Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Ωστόσο οι εξελίξεις στην οικονομία και στις επιχειρήσεις μεταβάλλονται μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενώ οι τιμές στις αγορές μετοχών και ομολόγων αλλάζουν κάθε δευτερόλεπτο.
Ετσι, ο μηχανισμός είναι εξ ορισμού ασταθής, αφού πολλοί παίκτες επιδιώκουν διαρκώς να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους σε βραχυχρόνιο ορίζοντα, επιδιώκοντας ένα πλεονέκτημα στην εκτίμηση και την πρόβλεψη μακροπρόθεσμων εξελίξεων.

Κατά καιρούς, οι βραχυπρόθεσμες κινήσεις ανεβάζουν τις τιμές πολύ ψηλότερα από τη «σωστή τιμή», οπότε μιλάμε για φούσκα. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 είδαμε να σκάει η φούσκα των μετοχών Ιντερνετ (φούσκα dot.com) και στα τέλη της η φούσκα των πιστώσεων με την τιτλοποίηση τοξικών δανείων στις ΗΠΑ που πυροδότησε τη μεγάλη κρίση.

Πολλοί πιστεύουν ότι τα τελευταία χρόνια ζούμε τη δημιουργία μιας άλλης μεγάλης φούσκας, μητέρας όλων των υπολοίπων, την οποία δημιούργησαν οι Κεντρικές τράπεζες με το λεγόμενο «τύπωμα χρήματος» ή «ποσοτική χαλάρωση».

Οι τελευταίες κατέβασαν τα επιτόκια στο μηδέν (αλλά και κάτω από αυτό) και διοχέτευσαν στις αγορές τεράστιες ποσότητες χρήματος για να βοηθήσουν, κυρίως, τις τράπεζες να σταθούν στα πόδια τους προκειμένου να βοηθήσουν κι εκείνες με τη σειρά τους την αγορά να πάρει μπροστά και να ξεκολλήσει η οικονομία από την ύφεση.

Το πρόβλημα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα χρήματα ανακυκλώνεται στα χρηματιστήρια χωρίς να περνάει στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα να οδηγούνται οι τιμές των χαρτιών ολοένα ψηλότερα, τη στιγμή που οι προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας είναι αρνητικές.

Αυτή η τεράστια ποσότητα χρήματος στρεβλώνει τον υποτιθέμενο μηχανισμό προεξόφλησης της αγοράς, αφού η ζήτηση για μετοχές δεν οφείλεται στις προσδοκίες για τις επιχειρήσεις ή στις προβλέψεις για την οικονομία, αλλά στη σπεκουλαδόρικη προσδοκία ότι «θα πέσει κι άλλο χρήμα στην αγορά, οπότε οι τιμές θα ανέβουν, ας αγοράσω, για να πουλήσω αργότερα με κέρδος». Κι ας πέφτει το χρήμα στην αγορά ακριβώς για να αντιμετωπίσει την ύφεση η οποία έρχεται, σύμφωνα με τις οικονομικές προβλέψεις.

Στα μέσα της περασμένης εβδομάδας, για παράδειγμα, οι μετοχές έπεσαν απότομα επειδή υπήρξαν εκτιμήσεις για παγκόσμια ύφεση το 2020, αλλά μετά δυο μέρες οι τιμές ανέβηκαν επειδή κυριάρχησε η εκτίμηση ότι οι ΗΠΑ θα μειώσουν κι άλλο τα επιτόκια, ακριβώς λόγω της πρόβλεψης για ύφεση.

Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις εμφανίζονται και διάφορες θεωρίες οι οποίες ορθολογικοποιούν το παράδοξο και έχουν κωδικοποιηθεί με την έκφραση «αυτή τη φορά η κατάσταση είναι διαφορετική» (this time is different). Ορισμένοι οικονομολόγοι προβάλλουν τώρα τη θεωρία ότι ναι μεν απουσιάζει ο πληθωρισμός, κάτι που συνήθως αποτελεί υφεσιακή ένδειξη, αλλά αυτό δεν πρέπει να εμπνέει ανησυχία διότι το οικονομικό μοντέλο έχει αλλάξει, καθώς υπάρχει αύξηση της παραγωγικότητας λόγω τεχνολογίας.

Υπάρχουν και άλλες θεωρίες, πιο «συνωμοτικές», όπως εκείνη που υποστηρίζει ότι επειδή στις ΗΠΑ θα γίνουν εκλογές τον Νοέμβριο του 2020, ο πρόεδρος της χώρας θέλει τη στιγμή εκείνη τα χρηματιστήρια να κινούνται ανοδικά, οπότε πρέπει να πέσουν τώρα για να έχουν περιθώριο να ανέβουν την κρίσιμη περίοδο.

Στην πραγματικότητα ουδείς μπορεί με ασφάλεια να προβλέψει τις εξελίξεις. Ο μόνος σίγουρος τρόπος να καταλάβουμε αν υπάρχει φούσκα είναι... όταν θα σκάσει. Ο φόβος, όμως, είναι ότι αν όντως υπάρχει μια σούπερ φούσκα που δημιούργησαν οι Κεντρικές Τράπεζες, αν αυτή σκάσει μπορεί να παρασύρει την παγκόσμια οικονομία σε νέα κρίση.