Γρ. Νικολόπουλος

Κανείς φυσικά δεν γνωρίζει ποιος θα είναι ο λογαριασμός στο τέλος, διότι κανείς δεν γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί η πανδημία. Αν θα επανέλθει, π.χ., ο ιός τον Νοέμβριο χωρίς να υπάρχει φάρμακο ή εμβόλιο, αν θα χρειαστεί ξανά να κλείσουν οι οικονομίες και πολλά άλλα «αν».

Οι προβλέψεις λοιπόν αυτές -όπως και όλες όσες διατυπώνονται από διεθνείς οργανισμούς- μπορεί τελικά να απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Το βέβαιο είναι ότι η ύφεση που ήδη εξελίσσεται παγκοσμίως θα πλήξει την ελληνική οικονομία, όπως και όλες τις άλλες, σημαντικά. Και η οικονομική πολιτική που ακολουθείται τις τελευταίες δεκαετίες, αυτή που στηρίζεται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτές τις εξελίξεις.

Ολες οι χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, ξεφεύγουν από τους οικονομικούς τους στόχους και όλες θα αντιμετωπίσουν αυξημένα χρέη και ελλείμματα. Οι κανόνες, λοιπόν, που είχαν δημιουργηθεί παλιότερα, όπως το ότι για να θεωρείται υγιής μια οικονομία πρέπει το έλλειμμα του προϋπολογισμού να μην ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος να μην υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ και να τείνει προς το 60%, δεν στέκουν.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν χρέος σημαντικά υψηλότερο από το 100% του ΑΕΠ τους και η Ελλάδα θα πλησιάσει το 180% ή και το 200%. Αυτά αν οι βοήθειες της Ε.Ε. δοθούν με δάνεια και όχι με επιδοτήσεις.

Αν δοθούν με επιδοτήσεις, τα νούμερα θα είναι καλύτερα, αλλά οι χώρες του Βορρά δεν θέλουν να επιδοτήσουν τον Νότο. Θέλουν να τον χρεώσουν. Από την άλλη, η Γερμανία καλά θα κάνει να σκεφτεί ότι ήδη έχει μείωση των εξαγωγών της κατά το πρωτοφανές για τα γερμανικά δεδομένα 12% φέτος και ότι αν δεν στηρίξει τις χώρες του Νότου δεν θα μπορούν να εισάγουν τα προϊόντα της.

Αυτό που αποκαλύπτει ο κορωνοϊός για την οικονομία είναι ότι οι παλιοί κανόνες πρέπει να εγκαταλειφθούν. Αν δεν τους εγκαταλείψουμε εγκαίρως, θα τους εγκαταλείψουμε εξ ανάγκης διότι θα πτωχεύσουν ευρωπαϊκές χώρες και θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της διάλυσης η Ευρωπαϊκή Ενωση, γεγονός που θα ζημιώσει τους πάντες, και τους Βόρειους μαζί. Βέβαια είναι πολύ δύσκολο μια παγκόσμια οικονομική δομή που στηρίζεται σε ένα σύστημα κανόνων επί δεκαετίες να το εγκαταλείψει και να περάσει στο άλλο άκρο, δηλαδή στη χρηματοδότηση με βάση τις ανάγκες του καθενός. Θα ήταν μια κοσμοϊστορική αλλαγή και είναι δύσκολο τα ίδια πρόσωπα που έμαθαν να ζουν με το ευαγγέλιο των παλιών κανόνων να το αλλάξουν με νέους. Γι’ αυτό και οι καθυστερήσεις και οι διαμάχες.

Οσο όμως κι αν καθυστερούμε στις αποφάσεις και αποφεύγουμε τις αλλαγές, θα είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατον, τελικά να τις αποφύγουμε. Ο κόσμος άλλαξε με αυτό τον ιό (και με άλλους που ενδεχομένως να εμφανιστούν) και για να επιβιώσει θα πρέπει να επανεφεύρει όλα τα συστήματα, να αλλάξει δομές, κανόνες και λειτουργία. Για παράδειγμα, τώρα όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν το ζήτημα της ενίσχυσης των αεροπορικών εταιρειών τους.

Οι Αμερικανοί τις στηρίζουν με δισεκατομμύρια δολάρια χωρίς όρους. Οι Ιταλοί στηρίζουν έναντι κρατικοποιήσεων. Οι Γερμανοί συζητάνε αν θα δώσουν 9 δισ. (όση είναι σχεδόν ολόκληρη η ευρωπαϊκή βοήθεια που αντιστοιχεί στην Ελλάδα) στη Lufthansa και αν το κράτος θα πάρει τις μετοχές της ή όχι. Πάντως, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι δεν θα ξεπουλήσουν τα ασημικά της Lufthansa σε ξένους επενδυτές που νομίζουν ότι μπορούν τώρα να την αγοράσουν φθηνά.

Εχουμε, λοιπόν, διάφορα άλυτα μέχρι στιγμής ζητήματα. Το πώς θα δίνεται η ευρωπαϊκή στήριξη στις χώρες είναι ένα μεγάλο ζήτημα, το πώς θα δίνουν οι χώρες τη στήριξη στις επιχειρήσεις τους είναι άλλο μεγάλο ζήτημα, το πώς οι επιχειρήσεις θα αναδιαρθρώσουν τους στόχους και την παραγωγή τους είναι ένα ακόμη ζήτημα. Υπάρχουν και άλλα ζητήματα που μπαίνουν σε νέα βάση εξαιτίας του κορωνοϊού. Τι παράγει, ας πούμε, κάθε χώρα και πόσο αυτάρκης μπορεί να είναι;

Τι θα κάνει η Ελλάδα με αυτό το ζήτημα; Πώς θα ενισχύσει τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα της, δηλαδή τη γεωργική παραγωγή και τη βιομηχανία/μεταποίηση, για να εξαρτάται λιγότερο από τις εισαγωγές; Πώς θα αλλάξουν οι ευρωπαϊκές κοινές πολιτικές που υποχρέωναν τις χώρες να παράγουν κάτι και να μην παράγουν κάτι άλλο;

Ολα αυτά και πολλά άλλα χρειάζονται απαντήσεις. Και θα υπάρξει μεγάλη μάχη για να μην αλλάξουν οι κανόνες.

Τελικά όμως οι οικονομικές θεωρίες που υποστηρίζουν τα διάφορα συστήματα οικονομικής πολιτικής είναι ήδη εδώ, με επικρατέστερες αυτές που λένε: Τυπώστε όσο χρήμα χρειάζεστε και μη σας νοιάζει τίποτα, διότι οι χώρες που δανείζονται και χρωστάνε εδώ θα είναι, δεν θα πάνε πουθενά. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους, που έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής, τα κράτη ζουν αιώνια, οπότε σημασία έχει να πληρώνουν σταδιακά και σε βάθος χρόνου τα χρέη τους.

Η θεωρία αυτή που είχε πέσει στο πυρ το εξώτερον μέχρι σήμερα επανέρχεται ως η μοναδική λύση στο σημερινό πρόβλημα. Και τελικά, εκεί θα φτάσουμε, θέλουμε δεν θέλουμε. Κι αν υπάρξει και πληθωρισμός, ακόμη καλύτερα. Διότι καθαρίζει το χρέος, όπως καθαρίζει το Ajax τους επίμονους λεκέδες.