Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Οπως συνήθως συμβαίνει στην Ελλάδα, μετά την καταστροφή άρχισε η συζήτηση για την απόδοση ευθυνών αλλά και για μεγάλες αλλαγές οι οποίες θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που ήρθαν στην επιφάνεια. Από την αναδιοργάνωση της Πολιτικής Προστασίας, η γύμνια της οποίας φάνηκε με τρομακτικό τρόπο στην πυρκαγιά της Ανατολικής Αττικής, την έλλειψη συντονισμού του κρατικού μηχανισμού αλλά και την ολιγωρία προσώπων και φορέων μέχρι το αιώνιο πρόβλημα των αυθαιρέτων.

Κυβέρνηση αλλά και αντιπολίτευση διακηρύσσουν την ανάγκη μεγάλων αλλαγών. Η ευθύνη και η πρωτοβουλία ασφαλώς ανήκουν στην πλευρά των κυβερνώντων, αλλά το γεγονός ότι σχεδόν όλες οι πολιτικές δυνάμεις εκφράζονται υπέρ της αλλαγής του τοπίου στο θέμα των αυθαιρέτων, για παράδειγμα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις παραλίες, τα ρέματα και τις αμιγώς δασικές εκτάσεις, πιθανόν να δείχνει τη δυνατότητα διαμόρφωσης μεγάλων συναινέσεων ή, έστω, συνεννοήσεων.

Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος ότι είναι εφικτές οι μεγάλες τομές που χρειάζονται στον τομέα της πολεοδόμησης σε περίπτωση που το ζήτημα γίνει και πάλι αντικείμενο μικροπολιτικής αντιπαράθεσης, με πελατειακή και ψηφοθηρική λογική, όπως συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες.

Η δε πρόσφατη ιστορική εμπειρία δείχνει ότι συνήθως μόλις καταλαγιάσουν ο πόνος και η οργή για τα τραγικά γεγονότα, οι πολιτικές δυνάμεις, αλλά και γενικότερα η κοινωνία επιστρέφουν στα συνηθισμένα.

Χωρίς ένα ελάχιστο επίπεδο συναίνεσης σε ορισμένους βασικούς άξονες, τίποτα δεν θα προχωρήσει, διότι οι στρεβλώσεις και τα προβλήματα είναι τόσο εκτεταμένα και ενσωματωμένα στην ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα που το πολιτικό κόστος θα είναι τεράστιο.

Πέραν αυτού, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η υπόθεση να εξελιχθεί σε ένα ιδιότυπο κυνήγι μαγισσών με τιμωρητική λογική για λόγους εντυπωσιασμού και ίσως κατευνασμού της κοινής γνώμης, η οποία έφριξε λόγω του μεγέθους της καταστροφής αλλά και του απρόσμενου χαρακτήρα της.

Επιπλέον, επί της ουσίας, η αντιμετώπιση του προβλήματος των αυθαιρέτων δεν είναι μόνο θέμα τιμωρίας και καταστολής. Οι ρίζες του ξεκινούν από την ανεπαρκή χωροταξία και πολεοδόμηση, που είχε ως αποτέλεσμα να υπάρχει πάντα πολύ μεγαλύτερη ζήτηση για οικοδομήσιμες εκτάσεις, περνούν μέσα από την ανεπάρκεια των κρατικών μηχανισμών (που συχνά εξέθρεψε τη διαφθορά) και φτάνουν μέχρι τη θεσμική πολιτική συναλλαγή μεταξύ κομμάτων και πολιτών, με τη νομιμοποίηση-παγιοποίηση της αυθαίρετης δόμησης, μεταξύ άλλων, και για εισπρακτικούς λόγους.

Με λίγα λόγια, δεν υπήρξε ποτέ συγκροτημένη οικιστική πολιτική και το αναπόφευκτο αποτέλεσμα ήταν το κενό να καλυφθεί από αυθαίρετες καταστάσεις.
Δεν πρόκειται, επομένως, να γίνει τίποτα εάν κατεδαφιστούν κάποιες δεκάδες ή ακόμα και εκατοντάδες αυθαίρετα χωρίς να εξαλειφθούν οι αιτίες που γεννούν την αυθαίρετη δόμηση.

Χωρίς συγκροτημένη οικιστική πολιτική, επί της οποίας θα υπάρξει μια ευρύτερη πολιτική και κοινωνική συναίνεση, η αντιμετώπιση των αυθαιρέτων κινδυνεύει να εξελιχθεί σε κυνήγι μαγισσών χωρίς συνέχεια, με παραδειγματικές τιμωρίες κάποιων προκλητικών καταστάσεων προκειμένου να ικανοποιηθεί το γενικευμένο αίσθημα οργής που προκάλεσε η εθνική συμφορά του Ιουλίου.

Είναι γεγονός ότι η ελληνική Πολιτεία και το πολιτικό μας σύστημα δεν είναι συνηθισμένα σε οργανωμένες και συγκροτημένες κινήσεις με μακροπρόθεσμους στόχους, αντιθέτως προτιμούν την αποσπασματική αντιμετώπιση.

Ας ελπίσουμε ότι η πρωτοφανής αυτή καταστροφή θα αποδειχθεί ένα από εκείνα τα σημεία καμπής όπου οι κοινωνίες κοιτάζονται στον καθρέφτη και αλλάζουν κατεύθυνση.