Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Τούτο οφείλεται, μεταξύ άλλων, και στην περιορισμένη σημασία των προτεινόμενων συνταγματικών τροποποιήσεων, οι οποίες δεν μεταβάλλουν ουσιωδώς τα θεσμικά χαρακτηριστικά του ισχύοντος πολιτικού συστήματος. Η τελική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πολύ πιο συγκρατημένη από το σχέδιο νέου Συντάγματος που επεξεργάστηκε η ομάδα των Γ. Κατρούγκαλου, Χρ. Βερναρδάκη, Α. Δημητρόπουλου, Κ. Ζώρα, Η. Νικολόπουλου και Κ. Χρυσόγονου. Το σχέδιο αυτό, το οποίο προς στιγμήν φάνηκε ότι θα αποτελούσε τη βάση για την αναθεωρητική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ -άλλωστε ορισμένα στοιχεία του έχουν ενσωματωθεί και στην τελική πρόταση-, προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας και τον μετασχηματισμό του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου σε ένα ισχυρό Συνταγματικό Δικαστήριο.

Ωστόσο, η αβεβαιότητα του αποτελέσματος των επόμενων εκλογών, από τις οποίες θα προέλθει η Βουλή που θα ολοκληρώσει τη συνταγματική αναθεώρηση, φαίνεται ότι λειτούργησε ανασταλτικά για την ανάληψη μιας τέτοιας αναθεωρητικής πρωτοβουλίας, με αποτέλεσμα τελικά μια πρόταση αναθεώρησης «συρρικνωμένου πεδίου» (βλ. Κ. Μπακογιάννη, «Η εκλογή και οι πολιτικά καίριες αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας», εκδ. Σάκκουλα, 2018).

Οσον αφορά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στην πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ προβλέπεται πλέον μόνο η αλλαγή του τρόπου εκλογής του, που περιλαμβάνει και το ενδεχόμενο της άμεσης εκλογής από τον λαό, χωρίς καμία ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του, ενώ και στο πεδίο του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων δεν προτείνεται καμία μεταβολή.

Η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 86 (ποινική ευθύνη υπουργών) δεν οδηγεί -και ορθώς- στην «αποπολιτικοποίηση» των υπουργικών αδικημάτων, το αποτέλεσμα που επιδιώκεται με την αναθεώρηση του άρθρου 62 (ακαταδίωκτο βουλευτών) θα μπορούσε να επιτευχθεί και χωρίς καμία συνταγματική αλλαγή, ενώ η καθιέρωση του πολιτικού όρκου του Προέδρου της Δημοκρατίας και των βουλευτών είναι απαραίτητη για λόγους εκσυγχρονισμού του Συντάγματος αλλά πολιτικώς ασήμαντη.

Η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας είναι μάλλον «διεκπεραιωτική», χωρίς κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία. Οσον αφορά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η Νέα Δημοκρατία προτείνει να κατοχυρωθεί η δυνατότητά του να συγκαλεί το Συμβούλιο των Αρχηγών των πολιτικών κομμάτων. Αλλά σε μια κρίσιμη συγκυρία δύσκολα θα μπορούσε να αμφισβητηθεί η δυνατότητά του αυτή, ακόμη και χωρίς τη σχετική προσθήκη. Κατά τα άλλα, η Νέα Δημοκρατία δεν φαίνεται να επιθυμεί οποιαδήποτε ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, ούτε την αλλαγή του ισχύοντος συστήματος δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων.

Ειδικότερα, η πρότασή της για άσκηση του δικαιώματος αναπομπής ψηφισμένου νομοσχεδίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κατόπιν γνώμης του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, αποτελεί ένα συνταγματικό curiosum.

Ετσι, τελικά η μόνη πολιτικώς σημαντική πρόταση στο πεδίο του πολιτικού συστήματος είναι η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για συνταγματική καθιέρωση του αναλογικού εκλογικού συστήματος. Αλλά η επιμονή του σε μια σχεδόν «καθαρή» αναλογική εμποδίζει την επίτευξη μιας ευρύτερης συναίνεσης, τουλάχιστον επί της κατεύθυνσης της πρότασης αυτής.


* Καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ