Γρ. Νικολόπουλος

Οι επιφυλάξεις αυτές, που θεωρητικά είναι βάσιμες, βρίσκουν απαντήσεις τόσο από το τι έχει δείξει μέχρι σήμερα η πρακτική όσο και από νέες οικονομικές θεωρίες (εξέλιξη παλαιότερων) που αρχίζουν σταδιακά να ακούγονται ως εναλλακτικές λύσεις στα προβλήματα.

Οσον αφορά τον πληθωρισμό, από το 2016 μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει προσθέσει χρήμα αξίας 2,6 τρισ. ευρώ στην αγορά μέσω του προγράμματος αγοράς ομολόγων, του γνωστού QE. Παρά τη ραγδαία αύξηση της προσφοράς χρήματος σε όλο αυτό το διάστημα, ο πληθωρισμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης παραμένει στο 1,23% σήμερα, δηλαδή υπολείπεται του στόχου που έχει αναλάβει η ΕΚΤ για λογαριασμό της Ευρώπης να κρατάει τον πληθωρισμό στο 2%.

Προτού ξεκινήσει το πρόγραμμα QE ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης βρισκόταν στο 0,24%, συνεπώς η αύξηση της προσφοράς χρήματος κατά 2,6 τρισ. τον ανέβασε κατά 1 ποσοστιαία μονάδα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των διεθνών οικονομολόγων, μια περαιτέρω αύξηση της προσφοράς χρήματος λόγω του κορωνοϊού κατά 2-3 τρισ. ευρώ θα ανέβαζε τον πληθωρισμό περίπου στο 3,3%. Ποσοστό αντιμετωπίσιμο, το οποίο, αν χρειαστεί, μπορεί σχετικά εύκολα να μαζευτεί.

Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι κάποιες χώρες, όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία αντιδρούν στις πολιτικές αύξησης της προσφοράς χρήματος από την ΕΚΤ θεωρώντας ότι κινδυνεύουν από πληθωρισμό. Στο πλαίσιο αυτό, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έβγαλε την εξαιρετικά προκλητική για την ανεξαρτησία της ΕΚΤ απόφαση ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχει δικαίωμα να χρηματοδοτεί μέσω του QE τις χώρες όπως κάνει σήμερα.

Προφανώς και με βάση τα στοιχεία από τις μέχρι τώρα επιπτώσεις του QE ο φόβος του πληθωρισμού δεν είναι η αιτία της απόφασης. Αντίθετα, σύμφωνα με όσα εξηγούν οι διεθνείς αναλυτές που γνωρίζουν το πώς λειτουργεί το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας, η απόφασή του εντάσσεται σε μια προσπάθεια στήριξης της πολιτικής αντίδρασης της χώρας στην ενίσχυση του Νότου με χρήμα, καθώς και στη μάχη που δίνεται στις Βρυξέλλες για το αναπτυξιακό πακέτο και τον τρόπο διανομής του στις διάφορες χώρες ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου η Ευρώπη αντέδρασε και «τους έβαλε στη θέση τους» υποστηρίζοντας ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι ανώτερο του γερμανικού και ότι η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη και δεν δέχεται τέτοιες παρεμβάσεις. Είχαμε και δύο ακόμη συμβάντα στη συνέχεια.

Η Μέρκελ ανέκρουσε πρύμναν και αποδέχτηκε την ανωτερότητα των ευρωπαϊκών θεσμών έναντι των γερμανικών και οι Γερμανοί βιομήχανοι μέσω του θεσμικού τους οργάνου ανακοίνωσαν ότι η Γερμανία πρέπει να ενισχύσει τις χώρες του Νότου με βάση τις ανάγκες τους και να ξεφύγει από τους περιορισμούς που επικρατούν μέχρι σήμερα. Προφανώς σε αυτή τη μεταστροφή της στάσης της Γερμανίας υπέρ της χαλάρωσης έπαιξε ρόλο και η πρωτοφανής για τα γερμανικά δεδομένα μείωση των εξαγωγών της κατά 12%.

Αυτό που διαφαίνεται λοιπόν είναι ότι δίνεται μια εσωτερική μάχη στη Γερμανία μεταξύ των συντηρητικών, που θέλουν να διατηρηθούν οι περιορισμοί, και των φιλελεύθερων οικονομολόγων, που αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα χαλάρωσης και ενίσχυσης των άλλων χωρών.

Και η πλάστιγγα τις τελευταίες ημέρες κλίνει υπέρ των φιλελεύθερων, και αυτό είναι πολύ καλό νέο για τις άλλες χώρες-μέλη και για την Ευρωπαϊκή Ενωση συνολικά. Παράλληλα, τίθενται στο τραπέζι ζητήματα που δεν είχαν τεθεί επισήμως μέχρι σήμερα, όπως η πρόταση της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας για καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες όχι με βάση τη δαπάνη επιβίωσης, αλλά τη δαπάνη αξιοπρεπούς διαβίωσης σε κάθε χώρα. Δεν σημαίνει ότι αυτό θα συζητηθεί και θα αποφασιστεί σήμερα, αλλά ότι τίθεται στο τραπέζι επισήμως είναι μια αρχή.

Τελικά, όλοι αντιλαμβάνονται ότι η Ευρώπη πρέπει να δράσει δυναμικά και το τύπωμα χρήματος μέσω της ΕΚΤ είναι το πρώτο και αναγκαίο βήμα το οποίο θα ακολουθηθεί από το αναμενόμενο αναπτυξιακό πακέτο. Το ύψος του πακέτου συζητείται, όπως και ο τρόπος διανομής του ανά χώρα, είναι όμως κοινή αντίληψη ότι η διανομή θα γίνει με βάση τις ανάγκες και όχι τη συνεισφορά κάθε χώρας. Και αυτό για την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μια πρωτοφανής απόφαση.

Πίσω από αυτή την απόφαση κρύβεται η ανάγκη δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών που θα διαχειρίζεται και θα μοιράζει τον ενιαίο προϋπολογισμό και η εκλογή ενός υπουργού Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εφόσον πλέον ο ασήμαντος προϋπολογισμός της των 19 δισ. αυξηθεί σε 2 τρισ.! Αν αυτό συμβεί, η έκδοση ευρωομολόγων θα είναι εύκολη υπόθεση, ενώ τώρα κολλάει. Το πώς θα δημιουργηθεί αυτό το υπουργείο Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ποια θα είναι η ισχύς του υπουργού εξαρτάται από τους πολιτικούς συσχετισμούς.

Θα είναι δηλαδή αποτέλεσμα ενός ακόμη «ευρωπαϊκού παζαριού».
Σε ό,τι αφορά το θεωρητικό υπόβαθρο της πολιτικής τυπώματος χρήματος, αυτό υποστηρίζεται στις ΗΠΑ από τη Μοντέρνα Νομισματική Θεωρία (Modern Monetary Theory) που πρεσβεύει η καθηγήτρια Στέφανι Κέλτον, η οποία με λίγα λόγια λέει: «Τυπώστε όσο χρήμα χρειάζεται αποφεύγοντας τον υπερπληθωρισμό και μην ασχολείστε με το χρέος, θα σβηστεί με επιμηκύνσεις και ρυθμίσεις».