Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ρίξει τα επιτόκια κάτω από το μηδέν και ξαναρχίζει το τύπωμα χρήματος, ενώ και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μειώνει ξανά τα επιτόκια. Στόχος να αποφευχθεί η ύφεση και να ανέβει ο πληθωρισμός, ο οποίος παραμένει χαμηλά, διαψεύδοντας τα παραδοσιακά οικονομικά εγχειρίδια.

Η κατάσταση τροφοδοτεί αβεβαιότητα και ανησυχία ότι επίκειται νέα μεγάλη κρίση, αλλά την ίδια στιγμή ενισχύονται και ιδέες που θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατεύθυνση των πραγμάτων. Οπως η πρόταση για ένα νέο πράσινο, οικολογικό New Deal, με μεγάλες δημόσιες επενδύσεις και δαπάνες οι οποίες θα έχουν ως κοινό παρονομαστή το περιβάλλον και την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Τα δε χρήματα δεν θα προέλθουν από φόρους, αλλά από τύπωμα χρήματος, όπως αυτό που κάνουν οι κεντρικές τράπεζες δέκα χρόνια τώρα για να στηρίξουν τις τράπεζες και -υποτίθεται- την οικονομία.

Το ενδιαφέρον είναι ότι οι ιδέες στην κατεύθυνση αυτή, τις οποίες παραδοσιακά ασπάζονται κόμματα όπως εκείνο των Πράσινων στη Γερμανία ή το ΜέΡΑ25 στην Ελλάδα, αρχίζουν πλέον να διακινούνται και από πρόσωπα που εκφράζουν το πλέον συντηρητικό κατεστημένο, όπως η Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία μόλις ανέλαβε την προεδρία της ΕΚΤ. Η νέα σιδηρά κυρία της Ευρωζώνης είπε ότι το χρήμα που τυπώνει η ΕΚΤ για να αγοράζει ομόλογα προκειμένου να ρίξει ρευστότητα στην αγορά και να τονώσει την οικονομία (η λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση») θα μπορούσε να στραφεί σε πράσινα ομόλογα, τίτλους δηλαδή που συνδέονται με τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής και πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον.

Η υπόθεση έχει αρκετό δρόμο να διανύσει και είναι ενδεικτικό ότι ήδη ο πρόεδρος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας Γενς Βάιντμαν έσπευσε να απορρίψει την ιδέα.

Ωστόσο, η πράσινη στροφή είναι πλέον στον αέρα, όπως φάνηκε και από τις προγραμματικές δηλώσεις της νέας προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία ανέδειξε τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής σε βασική προτεραιότητα.

Η πρόταση Λαγκάρντ έχει το ενδιαφέρον ότι, εκτός από την οικολογική διάσταση, αναδεικνύει και μια διαφορετική οικονομική λογική, η οποία σε κάποιο βαθμό αντανακλά τις αρχές της Μοντέρνας Νομισματικής Θεωρίας, που υποστηρίζει ότι το κράτος θα πρέπει να χρηματοδοτεί δαπάνες με στόχο την πλήρη απασχόληση χρησιμοποιώντας νέο χρήμα το οποίο θα τυπώνει για τον σκοπό αυτό - αντί να χρησιμοποιεί έσοδα που θα προέρχονται από φόρους. Οταν επιτυγχάνεται πλήρης απασχόληση και ανεβαίνει ο πληθωρισμός, το κράτος θα επιβάλλει φόρους και θα εκδίδει ομόλογα για να αφαιρεί την υπερβάλλουσα ρευστότητα και να ρίχνει τον πληθωρισμό. Η φορολογία δηλαδή παύει να λειτουργεί ως μέσο χρηματοδότησης του κράτους και γίνεται εργαλείο ρύθμισης του πληθωρισμού.

Βέβαια, η θεωρία είναι αμφιλεγόμενη και προκαλεί ανατριχίλα στους μονεταριστές που θεωρούν ιερή την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών. Ωστόσο, το γεγονός είναι ότι τα τελευταία δέκα χρόνια οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες τυπώνουν ασταμάτητα χρήμα με περιορισμένη επιτυχία καθώς τα χρήματα δεν περνάνε στην πραγματική οικονομία. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η Μοντέρνα Νομισματική Θεωρία αποκτά νέα προοπτική και επανέρχεται όλο και συχνότερα στη δημόσια συζήτηση.

Το ίδιο συμβαίνει και με την υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Πέρα από την περιβαλλοντική αναγκαιότητα, κερδίζει έδαφος η αντίληψη ότι η στροφή σε πράσινες επενδύσεις είναι η πλέον ενδεδειγμένη λύση για να ξεφύγει ο καπιταλισμός από το αδιέξοδο της ρυπογόνας υπερπαραγωγής και υπερκατανάλωσης.