Γιάννης Γ. Αντύπας

Η φαινομενική κανονικότητα στην οποία περιήλθε η ελληνική πολιτική σκηνή (σίγουρα όχι και η κοινωνική)μετά το περιπετειώδες πρώτο εξάμηνο του 2015, είναι και εύθραυστη και ασταθής. Εύθραυστη, γιατί τίποτε δεν βεβαιώνει πως η Ελλάδα θα αντέξει τις πιέσεις προσαρμογής σε ένα πρόγραμμα με μεταρρυθμιστικές απαιτήσεις που δεν έχουν τελειωμό. Και ασταθής, γιατί κανένα πολιτικό κόμμα (μηδέ εξαιρουμένου του ΣΥΡΙΖΑ) δεν έχει καταφέρει να πείσει το λαό ότι υπάρχει λυτρωτική προοπτική μετά την έξοδο από το μνημονιακό τούνελ. Εξ’ αυτού προκύπτει ότι κανένα πολιτικό κόμμα δεν μπορεί να επενδύει σε κοινοβουλευτική πλειοψηφία, που θα επέτρεπε αυτοδύναμη κυβέρνηση, και συνεπώς οι συναθροίσεις στα υπουργικά έδρανα έχουν - και θα έχουν για πολύ καιρό - φυσική ροπή στον διαγκωνισμό, την ασυνεννοησία, την αδράνεια ή και τον... κυνισμό!

Η Ελλάδα δεν πια μια χώρα που η τύχη της κρίνεται κάθε ώρα. Ο κίνδυνος να πέσει στα βράχια, μάλλον παρήλθε. Και, τουλάχιστον τώρα, δεν φαίνεται να παίζει κάποιος την τύχη της σε ζαριές και σε μπλόφες, όπως συνέβη με την πρώτη ομάδα συνεργατών του Αλέξη Τσίπρα. 

Αλλά, αυτό δεν σημαίνει πως η χώρα μπήκε σε μια τροχιά αυτοματοποιημένης ή δρομολογημένης εξελικτικής διαδικασίας, όπως συμβαίνει στις αναπτυγμένες χώρες του πλανήτη. Η Ελλάδα παραμένει μια χώρα σε δύσκολη κατάσταση και προσπαθεί να ανατάξει την οικονομία της σε περιβάλλον μιας δύσκολης ευρωπαϊκής συγκυρίας.

Οι πολλές εκλογές σε ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες – δανειστές της Ελλάδας, από τον Δεκέμβριο (δημοψήφισμα στην Ιταλία για συνταγματική αναθεώρηση) έως τα τέλη του 2017, το συζητούμενο Brexit, αλλά και τα γεωπολιτικά ζητήματα που παραμένουν ανοικτές πληγές στη Συρία, την Τουρκία και την Ουκρανία, δεν δημιουργούν ευνοϊκό πεδίο διαπραγματεύσεων μεταξύ των πολλών πλευρών, που χρειάζεται να συμφωνήσουν για να δοθεί μια λύση στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους.

Γιατί για αναδιάρθρωση γίνεται λόγος στα παρασκήνια. Όχι για μείωση ή κούρεμα. Ούτε καν για ουσιαστική ελάφρυνση. Ωστόσο, μια αναδιάρθρωση με διευκόλυνση αποπληρωμών σε μακρύτερο χρονικό διάστημα και χωρίς χρονιές με υψηλές τοκο-χρεωλυσικές υποχρεώσεις (δηλ. χωρίς peakyears) θα έδινε την ευκαιρία στην Ελλάδα να θέσει σταθερούς δημοσιονομικούς στόχους και προϊόντος του χρόνου να δημιουργήσει ένα φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον με σταθερούς όρους. 

Είναι, ακριβώς, αυτό που σήμερα λείπει, για να προσελκύσει  η χώρα επενδυτές, οι οποίοι αποφεύγουν να κάνουν σοβαρές επιχειρηματικές σκέψεις – πέραν των επενδύσεων σε κρατικές δομές – επειδή το φορολογικό περιβάλλον είναι διαρκώς μεταβαλλόμενο. Σαν τυχερό παιχνίδι με όρους που επινοεί σε κάθε γύρο η μπάνκα. 

Αλλά, στην Ελλάδα η μπάνκα δεν υπάρχει. Οι έλεγχοι κεφαλαίων έχουν απονευρώσει πλήρως το τραπεζικό σύστημα. Η αδυναμία εξεύρεσης ρεαλιστικής λύσης στην αντιμετώπιση των «κόκκινων δανείων» προκαλεί κοινωνικές εντάσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται σε κατάσταση ασφυξίας, λόγω έλλειψης ρευστότητας και κατάργησης του πλαφόν στις επιταγές. Ενώ, οι μονάδες μεταποίησης και πρωτογενούς παραγωγής οδεύουν σε παύση εργασιών, λόγω έλλειψης της δυνατότητας πίστωσης από τους ξένους προμηθευτές πρώτων υλών. Στο άθροισμα των παραπάνω χρειάζεται μια μεγάλη αφαίρεση: η απομείωση της καταναλωτικής ισχύος. Ο κόσμος δεν αγοράζει... Ο παραγωγός δεν παράγει... Οι πωλήσεις δεν φτάνουν για να παραχθεί κέρδος... Και μόνον ο φορολογικός κύκλος γυρνοβολάει αμέριμνα.

Τόσο αμέριμνα και βασανιστικά, που ακόμη και η ΕΚΤ δεν έχει αντιληφθεί ακριβώς για ποιο λόγο αυξάνονται τα εταιρικά φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι η χώρα ακόμη βρίσκεται σε ύφεση. Το ομολόγησε, την περασμένη Τρίτη, στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Μπενουά Κερέ, εκτελεστικό μέλος του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Απαντώντας σε ερώτηση του ευρωβουλευτή Γ. Κύρτσου, που τον ρώτησε πως αποτιμά την παραδοξότητα αύξησης των φορολογικών εσόδων, ο Μ. Κερέ  είπε ότι «προκαλεί εντύπωση» και πως «η ΕΚΤ αναζητά μια πειστική απάντηση, γιατί ακόμη δεν μπορεί να βγάλει ένα σοβαρό συμπέρασμα από αυτή την εικόνα».

Το δικό μας όμως συμπέρασμα, είναι πως η ΕΚΤ συνεχίζει να παρακολουθεί την Οικονομία της Ελλάδας όπως επιβάλει η τηλε-ιατρική στους ακτινολόγους. Βλέπει, δηλαδή, την οστεακή μάζα, αλλά όχι τις πληγές της Κοινωνίας. Είναι πασιφανές ότι τα φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα ανέβηκαν το τελευταίο τρίμηνο επειδή αυξήθηκε ο ΦΠΑ στα νησιά κατά 11 μονάδες! Κι επειδή το κράτος δεν έχει αποπληρώσει τις επιστροφές ΦΠΑ στους επαγγελματίες. Έτσι, ο λογαριασμός φούσκωσε. Η φορολογική απόχη έβγαλε πλούσια ψαριά, αλλά με το μαριδάκι και τις καθυστερήσεις στις αποπληρωμές των ληξιπρόθεσμων οφειλών δεν στήνεται επιχειρηματικό περιβάλλον.

Εξάλλου, ένας λόγος που το Eurogroup της 10ης Οκτωβρίου δεν απελευθέρωσε χρήματα προς την Ελλάδα ήταν η ανάγκη να επαληθευτεί ότι αποπληρώθηκαν οφειλές προς τον ιδιωτικό τομέα, που αντιστοιχούν στο τουλάχιστον 80% των χρημάτων του Ιουνίου.

Στον καιρό... το χρέος

Η εξίσωση του ελληνικού χρέους είναι πολυπαραμετρική.Η συμφωνία του Eurogroupτης 25η Μαΐου προβλέπει πως τα βραχυπρόθεσμα μέτρα του χρέους θα αποφασιστούν μετά το τέλος της Α’ αξιολόγησης και πριν το τέλος του τρίτου ελληνικού προγράμματος. Δηλαδή, από τώρα έως τα μέσα του 2018.

Στην Ελλάδα θεωρούν πως οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν άμεσα, ελπίζοντας ότι αυτή η εξέλιξη θα αλλάξει την ψυχολογία της αγοράς. Επίσης, το ΔΝΤ πιέζει για μια γενναία «πολιτική απόφαση», ώστε να καταστεί δυνατή η βιωσιμότητα του χρέους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. 

Αυτές οι απόψεις προσκρούουν, όμως,στην προφανή (αν όχι και απροκάλυπτη) αδιαλλαξία κάποιων κρατών μελών της ΕΕ,  όπως η Γερμανία, που είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του ESM.Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, δεν φαίνεται διατεθειμένος να κάνει οποιοδήποτε βήμα προς την κατεύθυνση μιας πολιτικής απόφασης για το χρέος της Ελλάδαςπριν από τις Γερμανικές εκλογές, στο τέλος του 2017. 

Το πρόσφατοEurogroupανέδειξε αυτές τις δυσαρμονίες. Ελλάδα και Κομισιόν περίμεναντην πλήρη αποδέσμευση της δόσης των 2,8 δις ευρώ και παράλληλη εκκίνηση μιας πρώιμης τεχνικής συζήτησης για το χρέος. 

Πιερ Μοσκοβισί και Ευκλείδης Τσακαλώτος έφτασαν με εκδηλωτικά χαμόγελα, στο Λουξεμβούργο. Ο πρώτος δήλωσε, μπαίνοντας, ότι ανέμενε θετική έκβαση στη συνεδρία και την απόφαση της Ευρωζώνης να βάλει στην ατζέντα την υποχρέωση της συζήτησης για το ελληνικό χρέος. Ο δεύτερος έκανε μια μικρή και συγκεχυμένη δήλωση, βγαίνοντας. Με ανθρώπινους όρους, οι δημοσιογράφοι τον λυπήθηκαν και εύχονταν να μπορούσαν να κατανοήσουν σαφέστερα μια δήλωση νίκης μετά από έναν αγώνα ήττας. 

Το Eurogroup κατέληξε σε μια«πολιτική συμφωνία» (sic) για την μελλοντική αποδέσμευση € 1,1 δις, ενώ το υπολειπόμενο ποσό € 1,7 δις θα αποδεσμευτεί μετά την ολοκλήρωση των εκκρεμοτήτων της Α’ Αξιολόγησης, η οποία πολιτικά «έκλεισε» αλλά τεχνικά παραμένει «ανοικτή».

Πρακτικά, η Ελλάδα θα λάβει όλα τα χρήματα της δόσης στο τέλος Οκτωβρίου, αν όχι στις αρχές Νοεμβρίου. Και αυτό γιατί η αποδέσμευση θα είναι επακόλουθο των συνεδριάσεων EuroworkingGroup(το προπαρακευαστικό όργανο του Eurogroup) και Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΣΜ (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης), στις 24 και 25 Οκτωβρίου, αντίστοιχα. 

Το Eurogroup αναγνώρισε την υλοποίηση του συνόλου των 15 προαπαιτούμενων από την Ελλάδα, στο πλαίσιο της Α’ Αξιολόγησης του προγράμματος, αλλά στην Δήλωσηαναφέρει ρητά πως η Ελλάδα δεν τα έχει καταφέρει ακόμα. Με μια λεπτή δεικτική διατύπωση οι ΥΠΟΙΚ της Ευρωζώνης «επαινούν τις ελληνικές αρχές» για… τη θέσπιση των περαιτέρω αναγκαίων μέτρων για μεταρρυθμίσεις ιδιαίτερα στην προώθηση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων.

Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Οι δανειστές, δεν θα δεχτούν παρεκκλίσεις από την απόλυτη εφαρμογή των συμφωνηθέντων, δεν θα «χαρίσουν» τίποτα στη ελληνική πλευρά και όποτε χρειάζεταιβάζουν πάγο και στους Επιτρόπους. Άλλωστε, ο αντιπρόεδρος της Κομοσιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις, επανέλαβε, πριν από δύο ημέρες ότι ούτε στους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων θα υπάρξουν τροποποιήσεις. Συνεπώς... μην βαυκαλίζεστε με πανηγύρια!

Σε αυτή τη φάση, η ΕΚΤ προετοιμάζει το έδαφος από τεχνικής απόψεως, καθώς είναι ο ΕΣΜ που μελετά τις προτάσεις για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα. Σε επόμενη φάση θα γίνει η συζήτηση με το ΔΝΤ και εν συνεχεία θα πρέπει να γίνει πολιτική συζήτηση στο Eurogroup, μετά από πρωτοβουλία του Γερούν Ντάισελμπλουμ, που είναι αρμόδιος να οργανώσει την πολιτική συζήτηση. 

Έτσι, δεν μιλάμε για μια αυτόματη τεχνική διαδικασία όσα επιχειρήματα υπέρ ή κατά της και αν υπάρχουν, αφού η κατάληξη σε μια συμφωνία για το χρέος είναι κυρίως πολιτική απόφαση. Καλό θα είναι να το καταλάβει αυτό επιτέλους η κυβέρνηση έτσι ώστε να σταματήσουμε να χάνουμε χρόνο. Όσο περνάει ο καιρός τόσο οι συμπληγάδες κλείνουν και η Ελλάδα δεν βρίσκεται ακόμα εκτός κινδύνου.