, όπου ο καθένας διορίζει τον δικό του, αυτό –τηρουμένων των αναλογιών- παραπέμπει στις αυτοκρατορίες, όπου ο καθένας διοριζόταν με βάση τη συγγένειά του, με βάση το θρήσκευμα του, με βάση τέτοια πράγματα. Τι νομίζετε; Ποιοι γίνονταν υπουργοί , ποιοι γίνονταν γραμματείς σε μια αυτοκρατορία; Οι συγγενείς και οι φίλοι του αυτοκράτορα, του τάδε άρχοντα κτλ.

Τηρουμένων λοιπόν των αναλογιών, στο κομματικό σύστημα, όταν έχετε αυτού του είδους τους διορισμούς, τους κομματικούς , έχετε το ίδιο πράγμα. Η δημοκρατία όμως είναι ασυμβίβαστη μ΄αυτό. Η δημοκρατία θέλει αξιολόγηση και αξιοκρατία. Γιατί αν δεν έχεις αξιοκρατία, έχεις πρόβλημα με την ισότητα. Εσύ παίρνεις την δική μου αδίκως, επειδή είσαι ΠΑΣΟΚ ή επειδή είσαι Νέα Δημοκρατία , όχι επειδή κάποιος έκρινε ότι είσαι ικανότερος από μένα για τη θέση. Αυτό είναι βασικό».

Ας κρατήσουμε, ως οδηγό, τη φράση του: «Η δημοκρατία θέλει αξιολόγηση και αξιοκρατία». Μια φράση που δίνει απαντήσεις για όλα όσα συνέβησαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν σχετικά με την διαχείριση των φυσικών καταστροφών όπως οι πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική και την ανείπωτη καταστροφή στο Μάτι.

Με άλλο λόγια, πέρα από τις τεχνικές της διαχείρισης υπάρχει πάντα ένα κυρίαρχο στοιχείο στις επιλογές των πολιτικών ηγεσιών και αυτό το στοιχείο είναι η αποδοχή στη πράξη των κανόνων αλλά και των αξιών της δημοκρατίας. Η τελευταία, όπως έλεγε και ο Τσακυράκης, δεν χωράει σε «αυτοκρατορικές» λογικές των κυβερνώντων όπου οι συγγενείς και οι φίλοι μετά των κομματικών κολλητών παίρνουν τις καρέκλες…

Ας το καταλάβουμε για τα καλά, η δημοκρατία για να προχωρήσει χρειάζεται – ιδιαίτερα σε συνθήκες γενικευμένης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης- προσήλωση στην υπεράσπιση της αξιολόγησης και της αξιοκρατίας και σταθερή αντίθεση σε λογικές που φέρνουν μπροστά την σύγκρουση… Πολλές φορές αυτές οι λογικές εκκινούν από το παρελθόν και τις ιδεολογικές εμμονές πολιτικών ηγετών που δεν βολεύονται κάτω από τον ήλιο της δημοκρατίας…