Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Το πρόβλημα δεν είναι -μόνο- η παράνομη χρήση δεδομένων από κάποια ψηφιακή πλατφόρμα. Το μεγάλο ζήτημα είναι ότι οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι εταιρείες αυτές ανατρέπουν τα οικονομικά, επιχειρηματικά, κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα σε όλο τον κόσμο.

Οι λεγόμενες GAFA (Google, Amazone, Facebook και Apple) έχουν δημιουργήσει, η καθεμία στον τομέα της, ένα παγκόσμιο σχεδόν μονοπώλιο. Οι μύθοι των πιτσιρικάδων που ξεκίνησαν από ένα γκαράζ και υπόσχονται να «μην κάνουν κακό» («don’t be evil» ήταν το πρώτο σύνθημα της Google) έχουν διαλυθεί από την ψυχρή πραγματικότητα των μεγάλων πολυεθνικών που συγκεντρώνουν όλο και μεγαλύτερη οικονομική ισχύ, αποφεύγουν τη φορολογία, αλλάζουν τα δεδομένα σε ολόκληρους κλάδους (κάποιους τους εξαφανίζουν) από τα μέσα ενημέρωσης μέχρι τα ταξί. Το κυριότερο, έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν έναν απίστευτο έλεγχο στις κοινωνίες, στη συλλογική συνείδηση, αλλά και στον καθέναν μας ατομικά.

Προβλέπουν τι θα αγοράσουμε, πού θέλουμε να πάμε, ποιος σύντροφος μας ταιριάζει... Στην πραγματικότητα, μια τέτοια πλατφόρμα «ξέρει» τι φοβούνται οι Ευρωπαίοι, τι θέλουν να ακούσουν από τους πολιτικούς και πώς μπορούν να χειραγωγηθούν. Εάν μάλιστα σκεφτούμε ότι οι εταιρείες αυτές είναι πρωτοπόρες και στην κούρσα για τη δημιουργία τεχνητής νοημοσύνης, η οποία θεωρείται το απόλυτο αμυντικό υπερόπλο, γίνονται φανεροί οι οικονομικοί και πολιτικοί κίνδυνοι, ενώ οι χειρότεροι είναι εκείνοι που σήμερα δεν μπορούμε να φανταστούμε. Οποιος φτάσει πρώτος στην τεχνητή νοημοσύνη, θα είναι ο νέος κυρίαρχος του κόσμου, είχε πει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο νοών νοείτω.

Ολα αυτά βέβαια δεν αναιρούν τα πλεονεκτήματα, τα πραγματικά θαύματα που έχει φέρει η ψηφιακή τεχνολογία. Ολα γίνονται καλύτερα και ευκολότερα. Σύντομα οι αλγόριθμοι της Google ή κάποιας άλλης εταιρείας θα κάνουν ιατρικές διαγνώσεις για σοβαρές ασθένειες πολύ πιο έγκαιρα από τους γιατρούς, θα προβλέπουν ατυχήματα προτού συμβούν ή θα βελτιώνουν την υγεία μας ελέγχοντας τη δίαιτά μας. Η ζωή μας θα γίνει καλύτερη.

Το πρόβλημα δεν είναι με την πρόοδο της τεχνολογίας, αλλά με το οικονομικό μοντέλο και τον έλεγχο της τεράστιας ισχύος που συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα χέρια.

Το πιθανότερο -και το καλό σενάριο- είναι ότι αργά ή γρήγορα οι μονοπωλιακοί ψηφιακοί γίγαντες θα σπάσουν σε περισσότερα κομμάτια. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει με το πετρελαϊκό μονοπώλιο της Standard Oil του Ροκφέλερ το 1911 ή με το σπάσιμο της αμερικανικής τηλεφωνικής εταιρείας AT&T το 1982.

Το οικονομικό μοντέλο των εταιρειών αυτών στηρίζεται στο ότι οι χρήστες παρέχουν προσωπικά δεδομένα και παίρνουν σε αντάλλαγμα δωρεάν υπηρεσίες, που είναι πλέον απαραίτητες σε όλους, όπως ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, κοινωνική δικτύωση και πολλά άλλα. Στην ουσία λειτουργούν ως εταιρείες κοινωνικής ωφέλειας (utility) παρέχοντας τις βασικές υποδομές της νέας οικονομίας.
Ηδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε τις πρώτες προτάσεις για να κλείσει τα παράθυρα φοροαποφυγής. Είναι απαραίτητες όμως η ρύθμιση της ψηφιακής αγοράς καθώς και η θέσπιση κανόνων, υποχρεώσεων για τις εταιρείες και δικαιωμάτων για τους πολίτες, προτού να είναι πολύ αργά.